Dáil Éireann debate -
Tuesday, 31 Jan 2012

Vol. 753 No. 2

Other Questions

Comharchumainn Gaeltachta

48. D'fhiafraighDeputy Aengus Ó Snodaigh den Aire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta céard atá á dhéanamh aige chun an ghéarchéim sna comharchumainn a réiteach; agus an bhfuil plean faoi leith ag an rialtas chun Gaeltacht Ráth Chairn a neartú.

Deputy Dinny McGinley

Tuigtear dom go mbíonn plé leanúnach ag Údarás na Gaeltachta leis na comharchumainn agus na comhlachtaí pobalbhunaithe a thagann faoina chúram chun tacú leo oiread agus is féidir maidir lena gclár gníomhaíochtaí a chur i gcrích ina gceantair fheidhme. Is é €3 mhilliún an tsuim atá sna meastacháin atá ar fáil d'Údarás na Gaeltachta in 2012 dá chiste reatha agus forbartha.

Déantar maoiniú as an gciste seo ar dheontais reáchtála do chomharchumainn agus do chomhlachtaí pobalbhunaithe, chomh maith le gnóthaí eile lena n-áirítear gnóthaí pobail, teanga, cultúir, ealaíon, óige agus luath-oideachais. Cé is moite den mhaoiniú reatha, is féidir leis an Údarás deontais chaipitil a cheadú do chomharchumainn agus do chomhlachtaí pobalbhunaithe freisin.

Maidir le Gaeltacht Ráth Chairn, in imeacht chúig bliana déag nó mar sin, tá breis agus €1.7 milliún caite ag mo Roinn sa cheantar, idir caiteachas caipitil agus reatha. Rinneadh an infheistíocht sin ar raon leathan bearta agus tograí a raibh sé mar chuspóir acu an Ghaeilge a threisiú sa cheantar chomh maith le bonneagar an cheantair a fheabhsú. Ní thógann an figiúr sin san áireamh an caiteachas reatha bliantúil a dhéantar i nGaeltacht Ráth Chairn faoi scéimeanna eile mo Roinne, ar nós Scéim na bhFoghlaimeoirí Gaeilge agus Scéim na gCúntóirí Teanga, nó go deimhin na deontais chaipitil agus an deontas reáchtála a íocann Údarás na Gaeltachta le Comharchumann Ráth Chairn Teoranta ar mhaithe leis an gceantar a fhorbairt.

Deputy Peadar Tóibín

Bhí ceist curtha isteach agam faoi na giorraithe ar na scoileanna agus faoin tionchar a bhéadh ag tógra sin an Rialtais ar phobail na Gaeltachta. Tá an-díomá orm nár ceadaíodh an cheist sin. Ní raibh mé ag ceistiú maidir leis an gcóras oideachais nó leis na scoileanna iad féin. Bhí mé ag ceistiú faoin tionchar a bhéadh ag na giorraithe ar an bpobail agus ar an teanga labhartha imeasc phobail na Gaeltachta. Chuir mé ceist freisin cén sort staidéir atá déanta ag an Rialtas mar gheall ar an tionchar ar an bpobail féin. Fuair mé litir ar ais inniu go raibh an cheist sin diúltaithe ag an Rialtas. Tá an-díomá orm mar gheall ar sin, mar tá na scoileanna beaga a bhfuil beirt, triúir nó ceathrar múinteoir iontu iontach tábhachtach. Tá siad lárnach dos na ceantair Gaeltachta. Beidh tionchar ar na pobail sin má théann an Rialtas ar aghaidh leis na giorraithe sin. Ba mhaith liom fáil amach ón Rialtas, ón Roinn agus ón Aire an bhfuil aon staidéar déanta ar an tionchar sin.

Deputy Dinny McGinley

Tá an Teachta tar éis a rá gur chuir sé ceist orm nach bhfuil ceadaithe, mar go raibh sé dírithe ar an Aire Oideachais agus Scileanna agus ní orm féin. Mar sin féin, mar Theachta a bhfuil ceantar leathan Gaeltachta i mo dháilcheantar, tuigim an tábhacht atá le scoileanna beaga Gaeltachta agus an tionchar a bhéadh ag na rialacha úra ar na scoileanna. Phléigh mé féin an cheist le hoifigigh sinsearacha san Roinn Oideachais agus Scileanna agus is féidir liom a insint don Teachta go bhfuil comhchoiste idir oifigigh sinsearacha mo Ranna féin agus an Roinn Oideachais agus Scileanna ar mhaithe le cur chun cinn straitéis na Gaeilge. Tá mé cinnte go dtiocfaidh ceist na scoileanna aníos ansin. Mar a dúirt mé, ní ceist é sin a bhaineann liomsa ach níl mé dall nó bodhar ar an mhéid atá ag dul ar aghaidh mar go bhfuil an oiread san des na scoileanna beaga sin i mo cheantar féin.

Sin gur féidir liom a rá ag an phointe seo maidir leis an cheist áirithe sin.

Deputy Peadar Tóibín

Iarraim ar an Aire Stáit níos mó staidéir a dhéanamh ar na héifeachtaí agus ar an tionchar a bhéadh ag na giorraithe sin.

