Léim ar aghaidh chuig an bpríomhábhar
Gnáthamharc

Dáil Éireann díospóireacht -
Wednesday, 1 May 1957

Vol. 161 No. 5

Committee on Finance. - Bhóta 39—Oifig an Aire Oideachais.

Aire Oideachais (Seán O Loingsigh)

Tairgim:—

Go ndeonfar suim nach mó ná £244,740 chun slánuithe na suime is gá chun íoctha an mhuirir a thiocfas chun bheith iníoctha i rith na bliana dar críoch an 31ú lá de Mhárta, 1958, chun Tuarastal agus Costas Oifig an Aire Oideachais agus chun Costas a bhaineas leis an gComhairle Oideachais.

Nílim ró-fhada i mbun Aireacht an Oideachais agus, fé mar is eol díbh, ní raibh aon bhaint agam leis an Meastachán so a chur le chéile. Dá bhrí sin, nílim ag cur rómham aon mhion-tuairisc a thabhairt ar an gcóras oideachais ná ar na fadhbanna a bhaineann leis. Sé a ndéanfad i mbliana ná fanacht i mbun na bhfigiúirí agus na bhfiricí fé mar a fuaras iad agus eolas ana-ghinerálta a thabhairt.

£13,538,130 an Meastachán iomlán atá ar na naoi Bhótaí a bhfuilimse freagrach iontu, sé sin, £27,289 níos lú ná iomlán na bliana seo caite.

Tá leis £1,550,000, fé Bhóta a 9 chun tithe scoile náisiúnta a thógáil, a mhéadú is a fheabhsú agus tar éis an tsuim sin a chur leis an gcuid eile, sé soláthar iomlán atá á dhéanamh i mbliana i gcóir an oideachais ná £15,088,130, sé sin, beagán fén a trí déag fén gcéad den iomlán i gcóir na seirbhísí soláthair.

Le riarachán na Roinne a bhaineann an Bhóta seo agus £366,740 an soláthar atá i gceist i mbliana. Teaspáineann sé sin £12,109 de laghdú glan ar Bhóta na bliana so caite. An chuid is mó den laghdú sin, is as na h-iarrachta atá ag an Roinn á dhéanamh, faoin Scéim Modhanna agus Eagair, chun barr feabhais a chur ar bhealaí riaracháin agus oifige a thagann sé. De bharr oibriú na Scéime seo, do lagh-daíodh d'aon duine dhéag, le bliain anuas, líon fóirne na Roinne.

An Bun-Oideachas-Bhóta 40.

£9,138,350 an tsuim glan atá á soláthar don Bhun-Oideachas, sé sin £53,750 de mhéadú ar an tsuim a bhótáileadh anuraidh. Bé cúis is mó leis an méadú san ná an méid airgid atá ag teastáil i gcóir tuarastal agus aoisliúntas na múinteoirí bheith dulta suas.

Tá an méid daltaí atá ar Rollaí na Scoileanna Náisiúnta ag méadú fós. 500,894 a bhi ar na Rollaí ar an trio-chadú lá de Mheitheamh, 1956, sé sin 5,731 de bhreis ar an líon a bhí ann cothrom an lae sin sa bhliain roimhe sin. Do b'é an meán-tinnreamh laethúil sa bhliain darbh chríoch an 30ú lá de Mheitheamh, 1956, ná 86%—beagáinín d'fheabhas ar an meán don scoil-bhliain roimhe sin.

B'é an líon múinteoirí a bhí ar fostódh ar an 30ú de Mheitheamh, 1956, 13,262 agus orthu san bhí 8,965 ban agus 4,297 fear.

I rith na bliana darbh chríoch an t-aonú lá 30ú de Mhí Mhárta, 1957, do cheadaigh an Roinn £1,042,601, chun caoga is a trí de scoileanna nua do thógáil, chun trí scoil déag a fhair-singiú, chun mór-athdhéanamh nó mór-athchóiriú a dhéanamh ar chaoga is a seacht de scoileanna agus chun mionoibreacha a dhéanamh ina lán eile scoileanna. Bé costas measta na n-oibreacha sin go léir ná £1,189,654 agus bé suim a fuarthas chuige sin ó na bainisteoirí ná £147,053. Ní hé atá i gceist leis na figiúirí sin, áfach, an méid a chaith Oifig na nOibreacha Poiblí ach an méid airgid a ceadaíodh. Do bé an caiteachas a dhein na Coimisinéirí ar scoileanna sa bhliain sin £1,408,496. Is amhlaidh a cuireadh críoch sa bhliain atá i gceist le caoga is a trí de scoileanna nua a thógáil agus le fairsingíú dhá cheann is fiche de scoileanna; agus ar an 31ú de mhí Mhárta, 1957, bhí obair ag dul ar aghaidh ar ochtó is a cúig de scoileanna nua agus ar fhairsingiú ocht gceann is fiche de scoileanna.

Sé méid atá beartaithe ag na Coimisinéirí a chaitheamh ar scoileanna i rith na bliana airgeadais reatha ná, fé mar adúras, £1,550,000.

Mean-Oideachas—Bhóta 41.

An líon dalta atá ag freastal ar meán-scoileanna, tá sé ag dul i méid i gcónaí leis. Tríocha míle, naoi gcéad a seasca is seisear a bhí ann sa bhliain 1932-33 agus 61,974 a bhí ann i 1956-57. Lena rá ar shlí eile, le 25 bliana anuas, tá an líon dalta atá ins na meán-scoileanna tar éis dúbailt, agus tá 2,668 de bhreis ann i mbliana ar an mbliain seo caite. Ceithre chéad agus ochtó is a h-aon de mheán-scoileanna atá ann i mbliana, an áit ná raibh ann ach 311 cúig bliana is fiche ó shoin. Ar na 481 de mheán-scoileanna san, tá an teagasc á thabhairt tré Ghaeilge go h-iomlán nó i bpáirt i 231 acu, agus ar an 231, tá 85 ina bhfuil an teagasc a thabhairt tré Ghaeilge ar fad.

Sé lion múinteoirí atá ag tarraing breis-thuarastail i 1956-57 ná 2,713, sé sin, 113 níos mó ná mar bhí ann sa bhliain roimhe sin. Den 2,713, tá 1,545 ag fáil na h-incriminte speisialta as ucht Céim Onóracha nó a iontsamh-ail sin bheith acu agus 850 ag fáil incrimint speisialta as ucht bheith ag teagasc tré Ghaeilge.

Bé líon rang go bhfuil deontas speisialta i leith eolaíochta á íoc ina leith i mbliana ná 2,533. Dhá mhíle, trí chéad nócha is a dó de ranganna gur íocadh deontas na heolaíochta ina leith sa bhliain roimhe sin.

