Skip to main content
Normal View

Seanad Éireann debate -
Wednesday, 2 Oct 2013

Vol. 226 No. 7

Adjournment Matters

Treatment Abroad Scheme

Fáilte roimh an Aire, mo chara dílis. I ask the Minister for Health to redirect the €40,000 funding approved under the treatment abroad scheme for a Galway father with colon and liver cancer towards better life-saving treatment in the Memorial Sloan-Kettering Cancer Center, New York, which has the best record for cure and life-saving outcomes in this area.

I will give the Minister of State the background to this request. This story concerns a young father of 40 years with three children living in Oranmore. Earlier this year he was diagnosed with colon and liver cancer. He is a very fit man and this was a surprise to everybody. He told me when I met him last week that the tumour growing inside him is so big at this stage that he can feel it. He has been to cancer specialists in Galway and Dublin hospitals, all of whom have worked in Memorial Sloan-Kettering Cancer Center in New York. It is world-renowned and reputed to be the best for cancer treatment in the world. My cousin was treated there and he is alive today.

Further to much research and in consultant with the Irish specialists, their recommendation is that his best chance of survival and securing the best health outcomes, despite undergoing chemotherapy here, is to travel to the Sloan-Kettering hospital in New York. The good news is that following examination he has been deemed an ideal candidate by the hospital. The bad news is the cost of treatment and aftercare, which is approximately $175,000 or €150,000, which includes at least six months follow-on monitoring and trips to the United States for care and attention. The other critical factor is that if the family wait any longer there will not be enough of the liver unaffected by the tumour to accommodate the best recommended treatment, which is the insertion of a chemotherapy pump inside his body.

Funding difficulties and complications have arisen. On application for financial support under the treatment abroad scheme, the Health Service Executive, HSE, has contacted the family and me to say it will cover the treatment for this cancer condition but only in France, that is, within the European Union boundaries. The family and doctors are grateful for this acknowledgement but on examination the French treatment is an external chemotherapy pump deemed not ideal for this man's condition and, most importantly, this treatment has not achieved the life and health outcomes achieved by the treatment in Sloan-Kettering.

My request on behalf of this family, who travel tomorrow to the US for surgery on Friday to have the chemotherapy pump inserted, is that the funding granted for treatment in France of €40,000 be redirected to the treatment in New York. I am not asking the Minister for additional money but that the money follow the patient, which as the Minister and I know was our promise to the people before the last election. That money will give this man his best chance at life and recovery. The Minister of State may quote rules and regulations about EU boundaries but it is time we put the patient first, regardless of territorial boundaries.

This young family are under enough pressure already without having to be forced to sell their home to pay for the treatment. I want this father to live to see and enjoy his young children growing up. Having researched the French treatment, it would concern them greatly if they had to rely on it. There is less control when the chemotherapy pump is external to the body. They are familiar with a case where the external chemotherapy pump malfunctioned and, unfortunately, the patient died. The track record of success is far less in France. The Minister's goal, and my goal as a Senator, should be to invest the money for patient treatment and care where the outcomes are best.

I ask the Minister of State who is replying for the Minister, Deputy Reilly, to lift the rigid rules of the treatment abroad scheme and allow the €40,000 approved for treatment in France follow this patient to Memorial Sloan-Kettering Cancer Center in New York. Had this funding not been approved we would have a big problem but we are lucky. Everybody is behind this family. His family and friends have set up a trust called For Pete's Sake. They have also set up a huge fund-raising campaign. Thirty of this man's friends have borrowed €1,000 each to let this family get on its way. Everyone has put their shoulder to the wheel. I ask now that the State would put its shoulder to the wheel, think outside the box and redirect the funding that is approved to New York.

I am replying on behalf of the Minister for Health who is unavoidably absent. I recognise and acknowledge the heartfelt case made by the Senator on behalf of this patient who has a disease that unfortunately visits most families in this country. I emphasise that the HSE operates a treatment abroad scheme, TAS, for persons entitled to treatment in another EU-EEA member state or Switzerland under EU Regulation 883/04 and Implementing Regulation 987/09 and in accordance with Department of Health guidelines. Within these governing EU regulations and the Department of Health guidelines, the TAS provides for the cost of approved treatments in another EU-EEA member state or Switzerland through the issue of Form S2.

A decision is made on each application in accordance with this legislation and guidelines and on the basis of a review by clinical experts. The cost of the treatment is not a deciding factor when approving an application. The treatment must not be available in the State or in a time normally necessary for obtaining it.