Maidir le Ráth Chairn, áit speisialta í. Is í an t-aon Ghaeltacht in oirthear na tíre i gCúige Laighin. Tugann Ráth Chairn deiseanna iontacha dúinn an Ghaeilge a cur chun cinn i gCúige Laighin. Tá teaghlaigh Gaelacha timpeall Chúige Laighin, i mBaile Átha Cliath agus i mbailte eile, atá ag tógáil a gcuid páistí le Gaeilge. B'fhéidir gur cheart dúinn, mar Theachtaí Dála, na teaghlaigh sin a mhealladh chun cur fúthu i Rath Chairn agus an Gaeltacht a threisiú, le níos mó teaghlaigh le Gaeilge a bheith lonnaithe san áit.

B'fhéidir gur féidir ollscolaíocht tré Ghaeilge do mhuintir Laighin a chur ar fáil i Rath Chairn. Tá an-chuid achmhainní foirgníochta i Rath Chairn a d'fhéadfadh an Rialtas cúrsaí a chur ar fáil iontu do mhic léin tríú leibhéil. B'fhéidir gur cheart dúinn níos mó oibre a dhéanamh chun go mbéadh scoláirí dara leibhéil in ann teacht chuig Rath Chairn gach deireadh seachtaine agus a gcuid Gaeilge a fheabhsú. Dhéanfadh sin an-chuid maitheasa don cheantar freisin.

Deputy Dinny McGinley

Ba mhaith liom buíochas a thabhairt don Teachta as na tuairimí atá sé ag cur i láthair. Tuairimí iad gur fiú a mheas. Mar is eol don Teachta, thug mé cuairt ar Rath Chairn roimh na Nollag agus bhí oíche an-shuáilceach againn ansin. Bhí an Teachta é féin i láthair, dar ndóigh ina dháilcheantar féin. Tuigim an tábhacht atá le Rath Chairn. Is mór an chreidiúint atá ag dul don phoball ansin go bhfuil an Ghaeilge coinnithe beo agus bríomhar acu ó tháinig siad ó pháirteanna den Ghaeltacht ins na triochaidí.

Maidir le mo Roinn féin, is cinnte go dtuigimid an obair thábhachtach agus an ról tábhachtach atá ag Rath Chairn, agus a d'fhéadfaí a bheith aige, ins na blianta amach romhainn. Sin an fáth gur thug mé tacaíocht mhaith do Chomharchumann Rath Chairn. Mar shampla, aimsíodh €63,000 anuraidh fá choinne an chomharchumann a choinneáil ag dul ar aghaidh. Tá obair an-mhaith á dhéanamh ag an chomharchumann agus tá aithne agam ar na daoine atá ina bhun le blianta fada anuas.

Caithfear a admháil go poiblí nach bhfuil neamhaird déanta ag Údarás na Gaeltachta ar Rath Chairn nó ar Ghaeltacht na Mí ach an oiread. Tá beagnach 200 duine fostaithe i gcliantchomhlachtaí de chuid an údaráis i nGaeltacht na Mí, i Rath Chairn go mórmhór. Bhí mé ann, táimid ag tabhairt tacaíochta díobh agus aithním an ról tábhachtach atá acu. Tá súil as Dé agam go mbeidh deis agaim cuairt eile a thabhairt ar Rath Chairn roimh saoire na Cásca, agus go mbeidh an Teachta ansin.

An Ghaeilge

Willie O'Dea

Question:

49Deputy Willie O’Dea den an Aire Ealaíon; Oidhreachta agus Gaeltachta cén dul chun cinn atá déanta maidir leis an Straitéis Fiche Bliain don Ghaeilge; agus an ndéanfaidh sé ráiteas ina thaobh. [5261/12]

Michael Colreavy

Question:

56Deputy Michael Colreavy den an Aire Ealaíon; Oidhreachta agus Gaeltachta cén polasaí atá aige chun an Ghaeilge a chur chun cinn sa tsochaí shibhialta in Éirinn. [5183/12]

Martin Ferris

Question:

72Deputy Martin Ferris den an Aire Ealaíon; Oidhreachta agus Gaeltachta céard iad na céimeanna sonracha a thógfar i mbliana chun an Straitéis Fiche Bliain a chur i bhfeidhm; agus céard iad na míreanna sa Straitéis nach bhfuil sé i gceist aige iad a fheidhmiú. [5187/12]

Deputy Dinny McGinley

Tógfaidh mé Ceisteanna Uimhreacha 49, 56 agus 72 le chéile.

Tá polasaí an Rialtais maidir le cur chun cinn na Gaeilge rianaithe sa straitéis 20 Bliain don Ghaeilge 2010-2030. Tá an straitéis leagtha amach chun cur chuige iomlánaíoch, comhtháite, i ndáil leis an nGaeilge a chur chun cinn, ar cur chuige é a luíonn le dea-chleachtas idirnáisiúnta. Leagtar naoi réimse gnímh amach sa straitéis, lena n-áirítear an t-oideachas, an Ghaeltacht, an teaghlach, an pobal, seirbhísí poiblí, an eacnamaíocht agus na meáin. Tá spriocanna sonracha luaite sa straitéis chun cur le líon na ndaoine a labhraíonn Gaeilge in Éirinn.

Aithnítear sa straitéis féin go bhfuil gá le cur chuige céimneach chun bearta éagsúla na straitéise a chur i gcrích. Le linn 2011, thug mo Roinnse faoi chéim an bhunaithe den straitéis a chur i gcrích. Díríodh go príomha ar na struchtúir eagraíochtúla agus oibríochtúla a bhunú, lena n-áirítear an t-aonad straitéise i mo Roinn féin atá freagrach as feidhmiú na straitéise a threorú agus as na grúpaí oibre ard-leibhéil atá bunaithe le príomh-pháirtithe leasmhara na straitéise.