Do réir mar is féidir a fheiceál fé láthair, sé líon iarrthóirí a bheidh ag cur isteach ar Scrúdú na Meán-Teistiméireachta agus Scrúdú na h-Ard-Teistiméireachta i mbliana ná timpeall míle is fiche, sé sin timpeall 800 duine níos mó ná anuraidh. I dtaobh na scrúduithe san, ba mhaith liom a rá go bhfuil fúm fiosrúchán a dhéanamh féachaint an bhféadfaí béal-scrúdú a bheith mar chuid de scrúduithe na Gaeilge.

Ainneoin na méadaithe sin go léir, tabharfar fé ndeara go bhfuil an meastachán iomlán don mheán-oideachas, sé sin, £1,814,700, go bhfuil sé anuas de £5,410 ar Mheastachán na bliana so caite. Sé is cúis leis sin ná go bhfuil an soláthar do na deontais caipitíochta bunaithe ar dheich fén gcéad de laghdú a dhéanamh ar na gnáth-rátaí. Bhí an gearradh san fé bhreithniú agam ach i ngeall ar deacrachtaí i gcúrsaí Airgeadais bheith ag leanúint mar atá, acht is oth liom nach féidir an gearradh a thabhairt ar ais sa bhliain reatha. Tá dócas láidir agam, áfach, nach mbeidh orainn an gearradh san do choimeád thar deire na bliana so.

Ní eile fá chúrsaí na meán-scoileanna is ceart a lua iseadh gur mhol Bord Eadrána na Mean-Mhúinteoirí ardú breis-thuarastail an bhliain seo caite do na Meán-Mhúinteoirí. Tá timpeall £240,000 de riaráiste ón chéad lá de mhí Shamhna, 1955, i gceist sa mholadh san, maraon le timpeall £250,000 i leith na bliana airgeadais seo. Ní miste a lua i dtaobh na n-ardaithe sin gurb é atá iontu den chuid is mó ná cúiteamh in ardú sa chostas maireach-tála amhail mar a fuair seirbhísigh phoiblí eile ón gcéad lá de mhí Shamhna, 1955. I mí Eanáir seo caite do ghlac an Rialtas a bhí ann ins an am leis an moladh úd ó Bhord na hEadrána ach do shocraíodar ar gan é a chur i bhfeidhm go dtí go mbeadh soláthar déanta dó i gCáin-Fhaisnéis na bliana so. Sin é an fáth ná fuil an tsuim úd do na meán-mhúinteoirí luaite i Leabhar an Mheastacháin. An Rialtas so, tar éis dóibh teacht ann, do dheineadar an scéal do bhreithniú agus do shocraíodar ar éifeacht a thabhairt don mholadh ina iomlán. Táthar chun soláthar a dhéanamh dá réir sa Cháin-Fhaisnéis agus íocfar an méadú tuarastail sin comh luath is is féidir tar éis an Meastachán breise is gá ina chóir a rith.

An Gairm-Oideachas—Bhóta 42.

Sé iomlán atá á iarraidh i gcóir an Bhóta so ná £1,135,620, sin £45,890 de laghdú glan ar bhóta na bliana so caite. Sé áit ina bhfuil an laghdú mór ag tuitim ná na deontaisí bliantúla do na coistí ghairm-oideachais. Is amhlaidh a leanadh i mbliana den sé fén gcead de laghdu a gearradh ar na deontaisí sin anuraidh. Bhí breithniú á dhéanamh agam ar roinnt eadarghuí atá faighte ina leith sin. Tá an-aiféala orm, agus deacrachtaí airgeadais bheith ag leanúint mar atá, nach féidir an gearradh a thabhairt ar ais sa bhliain airgeadais reatha. Is mian liom a dheimhniú don Tigh, áfach, nach bhfuil sa ghearradh ach rud sealadach agus go ndéanfar a bhfuil ar mo chumas chun a thabhairt ar ais an bhliain airgeadais seo chugainn.

Tá £8,100 de laghdú, leis, ar an méid atá á sholáthar i gcóir múin-teoirí d'oiliúint.

Siad na cursaí oiliúna atá ag dul ar aghaidh fé láthair ná gnáth chúrsaí na múinteoirí tís, cúrsa múinteoirí miotalóireachta agus cúrsa múinteoirí tuath-eolaíochta. Beidh an dá chúrsa deiridh san dhá gcríochnú i mí Mheithimh i mbliana, agus beidh cúrsa sa bhfoirgneolaíocht tuaithe ag tosnú i mí Mheán Fomhair. Siad na cúrsaí samhraidh do mhúinteoirí a bheidh ann i mbliana ná an teastas timire Gaeilge, cúrsa gúnaíochta, triaileachán ithreach, luathscríobhnóireacht agus clóscríobhnóireacht, agus modhanna múinte na caibinéideachta.

Eolaíocht agus Ealaí—Bhóta 43.

Céad caoga is a h-aon de mhílte, sé chéad agus caoga púnt an tsuim glan atá á iarraidh imbliana don Bhóta so, sé sin, £10,860 de laghdú ar Bhóta na bliana so caite. Sé is mó is bun leis an laghdú ná gearradh anuas a deineadh ar an soláthar don Mhusaeum Náisiúnta, don Leabharlainn Náisiúnta, do Bhrainse na bhFoil-seachán, do Scoláireachtaí lolscoile agus d'Institiúid Náisiúnta na Scannán.

Scoileanna Ceartúcháin agus Scoileanna Saothair—Bhóta 44.

Teaspáineann an Bhóta so £11,930 de laghdú glan ar an Bhóta £196,040— don bhliain so caite. Sé is cúis leis an laghdú ná go bhfuiltear ag súil gur lú an líon páistí a bheidh ins na scoileanna san i mbliana ná anuraidh.

An Scoil Cheartúcháin i gcóir na mbuachaillí sa Daingean, tá slí inti do 250 buachaill. Sé líon a bhí fé choimeád inti ar an aonú lá tríochad de mhí na Nollag so caite ná 150. Céad, fiche is ochtar a bhí fé choimeád inti cothrom an lae sin an bhliain roimhe sin. An dá Scoil Cheartúcháin do na cailíní, tá slí iontu do 130 cailíní ar fad. Sé líon cailíní a bhí fé choimeád iontu ar an aonú lá tríochad de mhí na Nollag seo caite ná 37 in iomlán.