The treatment abroad scheme allows for an Irish-based medical consultant to refer a patient who is normally resident in Ireland for treatment in another EU-EEA member state or Switzerland where the treatment in question meets certain criteria. Following clinical assessment, the referring consultant certifies that the treatment is medically necessary and will meet the patient's needs; that the treatment is a proven and not an experimental or test form of medical treatment; that the treatment is in a recognised hospital or institution and is under the control of a registered medical practitioner; and that the hospital outside the State will accept EU-EEA form S2. The application to refer a patient abroad must normally be assessed by the HSE within 15 to 20 working days and a determination given before that patient goes abroad. An appointment should not be scheduled prior to a decision being reached on an application.

In the case raised by the Senator, the treatment abroad scheme received an application from the person concerned on 4 September for a referral to a clinic in France for oncology treatment not available in Ireland. The application was processed in accordance with the statutory framework, the EU regulation and the Department of Health's 2008 guidance. An approval for the referral to France for the specified treatment was issued, as the Senator has stated, on 5 September to the patient.

The treatment abroad scheme allows for patients to be referred to another EU-EEA country for treatment not available in Ireland and have the cost of the treatment met by the issuing of model form E112 (IE). The person concerned has approval to attend the competent service in France in line with the consultant's application and the referral letter in accordance with the governing statutory framework.

The option of funding treatment in the USA as an alternative to the approval for the services in France will not be considered under the treatment abroad scheme. The person concerned has been informed of this decision. There is no provision under the treatment abroad scheme to fund treatment outside Europe which, as I said, covers the EU-EEA countries and Switzerland. Unfortunately, treatment is at the moment confined to the countries stipulated in the regulations.

I am disappointed by the Minister of State's response. The patient and his family are listening to the debate and I know that they, too, will be extremely disappointed. They are aware of the decision for treatment in France, but that decision is not acceptable. Why, in the interests of patient health and life, would we not want to give the father of a young family the best chance at life? The family has done its homework. The surgeons with whom he is dealing here have told him that if they had his type of cancer, they would want to be treated in the Memorial Sloan–Kettering Cancer Center. The patient's best chance of life is not to be treated in France.

I ask the Minister to guide me. Where should I go from here? The family is leaving for New York in the morning - their decision is made. The €40,000 is approved. We made a commitment - my party and the Minister of State's party - that money should follow the patient and the treatment offered should be in the best interests of the patient, but now we are saying we are constrained.

I acknowledge the case made by the Senator. Unfortunately, as matters stand, TAS is confined to certain countries in certain regions. Referrals are not made outside Europe. I do not know whether the regulations can be amended. Incidentally, I compliment TAS on its rapid response to the initial application to have the treatment provided in France - it did that in just one day. I do not know whether there are any international regulations or protocols that would prevent the transfer of the €40,000 towards treatment at Sloan-Kettering. All I can do is forward the matter to the Department to see what are the possibilities.

I am confined to the current rules. I am personally not in position to change them, even though I know this family and the trauma they are going through. As I have said, the treatment abroad scheme only covers the countries that are stipulated in the regulations.

That is the problem.

That is the problem.

I would appreciate it if the Minister of State could look at amending the rules as he suggested. We are not talking about more money. If the Minister of State could make a representation on that basis, I can give him the case-----

I do not know whether the Minister for Health is familiar with the case. I am not sure about that because I am just standing in for him because he had to attend another engagement. I will ensure the Minister gets the details of the case if he does not already have them.

Gaelscoileanna Issues

I understand Senator Ó Clochartaigh intends to share time with Senator Ó Domhnaill.

Yes, I have no problem with that.

Is the Minister of State, Deputy McGinley, dealing with this matter?

I am indeed. I am looking forward to some spirited contributions.

Tá mé thar a bheith buíoch don Aire Stáit as ucht an t-am a thógáil le teacht isteach chugainn. Baineadh siar as muintir na Gaeltachta Dé Luain seo caite nuair a dúirt daoine a bhí ag labhairt ar Raidió na Gaeltachta thar cheann Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta go bhfuil an eagraíocht sin le scor roimh an Nollaig. Is cosúil go ndearna an bord plé ar staid airgeadais na heagraíochta, vis-à-vis an maoiniú a fhaigheann siad ón Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, ag cruinniú éigeandála a bhí acu Dé Sathairn seo caite. Is léir go bhfuil cainteanna ar bun le dhá bhliain anuas idir Gaelscoileanna agus Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta maidir le cónascadh nó teacht le chéile. Tuigim, agus an t-ábhar seo pléite agam le tamall anuas le daoine ó Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta, go ndeachaigh na comhráití sin píosa fada agus go raibh dul chun cinn an-mhaith déanta. Is léir go raibh an dá ghrúpa toilteanach teacht le chéile chun réiteach a fháil agus sásta comhoibriú chun an ghaelscolaíocht agus an oideachas trí mheán na Gaeilge sna Gaeltachtaí a chur chun cinn.