Tá plean forfheidhmithe trí bliana mo Roinne maidir le cur i bhfeidhm na straitéise don tréimhse 2012 go 2014 á ullmhú faoi láthair. Tógfaidh an plean trí bliana ar an bplean forfheidhmithe do 2011, a d'fhoilsigh mo Roinn anuraidh. Díreoidh an plean úr ar na gníomhaíochtaí gur féidir le mo Roinn a chur i bhfeidhm le linn na tréimhse ó 2012 go 2014, i gcomhar le páirtithe leasmhara eile. Beidh mo Roinn ag tabhairt tosaíochta i mbliana don Bhille Gaeltachta, a thabharfaidh feidhm do na cinntí Rialtais maidir leis na struchtúir fhorfheidhmithe don straitéis agus maidir leis an sainmhíniú úr don Ghaeltacht.

Cé go bhfuil freagracht fhor-iomlán ar mo Roinnse don straitéis, is léir gur i gcomhar le páirtithe leasmhara eile a bheifear ábalta an straitéis a chur i bhfeidhm. Dá réir sin, tá cinneadh déanta agam grúpa idir-rannach a bhunú, faoi mo chaothaoirleacht féin, chun cur i bhfeidhm na straitéise a éascú. Chomh maith leis sin, táthar ag beartú cruinnithe dé-thaobhacha a eagrú idir oifigigh mo Roinne agus Ranna eile chun cur i bhfeidhm réimsí sonracha gnímh sa straitéis a bhrú chun cinn.

Tá sé ráite i gclár an Rialtais go dtabharfaidh an Rialtas tacaíocht don straitéis agus go gcuirfear na spriocanna insroichte atá beartaithe inti i gcrích. Tá an traitéis á cur i bhfeidhm faoi láthair taobh istigh de na hacmhainní atá ag an Státchiste. De réir mar a fheabhsóidh cúrsaí eacnamaíochta, bheinn ag súil ag gcuirfear tuilleadh acmhainní i dtreo na straitéise, sa chaoi is go mbeifear in ann na spriocanna uile faoin straitéis a chur i bhfeidhm de réir a chéile.

Deputy Michael P. Kitt

Níl mé cinnte ón bhfreagra cad iad na páirteanna den straitéis atá curtha i bhfeidhm. B'fhéidir go dtabharfaidh an Aire Stáit an eolas sin dúinn. Labhair an Aire, an Teachta Dennihan, faoi chúrsaí cultúrtha ar nós ceol Gaelach. Ba mhaith liom freagra a fháil ar an gceist seo, a bhaineann le cúrsaí cultúrtha, oideachais, pleanála agus turasóireachta.

Deputy Dinny McGinley

Tá dúshlán na straitéise á chur síos againn. Mar a dúirt mé i mo fhreagra, tá an straitéis 20 bliain á chur i bhfeidhm ag ionad straitéise i mo Roinn. Tá fochoistí ina thagann oifigigh ón Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta; an Roinn Comhshaoil, Pobail agus Rialtais Áitiúil; an Roinn Oideachais agus Scileanna, go speisialta; agus an Roinn Cumarsáide, Fuinnimh agus Acmhainní Nádúrtha le chéile. Beidh páirt lánach ag an Roinn Oideachais agus Scileanna i gcur chun cinn na straitéise. Beidh ionadaithe sinsearacha os na Ranna uilig ar coiste idir-rannach, faoi mo chathaoirleacht féin, chun monatóireacht a dhéanamh ar cur i bhfeidhm agus cur chun cinn na straitéise. Tá an-chuid oibre déanta ar Bille na Gaeilge agus na Gaeltachta, mar shampla. Tá cinn an Bhille sin réidh chun dul os comhair an Rialtais gan mhoill. Má tá tacaíocht an Rialtas le fáil, rachfaidh an Bille chuig an dréachtóir. Tá súil agam go mbeimid ábalta an Bille a thabhairt isteach am éigin i rith na bliana seo.

Beidh tionchar mór agus impleachtaí móra ag an mBille d'Údarás na Gaeltachta. Tá todhchaí an údaráis socair. Beidh an t-údarás ann. Beidh cúraimí fiontraíochta ag an údarás. Tá airgead agus maoin - €6 milliún - curtha ar fáil don bhliain amach romhainn. Tá athbhreithniú ar Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 ag dul ar aghaidh. Sílim gurb é inniu an lá deireanach. Dearbhaím don Teachta agus na Teachtaí eile go bhfuil ar a laghad 1,200 suirbhé faighte, i dteannta le cúpla céad acmhainní agus moltaí freisin. Mar sin, tá freagra an-dheimhneach ag teacht ón bpobal mar thoradh ar an athbhreithniú atá ar siúl, agus a d'fhógair mé ag an Oireachtas i gCill Airne san fhómhar. Mar a dúirt mé leis an Teachta Tóibín, nuair a d'iarr sé mar gheall ar na heagrais, tá athbhreithniú á dhéanamh againn. Tá an-chuid oibre mar sin ag dul ar aghaidh. B'fhéidir nach bhfeiceann an Teachta é go léir. Tá sé cosúil le iceberg - ní fheicimid ach an pointe a ghobann amach ón uisce, ach tá go leor de faoin uisce. B'fhéidir go bhfuil sé cosúil le lacha - tarlaíonn níos mó faoin uisce ná mar a bhíonn le feiceáil os cionn an uisce. Is fíor é sin a rá chomh fada agus a bhaineann sé leis an Roinn agus le straitéis na Gaeilge.