Ins an gcaoga scoil saothair, sé líon a bhí fé choimeád ar an aonú lá tríochad de mhí na Nollag so caite ná 4,477. Ar an líon san bhí 2,434 de chailíní agus 2,043 de bhuachaillí. Dhá mhíle, sé chéad agus beirt chailín agus 2,126 buachaillí a bhí fé choimeád cothrom an lae sin bliain roimhe sin. Ar an mbonn san do b'fhéidir a rá go raibh scoileanna na gcailíní timpeall leath-lán agus scoileanna na mbuachaillí dhá dtrian lán, i leith a bhfuil de shlí iontú. Dea-thuar é go bhfuil an líon ins na scoileanna so ag dul síos.

Do tugadh laethe saoire do thimpeall 1,800 de na páisrá sin i 1956. Tá an Roinn sásta gur lig bainisteoirí na scoileanna na páistí abhaile ar saoire i ngach cás inar bhféidir é sin a dhéanamh agus gur le leas na bpáistí é. Sé an tsaoire is faide a tugtar ná lá is triocha. In aon chás nár bhféidir nó nár le leas páistí iad a ligint abhaile, do deineadh socrú chun iad a thabhairt amach ar thurasanna fén dtuaith nó chois trá nó a leithéid. Bhí naoi scoileanna ann a chuir campaí samhraidh ar fáil do na páistí.

Sa bhliain seo caite, do rialaigh an Chúirt Uachtarach nach raibh Alt a 10 de Leasú 1941 ar Achtanna na Leanbh ag réiteach leis an mBunreacht, sa mhéid go raibh sé ag cur roimhe a cheadú do thuismitheoir ceart doshéanta ar a chlainn a chur uaidh i leith tréimhse a b'fhaide ná mar ná béadh ar a chumas an ceart san a chur i bhfeidhm. Tá Bille Leasaithe dréach-taithe chun an ní sin a chur ina chóir i leith an Bhunreachta agus is gearr go mbeidh an Bille sin ós comhair na Dála. Beidh i gceist sa Bhille sin, leis, roinut eile leasaithe a dhealródh bheith riachtanach.

Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath—Bhóta 45.

£64,300 an soláthar i gcóir na hInstitiúide i mbliana, sé sin, £1,300 de mhéadú ar sholáthar na bliana seo caite. Sé is cúis leis an méadú san ná ardú tuaras-tail a tugadh don bhfoirinn acadúil ar lorg an ardaithe a tugadh i gcás fhoireann na nIolscol agus grúpaí eile dá saghas sa bhliain seo caite.

An tÁiléar Náisiúnta—Bhóta 46.

£11,020 atá á iarraidh don Ailéar Náisiúnta i mbliana, sé sin, £300 de laghdú glan ar sholáthar na bliana so caite. Sé an tslí inar thárla an laghdú ná gur ceadaíodh ardú áirithe tuaras-tail ach gur lú de thrí chéad púnt an t-ardú san ná an £1,000 de laghdú atá déanta ar an £3,000 sa bhliain a bhíodh ann chun pictiúirí a cheannach.

Iolscoileanna agus Coláistí—Bhóta 22.

Roimhe seo, is amhlaidh a bhíodh an tAire Airgeadais freagrach sa Bhóta so. Seo í an chéad bhliain dó bheith fén Aire Oideachais. £671,640 ar fad atá á sholáthar. £4,160 de mhéadú glan é sin ar sholáthar na bliana so caite, agus sé is bun leis an méadú ná £5,000 breise atá á riar do Choláiste Mhagh Nuadhat i mbliana, ó ná fuair an Coláiste sin aon bhreis anuraidh nuair a fuair Col-áistí eile breis áirithe. Ina éadan sin tharla £840 de mhion-sparáil.

Sin iad na figiúirí agus na fíricí, ach, ainneoin, ar dhúras cheana, ba bhocht liom mo scéal d'fhágáil i dtaobh le figiúirí agus fíricí amháin, óir ní h-iad sin smior agus smuas an oideachais. Ní fada atá caite agam fós i mbun na gcúrsaí seo, ach ní gá do dhuine bheith ina Aire Oideachais lena thuiscint go bhfuil tábhacht bhunúsach ag baint leis an oideachas. Ba mhian liom dá réir sin roinnt smaointe a chur fé bhúr mbraid a tháinigh i mo cheannle déanaí.

B'fhéidir gurbh é ní is mó a chuir ionadh agus alltacht ar an dtír le tamall fada ná an t-eolas a nochtadh anuraidh go bhfuil an t-aos óg ag imeacht uainn ina sluaite, sluaite is mó ná mar a bhí ann aon uair ach amháin in aimsir droch-shaoil. Ina thaobh san is clos dúinn go léir ar gach aon taobh go geaithfear nóos mó oibre a chur ar fáil, go gcaithfear táirgeadh na tíre a mhéadú, go gcaithfear seirbhísí sóis-ialta bheith againn a bheidh ionchurtha leis na seirbhísí atá ann ins na tíortha go bhfuil lucht na h-imirce ag tabhairt aghaidh orthu. Ach ar éigin atá éinne againn ná fuil aithne aige ar dhuine éigin atá tar éis post maith agus roinnt d'ollmhaitheas an tsaoil a fhágáil ina dhiaidh chun aghaidh a thabhairt ar shaol an-aithnid thar lear. Ní féidir aon mhilleán a chur ar an té atá díomhaoin má théann sé ar lorg oibre pé áit a bhfuil an obair le fáil aige. Ach nuair a neadaíonn cancar na h-imirce i gcroí na ndaoine ná fuil díomhaoin, leis, tá sé in am a thuigsint nach é réiteach iomlán na faidhbe a thuille postanna nó a thuille seirbhísí sóis-ialta, ach gurab amhlaidh atá cnuimh éigin i gcroí an ubhaill. Sí cnuimh í sin ná galar éigin spioradálta, galar ar a dtugaim féin "locadh meanman".

Is mian liom a chur rómhaibh go bhfuil ana-bhaint ag an scéal brónach san leis an oideachas, cé nach é an t-oideachas a thús is a dheireadh. Ní féidir liom gan bheith ag cuimhneamh, dá gcuirfimís, pobal Éireann, níos mó spéise sa chóras oideachais atá againn, go mba mhór an chabhair é sin do na múinteoirí. Dá mbéadh an tsuim cheart ag an bpobal á chur i gcúrsaí na scoileanna, ní bhéadh na múinteoirí scaite amach leo féin sa chath atá ar siúl acu de shíor ar mhaithe le hintleacht na h-óige; is mó, is dóigh liom, a chífí dóibh iad féin agus an pobal i gcoitinne bheith i gcomhar, agus b'fhearr an toradh a bhéadh ar obair na scol amach anso ná an toradh, b'fhéidir, atá á bhaint amach fé láthair. Ar aon chuma, tá slí ann chun saghas éigin crosáide a chur ar bun i gcoinnibh na h-imirce gan gá, ach nílim ró-chinnte gurb iad lucht polaitíochta ná na múinteoirí a b'fhearr i gceannas crosáide dá leithéid.