Dúradh ar an raidió maidin Dé Luain go bhfuil na heagraíochtaí ag maíomh gur fágadh an cheist i lámha an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta agus Foras na Gaeilge - na maoinitheoirí atá ag an dá eagraíocht - agus gur fúthu a bhí sé na céimeanna eile a thógáil maidir le cur chun cinn an chónasctha a bhí beartaithe. Dúradh go raibh an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta ag tarraingt na gcos, go bunúsach, seachas feidhmiú chun an méid a bhí le déanamh a chur chun cinn. Caithfidh mé a rá go gcuireadh sé sin an-imní orm. Nuair a bhí mé mar bhainisteoir ar Cumas Teoranta sula raibh mé i mo Sheanadóir anseo, bhí baint agam le tacaíocht a thabhairt d'Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta agus eagar a dhéanamh ar an eagraíocht i gcomhar leis an Roinn - maoiniú a sholáthar, príomhfheidhmeannach a chur ar fáil agus oifig a lonnú i gceantar Mhúscraí agus mar sin de.

Tá an-obair á dhéanamh sa chomhthéacs seo. Tá an scolaíocht Gaeltachta an-éagsúil ón scolaíocht ar fud na tíre. Tá riachtanais faoi leith ag na daltaí, na múinteoirí, na boird bainistíochta, na pobail agus na tuismitheoirí sna scoileanna Gaeltachta. Tá Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta ag déanamh an-jab go deo ag iarraidh na cásanna sin a chur chun cinn. Rinne an Roinn Oideachais agus Scileanna cinneadh le déanaí athbhreithniú a dhéanamh ar an gcuraclam a bhaineann leis na scoileanna Gaeltachta, rud nach mbeadh tarlaithe murach iarrachtaí Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta. Chomh maith leis sin, bhí an eagraíocht ag oibriú go dlúth leis na scoileanna ó thaobh polasaí láidir teanga a chur chun cinn. Mar is eol don Aire Stáit, tá caomhnú na Gaeilge sna Gaeltachtaí lárnach sa straitéis 20 bliain ó thaobh cur chun cinn na Gaeilge. Tá sé riachtanach go mbeadh tobar maith de chainteoirí líofa ar fáil sna ceantair Ghaeltachta le tacú leo siúd gur mian leo an Ghaeilge a úsáid mar theanga labhartha.

Is é sin an fáth gur chuir sé an-iontas orm fógra na deireadh seachtaine seo caite a chloisteáil. An féidir leis an Aire Stáit ráiteas an-soiléir a dhéanamh anseo anocht go bhfuil an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta chun tacaíocht a thabhairt d'Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta? Ba cheart don Roinn dul i mbun comhráití leis an eagraíocht láithreach lena chinntiú nach gcuirfear an eagraíocht ar scor agus lena dheimhniú ní hamháin go leanfar leis an obair mhaith atá ar bun ag an eagraíocht, ach go ndéanfar forbairt ar an obair sin. Beidh an-cháineadh á dhéanamh againn má imíonn Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta. Buille mór tubaisteach a bheadh ann don oideachas trí mheán na Gaeilge sa Ghaeltacht. Tá súil agam go ndéarfaidh an tAire Stáit linn go bhfuil seo i gceist aige suí síos agus an cheist seo a phlé leis na feidhmeannaigh ina Roinn, le muintir Fhoras na Gaeilge, leis na Gaelscoileanna agus le Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta. Ba cheart é sin a dhéanamh leis an gcónascadh a bhí beartaithe agus aontaithe a thabhairt chun cinn ionas go dtiocfaidh bláthú ar an oideachas trí mheán na Gaeilge.

Tá lúcháir orm deis a bheith agam cúpla pointe a dhéanamh i gcomhar le mo chomhghleacaí, an Seanadóir Ó Clochartaigh, i dtaca leis an ábhar seo, a chuireann isteach ar chúrsaí oideachais, agus ar an saol go ginearálta, sa Ghaeltacht. Tá díomá mór ar bhaill de bhord stiúrtha Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta de bhrí go bhfuil éiginnteacht i gceist i dtaca leis an mhaoiniú a bheidh ar fáil don eagraíocht ó dheireadh na bliana seo ar aghaidh. Tuigim ón eagraíocht go bhfuil an Roinn ag moladh nach mbeidh aon mhaoiniú ar fáil don eagraíocht ó mhí Eanáir 2014 ar aghaidh. An bhfuil sé sin fíor? An féidir leis an Aire Stáit gealltanas a thabhairt dom anocht go bhfuil todhchaí an eagraíocht cinnte, slán agus sábháilte?