Deputy Peadar Tóibín

Cheap mé go raibh an Aire Stáit níos cosúil le eala ná lacha, ó thaobh an méid oibre atá á dhéanamh aige faoin uisce. Ba mhaith liom pointe iontach tábhachtach a dhéanamh. B'fhéidir go mbeidh an glúin seo an glúin deireanach a labhraíonn an Ghaeilge go laethúil sa Ghaeltacht. Tá an-chuid brú orainn sa chomhthéacs sin. Caithfimid a lán a dhéanamh chun é seo a fheabhsú. Maidir leis an cheist a thairg mé mar gheall ar an tsodhchaí sibhialta, tá obair déanta ag an Rialtas, agus ag an Rialtas roimhe seo, ar straitéis na Gaeilge. B'fhéidir gur cheart dúinn cuireadh a thabhairt dos na heagraíochtaí sibhialta teacht isteach agus iarrraidh orthu na rudaí céanna a chur ar siúl ina n-eagraíochtaí féin. Tá mé ag smaoineamh ar a leithéid de Chumann Lúthchleas Gael, an Irish Rugby Football Union nó an Football Association of Ireland, nó na heaglais fiú. Mholfainn ceist a chur ar na heagraíochtaí sibhialta timpeall na tíre an féidir leo níos mó Gaeilge a labhairt ina n-eagraíochtaí féin. B'fhéidir go mbéadh siad in ann fógraí eolais a chur amach i nGaeilge agus i mBéarla. Tá obair déanta ag Cumann Lúthchleas Gael chun na chomharthaí ar pháirceanna imeartha a bheith i mBéarla agus i nGaeilge. D'fhéadfadh an IRFU agus an FAI an saghas oibre sin a dhéanamh. B'fhéidir go bhféadfadh na heagraíochtaí sin gnó a dhéanamh i nGaeilge leis na daoine a bhíonn i dteagmháil leo, nó, ar a laghad, rogha a thabhairt do dhaoine é sin a dhéanamh.

Iarraim ar an Aire Stáit, nuair atá sé ag eagrú an ruda seo, ní hamháin go ndíreodh sé isteach ar eagraíochtaí poiblí ach go dtabharfadh sé cuireadh chomh maith dos na heagraíochtaí príobháideacha, ar a laghad chun an cheist a phlé.

Deputy Dinny McGinley

Gabhaim buíochas arís leis an Teachta as na tuairimí atá á chur i láthair aige. Maidir leis na heagraíochtaí buanmhaoinithe, caithfear a admháil go bhfuil obair an-mhaith á dhéanamh. Tá siad dáiríre agus ag obair go dícheallach ar son na teanga. Is é an teip atá orainn go dtí seo ná go bhfuil an comhairle cúng go leor agus go bhfuil teipthe air dul i bhfeidhm ar an phoball leathan. Tá an Teachta tar éis eagraíochtaí a lua a mbíonn teagmháil laethúil, rialta acu lena gcuid baill féin.

Ins an straitéis, beimid ag tabhairt seans dos na pobaill pleananna teanga a ullmhú, taobh istigh den Ghaeltacht agus taobh amuigh de. Tá eagraíochtaí eile amuigh ansin, nach eagraíochtaí maoinithe iad, a dhéanann go leor ar son na Gaeilge. Tá dea-thoil agus dea-mhéin ann. Aontaím leis an Teachta gur cheann des na dúshláin atá againn ná úsáid a bhaint as an dea-thoil agus an dea-mhéin atá imeasc an phobaill. Ní fhaigheann siad an tseans. B'fhéidir gurb fhiú an cuireadh agus an spreagadh a thabhairt dóibh a bheith páirteach ins an ngluaiseacht seo. Ní éireoidh linn muna dtig linn dul i bhfeidhm ar an phoball go ginearálta.

Sin an rud a deir an straitéis, go gcaithfimid líon na gcainteoirí laethúla a mhéadú taobh amuigh den Ghaeltacht agus ins an Ghaeltacht féin. Go dtí seo níl ag éirí linn é a dhéanamh chomh maith agus ba mhaith linn. Aon eagraíocht atá amuigh ansin, is cinnte gur cóir dúinn iarraidh air teacht linn ins an fheachtas náisiúnta seo.

Aontaím go bhfuil géarchéim ann. B'fhéidir gur seo uair na cinniúna don Ghaeilge agus go gcaithfimid úsáid a bhaint as gach seift, gach eagraíocht, gach dream agus gach duine a bhfuil dea-thoil nó tacaíocht nó suim acu ins an teanga.

Deputy Michael P. Kitt

Cén comhoibriú atá ar fáil ag an Aire Stáit ón Roinn Oideachais agus Scileanna? Tá an Roinn sin an-thábhachtach don straitéis?

Deputy Dinny McGinley

Aontaím leis an Teachta agus tá sin ráite agam. I gceann des na freagraí a thug mé thagair mé do thábhacht na Ranna Oideachais agus Scileanna. Tá dúshlán mór ansin, mar tuigimid go léir go bhfuil sé iontach tábhachtach go ndéantar an teanga a theagasc ins na scoileanna, agus fiú roimh an bhunscoil. Sin an fáth go bhfuil fo-choiste idir mo Roinn féin agus oifigigh sinsearacha ins an Roinn Oideachais agus Scileanna, a thagann le chéile go rialta. Tá coiste Rialtais ann chomh maith a bhfuil an Taoiseach é féin mar chathaoirleach air. Ar an choiste sin tá an t-Aire Oideachais agus Scileanna é féin, rud a léiríonn go dtuigimid-ne tábhacht na Ranna sin.