Nuair a thráctaim ar an toradh úd a fhéadfaí a bhaint amach, ní hamhlaidh atáim ag cuimhneamh ar theagasc ceirdne ná ar eolas acadúil in aon chor. Tá, dar ndóigh, a n-ionad féin acu san agus is tábhachtach, gan amhras, an t-ionad é, ach ag an bpointe seo níl i gceist agam ach cothú meona agus dearcaidh. Mura dtuga duine leis ón bhfoghlaim intinn shásta in éineacht leis an scil agus leis an gceirdne, níl ann ach gur túisce a bheidh ar chumas an duine sin a dhúchas is a thír a thréigint.

Sin taobh amháin den scéal. Ach thairis sin, ní fhéadaim glacadh leis nach córas maith é an córas oideachais atá againn nuair chuimhním ar mhianach is ar thréithre na múinteoirí a bhfuil sé d'ádh orainn iad a bheith againn i ngach aon chineál scoile dá bhfuil sa tír. Ná habradh éinne liom gur maith nó gur dona é aon chóras oideachais mar chóras. Is maith nó is olc é do réir mhianach a chuid múinteoirí. Is leor, súil a chaitheamh ar stair na hÉireann chun sin a léiriú; nuair nach raibh ag na múinteoirí ach córas fíor-Ghallda, ba bhreá náisiúnta féin an mheoin agus an intinn a thugadar don aos óg.

Im' thuairimse, is éachtach mar dheineann ár gcuid múinteoirí, idir chléir agus tuath, ón mbunscoil amach go dtí an Iolscoil, a gcuid oibre. Is beag a chloisimid fén obair sin a deintear ó lá go lá agus is beag a chímid dhí, ach tá na múinteoirí, dar liomsa, ag tabhairt "soiscéil dhílis" d'óige na tíre. B'fhéidir, áfach, gurb amhlaidh gur chliseamairne, an pobal, ar ár múinteoirí ó thaobh meas agus áird a bheith againn ar a gcuid oibre. Chaitheamar, mar shampla, ualach trom aithbheochana na Gaeilge ar na múinteoirí agus bhí súil againn le míorúiltí uathu, ach cé mhéad againn a fhéadfadh óna chroí amach a rá gur chomhoibrigh sé leis na múin-teoirí sa saothar san a chuireamar orthu? Cé mhéad againn arbh fhiú linn Gaeilge d'fhoghlaim nó cé mhéad againn a raibh Gaeilge againn agus gurbh fhiú linn í labhairt.?

Gheibhimíd locht ar thoradh saothair na múinteoirí mar seo nó mar siúd agus bunaímid ár gcuid argóintí ar chásanna ar leith, ach a ndeintear dáiríre, sa tír seo léirmheas beacht, iomlán ó eolas nó ó thaithí leitheadúil ar na scoileanna ná ar an gcóras? Níl, is eagal liom, sa tir seo an múnladh deariartha sin dá dhéanamh ar thuairimí fén oideachas go mbeifí ag súil leis, agus a threoródh intinn an phobail ar an mbóthar ceart i leith an oideachais. Sé is géire atá uainn, ina thaobh san, níos lú den ghleo mór agus den tais-peántas a bheith againn, agus níos mó go mór den dúthracht is den díoghrais a caitear le hobair sna scoileanna ós íseal, lá i ndiaidh lae, gan aon fhothram ná maíomh.

Tír bheag í Éire gan puinn mhór de mhaoin an tsaoil aici agus í suite i gceart-lár domhain atá ag síor-chúngú. Ins na cúrsaí sin séard atá ag teastáil uainn go speisialta—spiorad láidir náisiúnta, spiorad den tsórt arbh fhéidir leis na múinteoirí é do chothú agus go bhfuilid á chothú ionainn ach sinne ár bpáirt féin do dhéanamh. Sé soiscéal laethúil na múinteoirí leis na scoláirí, agus linn go léir, mar do bhí ag Tomás Dáibhis "Gentlemen, you have a country" ach fé mar a tharla in aimsir Dháibhis, tá an teachtaireacht san á cur ar nea-mbrí ag an mbeag-is-fiú agus ag an mbeag-uachtach atá, fáiríor, le mothú in ár bpobal.

D'fhéadfadh sé a bheith fíor go bhfuil locht ar ár gcóras ar shlí amháin nó ar shlí eile. Is féidir, cuir i gcás, go bhfuil iomad páistí de chumas áirithe meabhrach i saghas amháin scoile agus go mba chóir iad bheith i saghas eile scoile. An tslí fhurasta a gheibheann lucht cáinte as a leithéid ná bheith ag éileamh go mba cheart don Stát an córas do ghlacadh ar láimh agus tuairimí an lucht cháinte do chur i bhfeidhm le héigeantas. Is minic a deintear dearmad go bhfuil comh-pháirtíocht ag baint leis an gcóras oideachais sa tir seo agus nach i seilbh an Stáit atá na scaranna ar fad. Séard a leanfadh éileamh den tsórt atá luaite agam ná go gcuirfi ar dtúis pionós airgid ar na scoileanna agus ar na tuismitheoirí nach ngéillfeadh don chóras Stáit agus go mbeadh orthu géilleadh sa deireadh thiar.

Tá ráite agam cheana gurab ionann mórán is 13% den chaiteachas ar na seirbhísí soláthair an méid a caitear ar oideachas. Ar an gcéad fhéachaint is mó duine a cheapfadh an méid sin do bheith mór le haghaidh seirbhíse amháin, ach má breathnaítear ar an scéal i dtíortha eile a bhfuilimid i gcomórtas leo, beidh sé soiléir go bhfuilimid, ón dtaobh san de, íochtarach go maith ar an liosta. Is féidir gurab é is mó atá ag cur as dár gcóras nach bhfuil dóthain airgid á chaitheamh air, rud a shíolraíonn ón locht go bhfuil tagairt déanta agam dó cheana féin—easba tuairimíochta bunaithe ar dhoimhin-mhachnamh.

Mar sin má thagaim chugaibh arís nó arís eile ag lorg a thuilleadh airgid, tá súil agam go mbeidh sibh go léir liom im iarratas.