Mar a dúirt an Seanadóir Ó Clochartaigh, tá obair iontach ar siúl ag Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta ag plé le heagrais náisiúnta agus leis an Roinn. Mar is eol don Aire Stáit, níl sé furasta é sin a dhéanamh nuair atá cúrsaí Gaeltachta agus cúrsaí Gaeloideachais i gceist. Baineann an remit náisiúnta atá ag an eagraíocht seo ní hamháin leis an oideachas sa Ghaeltacht ach freisin leis an nGaeloideachas go náisiúnta. Tá sé tábhachtach go mbeidh an eagraíocht seo slán sábháilte. Caithfidh mé a rá go gcuirfeadh sé iontas mór orm dá mairfeadh an éiginnteacht seo níos faide. Is mór an trua é go gcaithfidh muid an t-ábhar seo a ardú anocht. Tá sé tábhachtach é a ardú chun na freagraí a phlé. Má tá dáiríreacht ag baint leis an straitéis 20 bliain don Ghaeilge, shílfeá go mbeadh ról ag an eagraíocht a bhaineann le cúrsaí oideachais sa Ghaeltacht sa phróiseas seo. Tá súil agam go mbeidh soiléireacht ar fáil anocht, go háirithe os rud é go bhfuil éiginnteacht agus ísle brí ag baint leis an eagraíocht agus le baill an bhoird.

Gabhaim buíochas leis na Seanadóirí as ucht deis a thabhairt dúinn an t-ábhar seo a phlé anocht. Bunaíodh Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta sa bhliain 1987 mar scáth-eagras chun cabhair, treoir agus tacaíocht a thabhairt do bhunscoileanna agus iar-bhunscoileanna Gaeltachta agus chun abhcóideacht a dhéanamh thar a gceann maidir le hábhair chomónta a bhaineann leo. Ba é an aidhm a bhí le bunú na heagraíochta ná dul i ngleic leis na deacrachtaí a bhí ag tuismitheoirí agus ag múinteoirí na Gaeltachta leis an gcóras oideachais agus go háirithe le téacsleabhair Ghaeilge oiriúnacha a fháil dá bpáistí. Bhí obair na heagraíochta roinnte idir trí choiste ar dtús: coiste na Mumhan, coiste Uladh - nó Gaeil Uladh - agus coiste an iarthair agus na Mí. Cuireadh in iúl don eagraíocht sa bhliain 2005 nach mbeadh aon deontas nua á cheadú ag an Roinn go dtí go mbeadh athbhreithniú déanta ar an struchtúr seo agus coiste nua curtha le chéile ar a mbeadh ionadaíocht ag tuismitheoirí, múinteoirí agus boird bhainistíochta. Thosaigh Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta ag obair leis an gComhairle um Oideachas Gaeltachta agus Gaelscolaíochta chun tabhairt faoi athstruchtúrú iomlán. Chuir mo Roinn cúnamh ar fáil dóibh le go mbeadh siad in ann tabhairt faoin athstruchtúrú. Aontaíodh bunreacht nua, roghnaíodh coiste stiúrtha ar a raibh ionadaíocht ó na páirtithe éagsúla agus cláraíodh an eagraíocht mar chomhlacht. Roghnaíodh Baile Bhúirne mar cheanncheathrú don eagraíocht agus fostaíodh foireann ann. Ón mbliain 2007, tá os cionn €780,000 ceadaithe ag mo Roinn chun cur ar a gcumas foireann a fhostú agus oifig a riar.

Bhí sé i gceist ón tús go mbeadh an eagraíocht ag feidhmiú mar bhrateagraíocht thar ceann scoileanna uile na Gaeltachta. Bhí sé mar cheann de tháscairí feidhmíochta mo Roinne go mbeadh "ballraíocht fholláin acu chomh maith le seirbhís agus cumarsáid rialta le scoileanna na Gaeltachta". Idir 2007 agus 2009, bhí cumarsáid agus comhfhreagras idir mo Roinn agus an eagraíocht inar léiríodh go raibh cúis imní ann do mo Roinn maidir le plean forbartha na heagraíochta, easpa spriocanna sonracha agus easpa caidrimh eolais idir ESG agus rannpháirtithe eile san earnáil oideachais. Mar a deirim, ba é an tuiscint a bhí ag mo Roinn ná go mbeadh an eagraíocht ag feidhmiú mar bhrateagraíocht thar ceann scoileanna uile na Gaeltachta. Ón teagmháil a bhí ag foireann mo Roinne le scoileanna sa Ghaeltacht agus ón taighde a bhí déanta, bhí an chosúlacht air go raibh an teagmháil agus an caidreamh idir na scoileanna agus an eagraíocht neamhiomlán. Go deimhin, bhí go leor scoileanna sa Ghaeltacht nach raibh ar an eolas faoin eagraíocht ar chor ar bith. I mí Feabhra 2010, ag cruinniú cinn bhliana na heagraíochta, léiríodh míshástacht áirithe le feidhmiú na heagraíochta. I Meán Fómhair 2010, d’aontaigh an eagraíocht phlean straitéiseach nua agus leagadh amach spriocanna agus polasaithe don tréimhse 2010 go 2013. Faoi dheireadh 2011, ba léir go raibh plé ar siúl taobh istigh den eagraíocht féin agus le Gaelscoileanna agus é mar sprioc acu an dá eagraíocht a chónascadh. Ó mhí na Samhna 2011 ar aghaidh, cheadaigh mo Roinn deontais reáchtála chun deis a thabhairt don eagraíocht an cónascadh a bhí á phlé acu le Gaelscoileanna a chur i gcrích: €70,000 don tréimhse ó Shamhain 2011 go Bealtaine 2012, €70,000 don tréimhse ó Mheitheamh 2012 go Nollaig 2012; agus €52,500 don tréimhse ó Bhealtaine 2012 go Nollaig 2013.