Tá eagraíochtaí eile a bhfuilimid ag fáil comhairle uathu, cosúil leis an Chomhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta, COGG, agus daoine mar sin. Aontaím leis an Teachta go mbéadh páirt lárnach ag an Roinn Oideachais agus Scileanna, agus go speisialta ag an Ghaeilge ins an chóras oideachais, i gcur i bhfeidhm agus i mbaint amach na straitéise.

Deputy Peadar Tóibín

An féidir linn miontuairiscí na gcruinnithe sin a fháil ionas go mbeidh a fhios againn agus ag na heagraíochtaí Gaeilge cad a bhíonn á phlé nuair a bhuaileann an coiste idir-rannach? An bhfuil aon chóras chun tuairisc fhoirmiúil a chur amach, ionas go mbeidh a fhios againn cad a bhíonn á phlé ag na gcruinnithe tábhachtacha sin, ar a bhfuil an Taoiseach i gceannas?

Aontaíonn an Aire Stáit leis an smaoineamh a mhínigh mé cúpla nóiméad ó shin maidir leis na heagraíochtaí eile atá sa tír. An féidir leis cuireadh foirmiúil a thabhairt do gach ceann dóibh anois? Tá daoine sa Ghaeltacht i dteagmháil leis an IFA, na ceardchumainn agus grúpaí eile. B'fhéidir gur cheart don Aire Stáit cuireadh foirmiúil a shíneadh amach inniu nó i rith na seachtaine chun na heagraíochtaí a mhealladh go dtí Tithe an Oireachtais chun na hábhair seo a phlé agus saghas plean a fhorbairt taobh istigh iontu.

Deputy Dinny McGinley

D'iarr an Teachta orm socruithe a dhéanamh ionas gur féidir leis na heagraíochtaí a fheicimid go minic i ngort na Gaeilge a gcuid tuairimí a nochtú. Is féidir é sin a dhéanamh. Nuair a bhí mé mar bhall don choiste Oireachtais a bhí ag plé le cúrsaí Gaeilge, thugamar cuirí do go leor eagraíochtaí teacht isteach. Tháinig go leor dóibh isteach. Ba chóir go mbeadh an ról sin ag an gcoiste. Tá an coiste ag plé le cultúr agus le teanga. B'fhiú don choiste bheith páirteach anseo chomh maith. Táimid ag iarraidh é a leathnú amach. Tá an Roinn i gceannas, ach ba chóir go mbeadh na heagraíochtaí in ann a gcuid tuairimí a chur in iúl don chomhchoiste Oireachtais. B'fhéidir go gcuirfeadh an choiste tuairisc i láthair bunaithe ar an méid a chloisfidh baill an choiste. Bíonn cruinnithe ag an gcoiste go rialta. Bíonn fonn ar dhaoine teacht isteach. Nuair a bhí mé mar Chathaoileach ar an gcoiste, tháinig go leor daoine, dreamanna agus eagraíochtaí isteach chun a gcuid tuairimí ar an teanga agus ar an cultúr a nochtú.

Ní dóigh liom go bhfuil freagra iomlán agam ar an dara ceist a chur an Teachta, a bhain leis an bhféidearthacht miontuairiscí na gcruinnithe a bhíonn ag an gcomhchoiste Rialtais a fháil. Níl mé mar bhall don Rialtas - níl ionam ach Aire Stáit - ach sílim go mbeadh deacrachtaí ina leith sin. Níl mé ag labhairt anseo le údarás iomlán, ach ceapaim go mbeadh sé deacair miontuairiscí aon chruinniú Rialtais, nó coiste Rialtais, a eisiúnt. Is féidir liom soiléiriú ar an gceist sin a fháil. D'iarr an Teachta freisin an féidir tuairisc a chur ar fáil maidir leis na cruinnithe a bhíonn ag an gcoiste idir-rannach. Níl mé ábalta freagra a thabhairt, ach déanfaidh mé fiosrúcháin agus gheobhaidh mé amach cén stádas atá ag na comhráití sin. Má tá stádas Rialtais acu, beidh orainn fanacht 30 bliain chun a fháil amach cad a tharlaíonn iontu. Tá an riail chéanna i bhfeidhm sa Tuaisceart, i Sasana agus i ngach tír eile. B'fhéidir go bhfuil an stádas céanna ag an gcoiste seo, ach níl mé cinnte. Gheobhaidh mé eolas faoin scéal. Agus é sin déanta, is cinnte go mbeidh mé ábalta freagra a thabhairt don Teachta atá níos cruinne ná an freagra atá agam agus mé ag labhairt anseo.

Acht na dTeangacha Oifigiúla

50. D'fhiafraighDeputy Gerry Adams den Aire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta cé mhéad scéimeanna faoi Acht na dTeangacha Oifigiúla nach bhfuil daingnithe ag a Roinn go fóill..

65. D'fhiafraighDeputy John McGuinness den Aire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta cén méid dul chun cinn atá déanta ar athbhreithniú ar Acht na dTeangacha Oifigiúla; agus an ndéanfaidh sé ráiteas ina thaobh.