Aontaím go mór leis an rud a dúirt an tAire i ndeire a oráide faoi thábhacht na múin-teoirí i gcóras oideachais na tíre seo ach dob fhéidir a rá gur ceann de na rudaí atá ag cur daoine amach as an tír seo ná an saghas gearáin atá ar siúl ag a lán daoine i dtaobh a lán rudaí sa tir. Tá a lán daoine ag gearán mar gheall ar an gcóras oideachais sa tír seo ach i mo thuairim féin tá na daoine ag imeacht as an tír seo go tíortha eile—áiteacha nach bhfuil an córas oideachais leath comh maith iontu agus atá sé anseo. Is maith liom go mór, dá bhrí sin, go raibh an tAire i ndon a rá go raibh súil aige go n-imeodh an laghdú sé fén gcéad a gearradh ar na deontaisí do na Coistí Gairm-Oideachais agus go n-imeodh cuid den laghdú ar na deontais caipitíochta do na meán-scoileanna. Mara mbeadh go raibh géar ghá leis an laghdú sin—agus beidh a fhios ag an Aire nuair a bheidh sé tamall eile in oifig—ná cuirtear an laghdú ar an airgid sin.

Ní dúirt sé aon rud mar gheall ar fhoirghimh maidir le cúrsaí gairm-oideachais. Tá a lán scoileanna ceaptha ag cuid de na coistí ar fuid na tíre agus tá géar-ghá le cuid acu. Tá súil agam go mbeidh an tAire i ndon a insint dúinn i rith na bliana go mbeidh an t-airgead ann chun cuid de na scoileanna gairm-oideachais a thógáil, bíodh gur dúradh le déanaí in a lán freagraí a fuarthas sa Dáil go bhfuil an t-airgead gann agus pé méid de atá ann go gcaithfear é choimeád le haghaidh obair a chur chun cinn a dhíolfadh aisti féin. Ní féidir cuid den obair a dhéanamh gan roinnt eile airgid do caitheamh ar chúrsaí oideachais sa tír seo.

Tuigim go maith go bhfuil an tráth ró-ghairid chun mórán a rá mar gheall ar oideachas i gcoitinne, ag féachaint don seal ghairid atá caite ag an Aire san Aireacht go dtí seo. Tá rud tábh-achtach ann. Ba mhaith liom go n-abródh sé linn, más féidir leis é in aon chor, cad tá ceaptha aige i dtaobh na moltaí a bhí idir lámha agam de bharr obair an Comhairle Oideachais— na moltaí maidir le Bun-Oideachas agus na scoileanna náisiúnta.

Nuair do hiarradh ar an gComhairle cúrsaí na mbun-scoileanna do bhreith-niú níor hiarradh ortha ach iad do bhreithniú suas go dtí dá bhlian déaga —an cheist do scrúdú agus moltaí a dhéanamh suas go dtí an aois sin. Tá an Comhairle ag obair anois ar chúrsaí meán-oideachais agus is gairid go mbeidh toradh obair an Chomhairle againn. Ní foláir nó go mbeidh staid in obair na scoileanna nó na smaointe a bhí ag a lán daoine mar gheall ar an obair a bhí á dhéanamh thar an dara blian déag go dtí go mbeidh sé socair ag na bainisteoirí conas a bheidh an scéal ins na scoileanna náisiúnta suas go dtí an dara blian déag.

Más féidir leis in aon chor é ba mhaith liom go bhféadfadh sé a rá linn go n-aontaíonn sé leis na tuairimí a bhí ceaptha ag an Rialtas deireannach mar gheall air. Beidh air féin agus ar lucht na Roinne dul i gcomhairle leis na bainisteoirí agus leis na múinteoirí chun na moltaí sin do chur ar siúl. Beidh sé deacair aige an rud is fearr nó an rud is fónta a dhéanamh dtaobh na moltaí go dtí go mbeidh ar a chumas a rá go bhfuil sé chun líon na múinteoirí ins na scoileanna d'ardú. Beidh a fhios aige gur cheapas gur cheart glacadh le cuid den mholadh a dhein an Coiste i dtaobh tuilleadh múinteoirí a chur ins na scoileanna.

Sa chéad dul sios, ba chóir go mbeadh sli níos fearr chun a thuilleadh múinteoirí do thréineáil. Go dtí go ndéanfar sin ní bheadh oiread múinteoirí dos na scoileanna 's go bhfuil gá leo. Do réir mar is cuimhin liom, thógfadh sé dhá bhliain, nó mar sin, agus £125,000 chun foirgnimh nua do chur suas chun na múinteoirí breise do thréineáil. Ní dóigh liom go mbeadh an t-airgead le fáil i mbliana nó bfhéidir an bhliain seo chugainn chun é sin do dhéanamh. Ní dóigh liom go mbeadh ar chumas an Aire a rá go cinnte cathain a glacfaí leis an moladh sin. Ar aon chuma, tá mé cinnte go dteastóidh ón Aire an chuid sin den mholadh do glacadh nuair a dhéanfas sé ceist na scoileanna náisiúnta agus an méid oibre atá le déanamh iontu do chur faoina bhráid. Bíodh sin mar atá, tá socrú déanta aige faoi.

Nuair a bheadh meastúcháin ag an Aire ón gComhairle mar gheall ar chúrsaí meán-oideachais do bheadh sé réidh ansin chun a iarraidh ar an gComhairle dul i mbun na hoibre atá le déanamh agus an scéal d'aithbhreithniú agus moladh a dhéanamh faoin sórt oibre go mba cóir a bheith á dhéanamh ag leanaí tar éis dóibh 12 bliana d'aois a chaitheamh, go háirithe leanaí ins na scoileanna náisiúnta. Pé ar bith é, is dóigh liom gur obair phráinneach í sin.

Fé mar a dúras cheana, tá mórán daoine ag clamhsán mar gheall ar chúrsaí oideachais sa tír seo. Duine ar bith a léigh tuarascáil na Comhairle ar bhun-oideachas go dtí aois a 12, do bheadh fhios aige agus tuiscint aige go bhfuil obair an-mhaith dá dhéanamh cheana féin. Tá mé cinnte, nuair a gheobhaimíd an tuarascáil i dtaobh cúrsaí oideachais ins na meán-scoileanna go mbeidh sé sáite go daingean in intinn an phobail go bhfuil an córas bun-oideachais sa tír seo chomh maith is atá in aon tír eile agus nach bhfuil le déanamh ach an foirgneamh d'ardú air sin.