Thuig Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta go bhfuair siad airgead le dhá bhliain anuas ó mo Roinn ar an mbunús go rachadh an cónascadh a bhí i gceist acu ar aghaidh. Níor chóir mar sin go mbeadh aon iontas ar an eagraíocht go bhfuil deireadh leis an gcúnamh sin anois os rud é nach bhfuil an cónascadh sin ag dul ar aghaidh agus os rud é gur tógadh cinneadh ag cruinniú urghnách Dé Sathairn seo caite an eagraíocht a scor. Sna cúinsí sin, níl sé de rogha ag mo Roinn leanúint le maoiniú a chur ar fáil don eagraíocht. San aeráid eacnamaíoch reatha, caithfidh mo Roinn an éifeachtúlacht is fearr a bhaint as an soláthar atá ar fáil ón Státchiste. Sa chomhthéacs seo, ní miste na socruithe nua maoinithe d'Fhoras na Gaeilge, atá faofa ag an gComhairle Aireachta Thuaidh Theas, a lua agus cinneadh tógtha go mbeidh sé eagraíocht ceannais ag feidhmiú ar bhonn uile-oileáin le maoiniú ó Fhoras na Gaeilge i réimsí tosaíochta ar leith, lena n-áirítear oideachas trí mheán na Gaeilge. Táthar ag súil go mbeidh an eagraíocht ceannais a thiocfaidh chun tosaigh sa réimse seo ag freastal ar ghaelscoileanna agus ar scoileanna Gaeltachta araon. Ar ndóigh, beidh deis ag an eagraíocht, ag Gaelscoileanna agus ag aon eagraíocht eile iarratas a dhéanamh faoi phróiseas tairisceana an fhorais, más mian leo sin a dhéanamh.

Gabhaim buíochas leis an Aire Stáit. Tá an-díomá go deo orm leis an bhfreagra a thug sé dúinn. De réir na tuisceana atá againn, rinne an dá eagraíocht gach rud a iarradh orthu maidir leis an gcónascadh. D'fhág siad na comhráití ag doras Foras na Gaeilge agus an Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta. Níor fheidhmigh an Roinn agus an fhoras orthu sin. Tá gach cosúlacht ar an scéal go bhfuil gearradh siar de €140,000 in aghaidh na bliana á dhéanamh. Nuair a bhainfear an maoiniú sin as Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta, beidh deireadh leis an eagraíocht. Níl aon rogha ag an eagraíocht ach scor muna bhfuil aon ghealltanas maoinithe acu. Fiú ag an staid deireanach seo, iarraim ar an Aire Stáit gan fáil réidh le Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta. An bhfuil sé sásta cruinniú a ghairm idir feidhmeannaigh Fhoras na Gaeilge agus na Roinne agus ionadaithe na Gaelscoileanna agus Eagraíocht na Scoileanna Gaeltachta? Ba cheart staidéar a dhéanamh ar dhá rud ag an gcruinniú sin - an féidir leanúint ar aghaidh leis an gcónascadh a bhí beartaithe agus an féidir an €140,000 in aghaidh na bliana ó chiste na Gaeltachta, a bhíodh á chaitheamh ar scolaíocht Gaeltachta agus oideachas Gaeltachta, a fhágáil sa bhuiséad. Ní ghlacfaidh muid le gearradh siar den chineál sin.

Tá mórchuid ráite ag an Seanadóir Ó Clochartaigh agus agam féin. Tá díomá orm faoin fhreagra. Is léir go bhfuil sé seo mar chuid den mhéid atá socruithe sa chomhthéacs maoinithe nua le Foras na Gaeilge. Níor thug muidne tacaíocht don pholasaí sin nuair a bhí sé á phlé againn. D'ardaigh muid ceisteanna faoi nuair a bhí an polasaí úr sin á thabhairt chun tosaigh ag an Rialtas. Tá obair iontach déanta ag an eagraíocht seo. Ní dóigh liom go bhfuil sé féaráilte locht a chaitheamh orthu má tá ceist faoin ról atá acu. Molaim don Aire Stáit, má tá sé sásta é a dhéanamh fiú ag an bpointe seo, suí síos leis an eagraíocht agus an t-ábhar seo a phlé leo. B'fhéidir gur féidir teacht ar dóigh chun maoiniú a chur ar fáil. Ní airgead mór atá i gceist anseo i gcomhthéacs todhchaí na teanga agus an straitéis 20 bliain don Ghaeilge. Molaim don Aire Stáit buaileadh leo, más féidir. Tá súil agam go bhfuil sé sásta suí síos leo agus an t-ábhar seo a phlé.