80. D'fhiafraighDeputy Caoimhghín Ó Caoláin den Aire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta cén méid bolscaireachta atá á dhéanamh aige chun muintir na hÉireann a spreagadh chun an suirbhé ar Athbhreithniú Acht na dTeangacha Oifigiúla a líonadh isteach.

Deputy Dinny McGinley

Tógfaidh mé Ceisteanna Uimh. 50, 65 agus 80 le chéile.

Forálann alt 11 d'Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 gur féidir leis an Aire Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta iarraidh ar chomhlachtaí poiblí atá sonraithe san Acht scéimeanna teanga a ullmhú. Fanann scéim teanga i bhfeidhm faoin Acht ar feadh tréimhse trí bliana ón dáta a ndaingníonn an tAire í, nó go dtí go mbeidh scéim nua daingnithe ag an Aire, cibé acu is déanaí. San iomlán, tá 105 céad agus dara scéim teanga, a chlúdaíonn 191 comhlacht poiblí, foilsithe ó achtaíodh an tAcht go dáta.

Faoi láthair, tá obair idir lámha ag mo Roinn le comhlachtaí poiblí éagsúla chun tuairim is 100 scéim, idir scéimeanna céaduaire agus dara scéimeanna a aontú agus a dhaingniú. Cé go bhfuil tuairim is 600 comhlacht poiblí san áireamh faoin Acht, tá mé sásta go gclúdaíonn an 105 scéim atá i bhfeidhm mórchuid na gcomhlachtaí poiblí a mbíonn teagmháil rialta ag an bpobal i gcoitinne leo. Ní miste a nótáil go bhfuil sé aitheanta gur próiseas casta é aontú agus daingniú na scéimeanna teanga agus go mbeidh aird á tabhairt ar an gceist seo mar chuid den athbhreithniú ar an Acht.

I mí na Samhna 2011, cuireadh tús leis an athbhreithniú sin, a thógfaidh san áireamh leasuithe inmholta a chinnteoidh gurb iad na seirbhísí poiblí atá le soláthar trí Ghaeilge na seirbhísí is mó a bhfuil éileamh orthu. Mar chuid den athbhreithniú, eagraíodh próiseas comhairliúcháin phoiblí, ar tháinig deireadh leis inniu. Is cúis sásaimh dom an spéis atá léirithe sa phróiseas seo. Faoi thráthnóna inné, 30 Eanáir, bhí beagnach 1,200 suirbhé agus 125 aighneacht faighte ag mo Roinn. Déanfaidh oifigigh mo Roinne anailís ar an ábhar seo agus cuirfear moltaí faoi mo bhráid in am trátha ag eascairt as an anailís sin.

Rinneadh bolscaireacht leathan ar an athbhreithniú féin agus ar an bpróiseas comhairliúcháin trí fhógraíocht phoiblí, phreasráitis agus agallaimh ar na meáin éagsúla. Chomh maith leis sin, bhí ionadaíocht ag mo Roinn ag dhá ócáid phoiblí - ceann i mBaile Átha Cliath agus ceann eile in nGaillimh - eagraíodh faoin athbhreithniú seo. Mar sin, bhí go leor daoine a chuir suim ann. Bhí cruinnithe amuigh, bhí ionadaíocht ón Roinn ann agus tá na haighneachtaí agus na suirbhéanna ag teacht isteach. Inniu an lá deireannach dóibh agus an dúshlán atá romhainn sa Roinn ná dul tríd na highneachtaí agus na suirbhéanna agus sa cúpla mí atá romhainn teacht aníos le cinntí cuí ar fheidhmiú an Achta a chuaigh tríd i 2003.

Deputy Peadar Tóibín

Ceann de na rudaí is fearr atá déanta ag an Rialtas i dtaobh an Ghaeilge ná gur chuir sé na scéimeanna seo i bhfeidhm. Tugann na scéimeanna seo deis dúinne ár obair a dhéanamh trí Gaeilge leis na comhlachtaí poiblí. Má tá muid i ndáiríre faoi Ghaeilge sa Ghaeltacht, caithfidh muintir na Gaeltachta a bheith in ann a gcuid oibre a dhéanamh trí Gaeilge leis an Stát. Tá sin iontach tábhachtach.

Leis an fhírinne a rá, tá an tóin tite as na scéimeanna seo. Níl scéim daingnithe ag an Ombudsman, ag Roinn na Gaeltachta, nó ag Tithe an Oireachtais. Cén sampla a léiríonn na fadhbanna seo. Fiú na comhlachtaí nó eagraíochtaí poiblí a bhaineann leis an Rialtas, níl scéímeanna daingnithe acu fós. Is é mo thuairim agus tuairim líon mór de mhuintir na Gaeilge, nach bhfuil an Rialtas dáiríre faoi seo agus nach bhfuil sé ag díriú ar an fhadhb seo mar ba chóir. An féidir leis an Aire a rá linn inniu cén fáth go bhfuil bac ar na scéimeanna teanga seo go dtí seo?