Tagaim anois go ceist an ghairm-oideachais. Tá tuiscint agus obair mhaith atá comhgarach do, agus a bhaineann go dlúth le saol ár ndaoine ar siúl ins na scoileanna gairm-oideachais sa tír seo. Tá obair iontach á déanamh i cuid des na scoileanna a bhaineann le gach gné de shaol mhuintir na tuaithe agus freisin tá sár-obair ar siúl i mBlá Cliath i gcúrsaí ceirde, agus mar sin de, ins na scoileanna gairm-oideachais. Tá an obair sin bunaithe ar bhun atá chomh maith le haon ní atá le fáil in aon tír eile.

Nuair a cuireadh tús leis an obair sin deineadh tosach ana-mhaith ar fad. Do bhí baint ag cuid mhaith de múinteoirí an Choláiste Ealaíon leis an obair sin agus do cuireadh bunús maith faoin obair sin. Tá an obair atá á déanamh an lá atá inniu ann ag na múinteoirí agus ag na stiúrthóirí ar aon-chéim leis an dea-obair a deineadh ins na scoileanna sin nuair a cuireadh ar bun iad den chéad uair timpeall 50 bliana ó shoin.

Dúirt an tAire gurb í seo an chéad uair d'Aire a bheith freagarthach anseo i dtaobh ceisteanna airgeadais na n-oll-scoileanna. Im thuairimse, is maith sin. Sílim gur deineadh faillí i gcuid d'obair na n-ollscoileanna, mar, go dtí seo, dob é an tAire Airgeadais a bhí freagarthach don Teach seo maidir le cúrsaí na n-ollscoileanna. I ngach gné de shaol na tíre tá glaoch níos láidre ar airgead chun rudaí do chur ar siúl. Ní gá ach féachaint ar an liosta mór atá anseo, ag dul siar go 1948-49, chun a thuiscint go bhfuil muintir na tíre seo ag déanamh a ndíchill chun nios mó airgid do sholathar do bhun-oideachas agus meán-oideachas. Ina theannta sin, tá méadú mór ar an méid airgid atá á thabhairt anois i gcomparáid leis an méid airgid a bhí ar fáil, cuir i gcás, ag deireadh téarma an Chogaidh Mhóir. Ní foláir níos mó airgid a sholáthar freisin do na hollscoileanna.

Go dtí go ndéanfaidh an Rialtas tuilleadh machnaimh ar chúrsaí airgeadais agus caithimh na n-ollscoileanna, ní dóigh liom go mbeadh ar chumas an Aire aon ní do rá i dtaobh cad tá beartaithe maidir leis an bhfoirgneamh is gá a chur suas i dtreo is go mbeadh slí a ndóthain do na scoláirí atá ag dul go dtí an Coláiste Ollscoile anseo. I gcaitheamh na mblianta, tá faillí déanta ar an gColáiste Ollscoile. Tá siad ar mhullach a chéile ansin—go háirithe maidir le hEalaín agus le hinnealltóireacht. Tá siad chun deiridh go mór ansin toisc easpa slí agus easba cóir oibre. B'fhéidir, más féidir leis, go dtabharfadh an tAire roinnt eolais dúinn ar an gceist thábhachtach sin go léir, dá laghad í.

Tuigim nach féidir leis an Aire mórán á rá mar gheall ar an Roinn go léir. Pé scéal é, ba mhaith liom a rá ná raibh éinne sa Roinn Oideachais go dtí seo a raibh aon chomhairle cheart aige ar chúrsai ollscoile. B'fhéidir go mbeadh sé ar chumas an Aire a rá nach bhfuil an chomhairle cheart le fáil aige i dtaobh cúrsaí ollscoile sa Roinn. Déarfainn go bhfuil daoine sa Roinn a bhfuil sé ar cumas dóibh dea-chomhairle agus cabhair a thabhairt dó chun ceisteanna ollscoile do scrúdú.

Ní dóigh liom go dtuigfeadh éinne, nuair a hathraíodh cúram cúrsaí ollscoile ón Roinn Airgeadais go dtí an Roinn Oideachais, go gcuirfeadh an tAire Oideachais a lámh ró-fhada nó ró-throm isteach i gcúrsaí ollscoile. Ba chóir go dtuigfí nár deineadh an t-athrú chun é sin a dhéanamh ar chor ar bith. Nuair a thosnaigh na hollscoileanna ar a bheith ag iarraidh airgid ar an Rialtas agus ar an Aire Airgeadais ní raibh sé sin ró-chompordach don Aire Airgeadais agus bhí gá le duine éigin do chur idir an tAire Airgeadais agus na hollscoileanna. Déarfainn gur maith an rud é an tAire Oideachais do chur idir na hollscoileanna agus an tAire Airgeadais ós rud nach n-éistfeadh éinne leis an Aire Oideachais nuair ná raibh aon chúram poiblí air faoi sin. D'éist-feadh lucht na hollscoile leis agus d'éistfeadh an Roinn Airgeadais leis, ach b'shin í an méid. Is fearr an córas nua ach ní ceart a thuiscint as sin go bhfuil an Stát ag cur isteach ar na h-ollscoileanna i slí éigin ná raibh ann roimhe.

Tá mórán rudaí práinneacha, tábh-achtacha maidir le hoideachas agus sé mo thuairim go mba cheart don Aire bheith sásta leis an dea-obair agus an obair fhónta atá á dhéanamh ag an gcoiste oideachais, agus ligean dóibh dul ar aghaidh leis an obair sin go dtí go gcríochnófar í. Tuigfidh gach éinne cad tá á dhéanamh i bhfad níos fearr tar éis an obair atá déanta ag an gcoiste maidir le bun-oideachas agus an obair atá á dhéanamh acu anois maidir le meán-oideachas ach amháin smaoineamh i gceart ar an tuarascáil agus na moltaí atá tugtha cheana. Sí an bhun-táiste atá ag baint leis an scéim sin ná go bhfuil seans ag gach éinne a thuairim a thabhairt agus is féidir na tuairimi go léir agus na moltaí a chur le chéile agus a bhreithniú. Is féidir le muintir na Roinne agus leis an Aire an fhaisnéis sin agus na moltaí do scrúdú agus a moltaí féin a dhéanamh. Is féidir na moltaí sin do chur go dtí na bainisteoirí agus na múinteoiri agus gach uile dhream go bhfuil cúram orthu fé obair na scoile. Mar sin is féidir pé rud a socraítear idir an tAire agus an Rialtas do chur i bhfeidhm. An fhaid is atá sé sin ar siúl beidh an tAire i gcomhairle arís leis na bainisteoirí agus leis na múinteoirí mar gheall ar an tslí is fearr chun an córas nua do chur i bhfeidhm. Ní hionann an clár oibre i scoileanna aon-oide agus i scoileanna dhá-oide agus trí-oide ach tá dlúth-bhaint idir na múinteoiri agus Cumann na Múinteoirí agus an Roinn agus idir an Roinn agus na bainisteoirí agus níl amhras ar bith agam go réiteofar pé fadhbanna a bheas le réiteach. Socrófar iad níos fearr tré theacht le chéile mar atá ann anois.