Bhí níos mó ná cruinniú amháin agam leis an eagraíocht seo le cúpla bliain anuas. Bhí ar a laghad dhá nó trí chruinniú agam leo. Mar a dúirt mé, fuair siad an t-airgead le dhá bhliain anuas ar an tuiscint go raibh cónascadh le déanamh idir iad fhéin agus na Gaelscoileanna. Ní raibh sé mar fhreagracht ar an Roinn, ar an bhforas, ar an údarás nó ar dream ar bith eile an cónascadh agus an comhtháthú seo a eagrú - bhí sé le réiteach idir an dá eagraíocht. Tar éis dhá bhliain agus allúntas coinníollach a fháil acu, más féidir liom é a chur mar sin, ní raibh aon dul chun cinn déanta. Ní fhéadfaimís dul ar aghaidh mar seo bliain in aghaidh bliana.

Maidir le oideachas Gaeilge agus oideachas Gaeltachta, tá baint dhíreach ag eagraíochtaí áirithe le gach scoil Gaeltachta sa tír seo. Ní gá dom cur in iúl don Seanadóir Ó Clochartaigh nó don Seanadóir Ó Domhnaill go bhfuil eagraíochtaí cosúil le Muintearas i dteagmháil go rialta - gach lá sa tseachtain - le scoileanna ar fud na Gaeltachta. Nuair a bhí mé i gCorca Dhuibhne ag an deireadh seachtaine, d'fhoglaim mé go mbíonn Comharchumann Forbartha Chorca Dhuibhne i dteagmháil le scoileanna Gaeltachta i gCúige Mumhan. Tá na heagraíochtaí sin ann. Nuair a déanfar tuilleadh plé ar an gceist seo amach anseo, b'fhéidir go mbeidh ról ag eagraíochtaí mar sin, atá istigh sna scoileanna lá i ndiaidh lae.

Dúradh nach bhfuil i gceist anseo ach cúpla euro nó mar sin, ach tá gach €140,000 thar a bheith tábhachtach i láthair na huaire nuair atáimid ag iarraidh oiread agus is féidir linn a dhéanamh laistigh de na hacmhainní teoranta atá againn. Má tá eagraíochtaí istigh sna scoileanna ag plé leo cheana féin, agus aithne fairsing ar gach rud atá ag tarlú sna scoileanna, caithfimid amharc ar na féidearthachtaí - b'fhéidir go bhfuil siad in ann ionadaíocht a dhéanamh maidir le oideachas sa Ghaeltacht. Mar a dúirt mé, tá socrú déanta agam leis an Aire ó Thuaidh, Carál Ní Chuilín, i dtaobh na heagrais bhunmhaoinithe. Beidh ceann de na heagraíochtaí nua ag plé le oideachas trí Ghaeilge. Ní fheicim an fáth nach mbeidís in ann plé a dhéanamh leis an oideachas ó Thuaidh agus ó Dheas - ar an oileán ar fad.

Ba mhaith liom a rá mar fhocal scoir go bhfuil seimineár á réachtáil faoi scáth na Roinne i mBaile Átha Cliath amárach. Tá cuireadh faighte ag na heagraíochtaí Gaeilge go léir teacht chuig an seimineár sin. Is dócha go mbeidh an cheist seo á phlé ansin. Tá an dearcadh atá agam i láthair na huaire leagtha amach agam. Bhí an cónascadh agus an comhtháthú le déanamh, ach tar éis dhá bhliain ní raibh sé tarlaithe go fóill. Tháinig baill na heagraíochta le chéile ag cruinniú an-tábhachtach ag an deireadh seachtaine agus tá siad tar éis an eagraíocht a scor ag an bpointe seo.

Seirbhísí Leathanbhanda

Ba mhaith liom fadhb áirithe a bhaineann le scoil Gaeltachta a lua agus a phlé leis an Aire Stáit. Baineann an fhadhb an-ghéar seo le Scoil Náisiúnta Ultain Naofa i nGaeltacht Baile Ghib, in aice le Ceanannas Mór i gContae na Mí. Níl aon sheirbhís leathanbhanda acu faoi láthair. Nuair a bhíomar ag caint faoi teagmháil agus cónascadh, srl., rith sé liom nach bhfuil muintir na scoile seo in ann ríomhphoist a oscailt ar maidin nó déileáil leis an Roinn Oideachais agus Scileanna. Tuigim go dtagann gach teagmháil ón Roinn ar an ríomhphost ar an Idirlíon faoi láthair. Ní féidir le muintir Scoil Náisiúnta Ultain Naofa leas a bhaint as an gcúnamh seo toisc nach bhfuil seirbhís leathanbhanda acu. Bhí seirbhís den chineál seo acu roimh an samhradh. Dúirt rúnaí na scoile liom gur fhoghlaim sí nuair a tháinig sí isteach sa scoil i rith mí Iúil nach raibh an tseirbhís ar fáil a thuilleadh.