Deputy Dinny McGinley

Ar dtús, ní aontaím leis an Teachta nach bhfuil an Rialtas i ndáiríre, mar tá sé i gclár an Rialtais go ndéanfar athbhreithniú ar scéim na dteangacha oifigiúla. Tá sé i gclár an Rialtais chomh maith go gcuirfear an straitéis i bhfeidhm chomh fada agus is féidir linn leis na hacmhainní teoranta atá againn. Tá sin ráite agam inniu agus dúirt mé cheana go bhfuil an comhcoiste Rialtais ar bun chomh maith agus coistí eile. Freisin, cuimhnigh ar an mhaoiniú atá curtha ar fáil do na heagraíochtaí Gaeilge, na heagraíochtaí bunmhaoinithe mar shampla. Cuireadh os cionn €60 milliún ar fáil dóibh anuraidh agus beidh timpeall €60 milliún ar fáil dóibh i mbliana. Is airgead mór é sin. Nuair a cuirtear cúrsaí oideachais agus rudaí eile le sin, tá €500 milliún ann ar mhaithe leis an Ghaeilge. Mar sin, ní thuigim conas gur féidir a rá go dlisteanach nach bhfuil muid ar mhaithe leis an Ghaeilge.

Maidir leis an cheist a chuir an Teachta maidir leis an Roinn, bhí scéim teanga ag an sean Roinn Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, ach cosúil le Ranna eile, tá atheagrú á dhéanamh ar an Roinn sin i láthair na huaire. Níl an Roinn Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta ann anois, ach an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta. Faoi Alt 11 d'Acht na dTeangacha Oifigiúla, tá an Roinn anois i mbun aighneachtaí a chuartú maidir le ullmhú na scéime a d'éirigh ó na páirtithe leasmhara. An dáta deireannach leis na haighneachtaí a chur isteach don Roinn nó an 19 Eanáir, coicís ó shin. Mar sin, tá an Roinn ar aghaidh chomh maith le scéim úr teanga a thabhairt isteach sa Roinn atheagraithe agus to dtí go ndéantar sin, tá an Roinn ag gníomhú faoin scéim teanga a bhí ag an sean Roinn, an Roinn Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta. Ar ndóigh, sin an fáth go bhfuil athbhreithniú á dhéanamh ar an scéim ar fad, go bhfeicfidh muid cé chomh héifeachtach agus a bhí sé nó cé chomh mí-éifeachtach nó neamh éifeachtach agus a bhí sé. Tá daoine a deir go bhfuil scéimeanna teanga ann, ach níl a fhios acu cén fiúntas atá le cuid acu. Sin an fáth go bhfuil muid ag déanamh an athbhreithnithe seo agus go bhfuil muid ag cur an oiread sin saothair agus smaointe isteach ann sna míonna amach romhainn.

Níl gach rud foirfe. Caithfidh muid foghlaim ón méid a chuaigh thart agus atá imithe agus caithfimid cinnte a dhéanamh de go mbeidh an rud a shocrófar don todhchaí níos cirte agus go n-éireoidh go maith leis, nó b'fhéidir níos fearr.

Deputy Michael Kitt

An rud is tábhachtaí ná seirbhís a chur ar fáil don phobal, agus cén chaoi ar féidir é sin a dhéanamh agus an Coimisinéir Teanga curtha isteach faoi Oifig an Ombudsman?

Deputy Dinny McGinley

Mar a dúirt mé cheana agus mar a déarfaidh mé arís é, tá an Coimisinéir Teanga ann agus obair fhiúntach ar siúl aige, agus mairfidh an post sin, is cuma cad a tharlóidh. Tá cinneadh déanta go rachaidh sé isteach le Oifig an Ombudsman, agus san athbhreithniú ar an Acht Teanga, tá ról an coimisinéara á athbhreithniú chomh maith. Ní rud úr é sin. Dúirt an Rialtas go mbeadh muid ag cur eagraíochtaí éagsúla le chéile a bhfuil an cuspóir céanna acu, amharc i ndiaidh riachtanais agus cearta an phobail. Sílim go bhféadfadh an Coimisinéir Teanga agus Oifig Bean nó Fear an Phobail, ag obair le chéile, a bheith an-éifeachtach. Sin an cinneadh atá déanta. Tá an ról anois á athbhreithniú leis na highneachtaí atá ag teacht isteach agus feicfidh muid go léir cad a thiocfaidh as san am atá amach romhainn. An t-aon rud gur féidir liom a rá nó, chomh fada agus a bhaineann sé liomsa, fanfaidh an coimisinéir agus beidh an chosaint chéanna ag an teanga faoi eite an Ombudsman agus atá aige i láthair na huaire faoi eite an coimisinéara. Má bhíonn an bheirt ag gníomhú le chéile, b'fhéidir go mbeidh siad fiú amháin níos éifeachtaí.

Deputy Peadar Tóibín

An fhadhb atá agam nuair a chuirim ceist mar seo ná an freagra a fhaighim ná go bhfuil an Rialtas ar tí rud éigin a dhéanamh nó go mbeidh gach rud níos fearr sa dtodhchaí. Leis an fhírinne a rá, ag an bomaite seo, níl scéim teanga i bhfeidmh ag cuid mhór de na heagraíochtaí poiblí. Is fadhb í seo do mhuintir na Gailge agus na Gaeltachta. I ndiaidh atá ráite ag an Aire, an bhfuil sé ar intinn aige fáil réidh leis na scéimeanna nó an bhfuil sé ar intinn aige fáil réidh le ceann de na scéimeanna sa dtodhchaí? An bhfuil todhchaí ag gach scéim teanga sa tír?