Is maith liom a chlos gur féidir leis an Aire a rá go bhfuil sé socraithe aige an moladh eadrána maidir le meán-mhúinteoirí a chur i bhfeidhm.

Tá sé socraithe ag an Roinn Oideachais trí ábhair úra a chur ar chlár na mbun-scol— tuaitheolaíocht, líníocht agus gleacaíocht. Níl aon dabht ná go bhfuil na h-ábhair seo go maith iontu féin agus ba mhaith liom fhéin tuaitheolaíocht a fheiceáil ar an chlár ach ba mhaith liom dá ndéanadh an tAire athscrúdú ar an cheist go bhfeiceadh sé caidé mar rachadh na h-ábhair seo i gcionn ar na h-ábhair eile atá ar an chlár cheana féin. Tá fhios ag na múinteoirí uilig, agus go mór mór ag na múinteoirí atá i mbun scoileanna dhá-oide, go bhfuil an clár thar a bheith lán cheana féin. I gcuid de na scoileanna seo tá os cionn 90 ar na rollaí agus tá sé iontach doiligh an clár a chríochnú fé mar atá sé.

Deir an Roinn go mbeadh siad sásta le caighdeán níos ísle i scríobh na Gaeilge agus an Bhéarla ach caidé is ciall le "caighdeán níos ísle" agus caidé mar rachadh sé i bhfeidhm ar an chaighdeán don teastas bun-scoile?

Ag caint fán teastas bun-scoile, ba mhaith liom a iarraidh ar an Aire ceist an scrúduithe so a iniúchadh. Ní thiocfadh liom a rá caidé an mhaith atá inti ach tig liom a rá go bhfuil dochar á dhéanamh d'oideachas na bpáistí. Tá sé ag cur cosc ar oideachas measardha leathan a thabhairt do pháistí ins an rang deiridh a mbíonn siad ins an bhunscoil, sin é rang a sé. Is minic gur mhaith leis an múinteoir rud éigin a dhéanamh dóibh a cuideodh le na n-aigne a leathnú ach chomh luath a smaoitíonn sé air caithfidh sé é a chur as a aigne láithreach mar tá an scrúdú ag teacht. Tá sé níos tábhachtaí do réir dealraimh a bheith ag foghlaim aistí de ghlan-mheabhair agus formulae de ghlan-mheabhair agus cleasanna le ceisteanna nach dtuigeann siad a fhreagairt ná a bheith ag fáil oideachais mar is cóir.

An dara dochar atá á dhéanamh ag an scrúdú seo ná go bhfuil sé ag milleadh labhairt na Gaeilge. Sa scol-bhlian deiridh atá ag an pháiste nuair a ba cheart an oiread cleachtadh i labhairt na Gaeilge agus is féidir a thabhairt dó tá páistí an 6ú rang ag síor-scríobhadh freagra ar pháipéiri scrúdúcháin.

D'iarrfainn ar an Aire, fosta, caighdeán an scrúduithe seo a iniúchadh fhaid is tá an scrúdú ann. Dá n-amh-arcadh duine ar, abair, páipéirí uimhríochta onóracha na Meán-Teistiméireachta agus ar pháipéirí uimhríochta an Teastais bun-scoile is beag má bhéadh sé ábalta a rá cé aca an páipéir Meán-Teistiméireachta agus cé aca an páipéir bun-scoile. B'fhiú don Aire amharc ar na páipéirí atá luaite agam don bhlian 1955 agus uimhir 1 (Meán-Scol) a chur i gcomparáid le uimhir a 3 (Bun-Scol) agus uimhir 2 (a) (Meán-Scol) a chur i gcomparáid le uimhir a 1 (Bun-Scol) agus ansin smaoitiú go bhfuil ar a laghad trí bliana idir aoiseanna na bpáistí. Tá páipéirí Gaeilge ann don scrúdú bun-scol agus is beag má tá na múinteoiri féin ábalta iad do thuigbheáil. Níl ansin ach samplaí ach tá sé so-fheicthe go bhfuil rud éigin contráilte.

Fá theagasc na Gaeilge mar ábhar scoile ní thiocfadh a rá nach bhfuil sí á teagasc go maith ins na bun-scoileanna ach thiocfadh a rá nach bhfuil toradh maith ag teacht as i gcoitinne. Sé an aidhm atá againn ná an Ghaeilge a chur ar labhairt go foirleathan ar fud na tíre. Gidh gur fhoghluim aos-óg na hÉireann Gaeilge ar scoil tá muid i bhfad ón aidhm sin go fóill. Mo bharúil fhéin gurb é an dóigh a bhfuil clár na Gaeilge leagtha amach ag an Roinn is cúis leis seo. Támuid ag iarraidh scoláirí Gaeilge a dhéanamh de na páistí in ionad cainteoirí Gaeilge a dhéanamh díobh. Tá muid ag claoi barraíocht le scríobh agus le léamh na Gaeilge, scríobh go h-áirithe. Sílim go mba cheart scríobh agus léamh na Gaeilge a chur siar i bhfad níos fuide ar an chlár ná mar atá agus 'na áit chuirfinn comhrá Gaeilge, drámaí agus cluifí. Ní thig le gach páiste nach dtig leis teanga a fhoghluim nuair a fhoghluimuíonn sé í ar an dóigh nádúrtha. Nuair nach dtig leis léamh agus scríobh go maith, tig beag uchtach air agus nuair a fhágann sé an scoil bíonn áthas mór air fáil réitithe leis an Ghaeilge. Caidé tá le cailleadh? Cé mhéad páiste a fhágann an bhun-scoil agus nach bhfaghann a thuile oideachais a scríobhann litir as Gaeilge nó a léamhann leabhar i nGaeilge? Má bhíonn labhairt na Gaeilge aca tiocfaidh an léamh agus an scríobh go nádúrtha.

Tá mé go mór i bhfathach le scrúdú béil ag scrúduithe na dTeastas Meán-Scol, fiú dá laghdófaí an caighdeán scríofa Gaeilge. Tá sompla maith agam den dóigh a théas an scrúdú seo i gcionn ar labhairt na Gaeilge. Tá riail an Bhéarla ar obair i gColáiste Brighde i Rann na Feirste. Má labhrann páiste Béarla ar bith cuirtear 'na bhaile é.