Tuigim go bhfuil an scoil tar éis gearán a dhéanamh leis an aonad sa Roinn a bhíonn ag déileáil leis an gceist seo, ach níl aon rud ag tarlú. Faoi láthair, ní féidir le muintir na scoile ríomhphost a úsáid chun teagmháil a dhéanamh nó an tIdirlíon a úsáid i rith na scoile. Nuair a d'ardaigh mé an cheist chéanna ar an Athló an Déardaoin seo caite, i gcomhthéacs scoil eile i gContae na Mí, tháinig an oiread sin scoileanna eile chugam ag gearán nach bhfuil seirbhís leathanbhanda acu. Baineann fadhbanna áirithe le seirbhísí satailíte. Is seirbhís talamh - gnáthsheirbhís leathanbhanda - atá i gceist i gcás na scoile seo. Iarraim ar an Aire Stáit a rá liom go mbeidh réiteach ar an bhfadhb seo agus go gheobhaidh Scoil Náisiúnta Ultain Naofa i mBaile Ghib seirbhís úsáideach leathanbhanda go luath.

Tá mé ag seasamh isteach don Aire Oideachais agus Scileanna anocht.

Ba mhaith liom buíochas a ghabháil leis an Seanadóir as ucht ceist na leathanbhanda i scoileanna a tharraingt anuas arís. Mar a luaigh sé, rinne sé tagairt do na fadhbanna atá ag Scoil Náisiúnta Ultain Naofa lena nasc leathanbhanda an tseachtain seo caite, i gcomhthéacs díospóireachta ar an Athló faoin tseirbhís leathanbhanda i Scoil Náisiúnta na Tríonóide Naofa i Lios Muilinn. Mar a bhí ráite ag an am sin, tuigeann an Rialtas an tábhacht a bhaineann le leathanbhanda chun teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide a chomhtháthú le múineadh agus foghlaim agus chun scileanna litearthachta digiteach na ndaltaí a fhorbairt.

Tugann an clár teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide i scoileanna faoi dhúshláin bheartais agus deiseanna a eascraíonn as phríomhfhorbairtí in athchóiriú curaclaim, foilsitheoireacht dhigiteach, uirlisí chun ábhar digiteach a scaipeadh i gcoitinne, seirbhísí scamall, ríomhaireacht iniompartha agus gléasanna daltaí. Tá pleanáil ar siúl chun plean teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide nua a fhorbairt, i gcomhréir le clár an Rialtais. Is í an chéad chéim den bpróiseas ná áireamh teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide i scoileanna a chomhlánú le príomhthéamaí áirithe cosúil le tionchar teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide ar mhúineadh, foghlaim agus measúnú, infreastruchtúr teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide, na tuairimí ar na deiseanna a eascraíonn as comhtháthú teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide i múineadh, foghlaim agus measúnú a fhiosrú, na constaicí a bhaineann le comhtháthú teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide agus conas dul i ngleic leo. Cuirfear próiseas comhairliúcháin phoiblí ar bun i dteannta leis sin chun a chinntiú go mbeidh deis ag gach páirtí leasmhar a thuairimí a chur faoinár mbráid. Soláthróidh an t-aiseolas ón bpróiseas seo agus torthaí an áirimh scoileanna bonn taighde iontaofa chun cinntí beartais a dhéanamh ar chomtháthú teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide a chur chun cinn i múineadh agus foghlaim i rith na cúig bliana seo chugainn.

Faoin gclár rochtana leathanbhanda do scoileanna, soláthraíonn an Roinn Oideachais agus Scileanna nascacht idirlín do bhunscoileanna agus iar-bhunscoileanna a bhfuil fonn orthu leas a bhaint as an tseirbhís. Rinneadh ath-thairiscint ar gach conradh faoin gclár rochtana leathanbhanda do scoileanna faoin bpróiseas soláthar poiblí i 2011-12 agus bronnadh na conarthaí anuraidh. Mar thoradh ar seo, tháinig méadú ar an líon soláthróirí óna sé go dtí 13. Rinne an Roinn gach iarracht an spleáchas ar sheirbhísí níos moille a laghdú agus dá bharr, tá an líon scoileanna ag oibriú ar nasc satailíte laghdaithe ó 1,800 sa bhliain 2005 go thart ar 200 anois. Is mór an dul chun cinn é sin. Faoin bpróiseas soláthar i 2012, ba é an t-aon réiteach leathanbhanda a tairgíodh do Scoil Náisiúnta Ultain Naofa ná nasc líne oscailte mall. Bronnadh na naisc mall seo agus naisc satailíte sa chás nach raibh aon réiteach eile tairgthe agus bronnadh na conarthaí seo d’aon bhliain amháin.