Deputy Dinny McGinley

Mar a dúirt mé, tá 105 scéim teanga ann agus clúdaíonn siadsan 191 comhlacht agus tá muid ag plé le 100 scéim teanga eile anois a dhaingniú i láthair na huaire. Is mór an dul chun cinn é sin. Caithfidh an Teachta a chuimhniú nach bhfuil an tAcht ann ach ó 2003 agus nach bhfuil an freagracht agus an dualgas ormsa ach le naoi mhí anuas. Sin an fáth go bhfuil an t-athbhreithniú ag dul ar aghaidh ar éifeacht na scéimeanna teanga. Ag an pointe seo, ní féidir liomsa a rá cad a tharlóidh. Caithfidh muid fanacht go ndéantar anailís ar na moltaí agus ar na suirbhéanna a tháinig isteach. Ach is é an rud is tábhachtaí ar fad, chomh fada agus a bhaineann sé liomsa agus le muintir na Gaeilge agus lucht na Gaeltachta, ná go dtig le duine dul go dtí aon Roinn Stáit nó aon eagras Stáit agus a ghnó a dhéanamh i nGaeilge nó i mBéarla. Sin an bun phointe, sin an sprioc agus sin an cuspóir.

Heritage Sites

Seamus Kirk

Question:

51Deputy Seamus Kirk asked the Minister for Arts; Heritage and the Gaeltacht if he has considered establishing an inter-agency and interdepartmental group which would be tasked with drafting a comprehensive plan to protect and promote our national heritage sites; and if he will make a statement on the matter. [5248/12]

Deputy Jimmy Deenihan

I return to a foreign language. My Department has a broad range of responsibilities in respect of the protection of the national heritage, built and natural. It directly manages six national parks and 78 nature reserves; it owns several national monuments, which are in the care and management of the Office of Public Works; and it has responsibility for policy regarding world heritage sites, of which there currently are two - Brú na Bóinne and Skellig Michael.

More generally, my Department is also responsible for policy and legislation in respect of archaeological and architectural heritage matters. It works on a cross-departmental and inter-agency basis on many aspects of its business. In particular, my Department works closely with the Office of Public Works in respect of issues such as investment in the conservation and presentation of historic properties and national monuments in State care, the management of world heritage sites and a range archaeological issues.

Other key cross-cutting initiatives include the work of an expert group, established by my Department in May 2008, to undertake a comprehensive review of archaeological policy and practice and an expert advisory committee, set up in 2011 and representing key stakeholders, to review the operation of Part IV of the Planning and Development Acts 2000-2011 in respect of protection and management of architectural heritage.

The heritage area is increasingly identified as crucial in developing the tourism sector and my Department is committed to promoting Ireland's rich heritage and in presenting Ireland as an attractive destination for tourism and sustainable inward investment. In this regard, my Department is directly involved in developing heritage initiatives with Fáilte Ireland, the Heritage Council and other organisations to contribute to the quality of the national heritage tourism product.

The issue of establishing further inter-agency groups over and above the initiatives I have outlined should be justified on the basis of need and in light of the priorities facing my Department at a time of reduced resources.

Deputy Seamus Kirk

I thank the Minister for his reply. I was taken somewhat unawares with this question but nonetheless it is an area in which I have a particular interest. Is the promotion of heritage tourism in the country generally carried out as part of the overall activity and work of Fáilte Ireland and other agencies and within their yearly spend and investment? Does the Minister not believe the time has arrived when we should extrapolate heritage as a tourism interest area from the main, overall promotion and try to sell it more aggressively in tourist markets? I heartily concur with the remarks made by the Minister to the effect that heritage is a vital area and an important magnet for drawing overseas tourism to Ireland. It seems there is a need to focus on this area and to set targets and objectives to increase the numbers of heritage-interest tourists coming to Ireland.

I wish to put a supplementary question with regard to heritage sites generally, including the protection of architecture with which we are familiar. The development of lesser-known sites may involve or require a capital spend by local community groups, local authorities or the Department. Does the Minister envisage pursuing this aspect of the matter? To give an example, I have in mind the Williamite War in the years prior to the Battle of the Boyne in 1690. Several skirmishes occurred throughout County Louth. The Battle of the Boyne has an central, important role to play in the evolution and development of Irish history. Does the Minister not believe that such projects require a capital spend in order that people coming to Ireland who wish to further their knowledge and appreciation of the issues involved can visit sites that are clearly marked and where they can read tablets with suitable inscriptions on-site and at various points along the way?

An Ceann Comhairle

Deputy Troy, do you wish to put a supplementary question?

Deputy Robert Troy

No. Deputy Kirk has covered it.

Deputy Jimmy Deenihan

I welcome the Deputy's intervention. Other countries possibly put a good deal more emphasis on world heritage sites than we do. If one goes to Greece or Rome one sees a major emphasis being put on something designated a world heritage site. There are two in this country, one near Deputy Kirk at Brú na Bóinne and the other at Skellig Michael in my home county. We are considering the development of further United Nations Educational, Scientific and Cultural Organisation, UNESCO, sites and it is important that we do so.

On a broader scale, the promotional literature used by Tourism Ireland throughout the world places a major emphasis on our iconic sites such as the Cliffs of Moher and Georgian Dublin. Tourism Ireland is using our unique heritage, which is probably our unique selling point, as a major promotional tool to attract tourists to the country. I agree with Deputy Kirk that there is scope to do more and to look beyond our iconic sites. We should consider the position of sites throughout the country which may not be designated as national monuments or world heritage sites. When one considers the success of other countries in this regard we have a great deal of untapped potential to further promote Ireland throughout the world as a country to visit from a heritage point of view.

Written Answers follow Adjournment.