Rinneadh ath-thairiscint ar na conarthaí sna scoileanna seo, Scoil Náisiúnta Ultain Naofa san áireamh, i mion-chomórtas i mí Lúnasa na bliana seo chun fháil amach an mbeadh réitigh níos fearr ar fáil. Faoi láthair, tá oifigigh na Roinne Oideachais agus Scileanna ag measúnú agus ag bronnadh conarthaí mar pháirt den mhion-chomórtas seo. Tá conarthaí á bhronnadh do sholáthróirí do 122 scoileanna ina bhfuil naisc satailíte faoi láthair, san áireamh 13 scoileanna a cuireadh leis an mbronnadh ón 26 Meán Fómhair 2013. Rinneadh tairiscint ar Scoil Náisiúnta Ultain Naofa faoin mhion-chomórtas ach níl sé athbhronnta go fóill. Beidh bronntaí breise déanta sna seachtainí atá amach romhainn le sriantachtaí airgeadais a chur san áireamh. Gabhaim buíochas leis an Seanadóir as deis a thabhairt dom an cheist seo a phlé. Mar a dúirt mé, tá súil agam go ndéanfar dul chun cinn ar an ábhar seo sna seachtainí amach romhainn.

Gabhaim buíochas leis an Aire Stáit as an bhfreagra a thug sé dom, ach tá díomá orm maidir leis an ábhar seo go ginearálta. Bhí mé ag caint le daoine in a lán scoileanna agus is dóigh liom nach raibh mórán teagmhála acu leis an Roinn maidir le seo. Nuair a bhí mé ag caint leis an rúnaí scoile agus daoine eile ó Scoil Náisiúnta Ultain Naofa, ní raibh siad ar an eolas ina thaobh. Bhí an córas leathanbhanda ag obair go breá roimh an samhradh, ach níl sé ag obair a thuilleadh. Tá an scéal céanna á chloisteáil agam maidir le scoileanna eile. Is iad na scoileanna iargúlta atá ag lorg na seirbhíse seo, ach tá sé deacair í a fháil.

Caithfidh mé rud eile a lua anseo. Measaim go bhfuil taighde á dhéanamh ag an Rialtas faoi láthair maidir leis an gclár teicneolaíocht faisnéise agus cumarsáide sna scoileanna. Ní féidir leis na scoileanna seo páirt a ghlacadh sa taighde mar nach bhfuil siad in ann seirbhís leathanbhanda ná an tIdirlíon a úsáid nuair is gá freagraí a sheoladh ar ais. Mar sin, ní gheobhaidh an Roinn na staitisticí cearta. Is é an rud is tábhachtaí do na scoileanna ná go mbeidh siad in ann an tIdirlíon a úsáid go rialta gach lá agus obair na scoile a dhéanamh acu. Tá a lán gur féidir le daltaí a fhoghlaim ón Idirlíon. Mar is eol don Aire Stáit, tá an t-Idirlíon in úsáid an t-am ar fad i scoileanna. Tá mé ag súil go gcuirfear an tseirbhís seo ar fáil don scoil go luath.

Aontaím leis an méid atá le rá ag an Seanadóir faoi chomh tábhachtach agus atá sé go mbeidh seirbhís den scoth ar fáil. Tá éileamh ar mhodhanna nua múinte don churaclam agus mar sin de. Is cinnte go bhfuil dul chun cinn suntasach déanta ón am nuair a bhí 1,800 scoil ag fáil seirbhís satailíte. Tá an figiúr sin laghdaithe go dtí 200 anois. Mar atá ráite agam, déanfar dul chun cinn i dtaobh 122 scoil eile i mbliana. Tá scrúdú agus breathnú á dhéanamh ar Scoil Náisiúnta Ultain Naofa, atá luaite ag an Seanadóir, i láthair na huaire. Beidh bronntaí breise déanta sna seachtainí atá amach romhainn, ach caithfear smaoineamh ar sriantachtaí airgeadais mar is iondúil. Is beag scoil atá fágtha gan an tseirbhís seo anois. Is cosúil go bhfuil fadhbanna fós i roinnt scoileanna i gceantair iargúlta. Sílim go bhfuil an chuid is mó den chath troidte. Cé nach bhfuil an oiread sin le déanamh, ní shílim gur chóir go mbeadh aon scoil fágtha ina éagmais.

The Seanad adjourned at 8.05 p.m. until 10.30 a.m. on Thursday, 3 October 2013.
Top
Share