Bionn páisti ó na Sé Chontae agus ó na 26 Contae ag freastal ar an Choláiste seo. Ní thig cead a thabhairt do pháistí na mBun-scoil as na Sé Contaethe freastal ar an Choláiste sin mar is beag Gaeilge atá aca. Tá Gaeilge fíor-mhaith ag páistí na mBun-Scol ins na 26 Contae a bhíonn ag freastal ar an Choláiste sin. Ar an dtaobh eile dhe, fuarathas amach go raibh an Ghaeilge níos líofa ag na páistí ó na meán-scoileanna ins na Sé Chontae ná mar bhí ag na páisti ó na meán-scoileanna ins na 26 Contae. Sin cionns go bhfuil scrúdú béil le déanamh ag na páistí ins na meán-scoileanna ins na Sé Chontae agus nach bhfuil scrúdú béil le déanamh ag na páistí ins na meán-scoileanna ins na 26 Contae agus, mar sin, molaim go mba cheart go mbeadh scrúdú béil ins na meán-scoileanna ins na 26 Contae.

As the Minister entered on his new office only a short time ago, I do not want to take advantage of him by asking any embarrassing questions, but I do want to put one or two points of view to the Minister for consideration, in the hope that, when he has familiarised himself with the functions of the Department of Education, he will be able to devote some time and consideration to them.

I do not know whether the speech which the Minister read is an official brief or whether it represents his own thoughts on the subject of education and the method of operating the whole machinery of education in this country. I hope it does not represent his own thoughts. It seems to me that there is an element of complacency in the speech which I do not think is warranted and which is not justified by the state of the public mind to-day on the whole question of education. One has not to travel far to find a very considerable measure of disquiet and perturbation in the public mind as to whether we are getting full value from the sum of money we are at present spending on education.

I take the view that this country is too poor to economise on education. We have got to spend more and more money in equipping our people for the battle of life. In the fields of technological and higher education, there are limits to which we should endeavour to attain but which, in fact, may tax our physical resources if we attempt to do so. I want to see money generously spent in getting good value from the educational machine. I must say I have considerable doubt as to whether we are getting good value for the money being spent to-day. I believe many parents in this country also have doubts as to whether they are getting full value for the money being spent.

I do not want to lay the responsibility on any particular factor or group for that feeling of disquiet; but I think it is there. Anybody not living with his head in the sands must feel it is there. One has only to talk to any group of parents at random in order to be satisfied that there is a feeling they are not getting from the educational machine what they expect. For example, I do not think that the child coming out of the primary school to-day is as well equipped with knowledge as the child who came out of the primary school 40 years ago. Recently, I asked a number of children certain questions relating to what books they had read and I reflected on my own time at school. They did not know some of the books, although to-day they are still commonplace items of literature.

I think it is true to-day that if you were to ask a number of children coming out of the primary school who were the signatories to the Proclamation of 1916 and ask them also what actors and actresses appeared in recent films, they would be more accurate in telling you the names of the cinema artists than they would be concerning patriots whose names are and ought to be immortal in this country.

Let the Minister try that experiment himself with school children and I am sure he will get as disappointing a result as I have often got by giving that test to children. So long as a situation of that kind continues, we cannot afford to be as complacent in regard to teaching methods as this speech indicates. I do not know what is responsible. It is because I do not know that I think we ought to have some inquiry to ascertain whether we are getting the best value we can from our educational machines or whether there are imperfections and deficiencies there which call for remedying.

I did not notice in the Minister's speech any reference to the Council of Education. I want to know what has become of that body. I want to know what it has done over the past 12 months. I want to know what it is doing. I was one of those who advocated the establishment of a Council of Education, but I did not then think it would prove to be the kind of body that it has apparently turned out to be. I thought it would be a live, vigorous, vibrant body. I thought that it would apply the talents of its members to inquiring into our entire educational system and that it would be restless in its desire to give us the best system of education it could devise. I have not seen any of that kind of activity on the part of the Council of Education. I have not seen any evidence that it has faced up to our basic problems. It has certainly not made any impression on the public mind. I know of nobody who would say, either to-day or to-morrow, that the Council of Education has done a first-class job. It may have done something. I do not want to decry its activities, but I do want to know what it is doing, what direction its activities are taking, what report has it to make to the public of its activities, what recommendations affecting our educational curriculum have been made, what are the recommendations, are they of a worthwhile character and, still further, which of them has been implemented.

Frankly, we have reached the stage now wherein we ought to undertake an inquiry into our whole educational methods. Are we teaching in the right way? Is there no better method of teaching? Have we selected the right subjects? Are we getting the best return from our present methods? Is it wiser to teach Irish as a separate language or to teach all subjects through the medium of Irish? Where can all subjects be taught through the medium of Irish and under what circumstances should they be so taught?

The Minister gave us some information as to the number of secondary schools in which other subjects are taught, partly or wholly, through the medium of Irish. There are no similar statistics so far as national schools are concerned. We should have some inquiry now on that and some information made available as to our success or failures in relation to our teaching methods in the fields I have indicated. I will not blame the teacher in this matter at all. I think the teacher does a very good job under handicaps; but nobody, of course, suggests that the teacher has formulated the teaching programme or that the teacher controls the educational machine. The teacher has as many complaints against the educational system as anybody else. The teacher feels that his talents and his experience are not being availed of as they ought to be in order to perfect the machine. The teacher feels that he is all the time, in the main, kept outside the door when vital decisions are being made. He has never been taken into the confidence of the machine. He believes he has a part to play, but he has never been permitted to play that part; he has never been given the opportunity of playing the part he desires to play in moulding the character of the machine.

I know of no reason in the world, except the desire to continue the present policy of self-deception, why there should be any demur at the idea of assessing our educational methods at the present time. One of the worst practices of which we can be guilty is the practice of self-deception, the practice of imagining things are all right when, in fact, they are not, of imagining things are going well when those who ought to be benefiting in a very substantial way are not deriving all the benefit they should, and where educational methods are such that our children are not getting the amount of knowledge they ought to get.

I am in favour of making all our children bilingual. Whether we are trying to do that in the best way is open to question. Whether there is not another way, and a better way and one that does not show the deficiencies of the present system, is a matter upon which I am not prepared to pontificate; but I am prepared to entrust an inquiry into that matter into the hands and heads of people who are capable of undertaking such inquiry and of securing, in the course of that inquiry, testimony from teachers, from parents and from all those in a position to make observations on the subject of a kind useful for the purposes of the inquiry.

It may well be that the human material with which the teacher has to deal to-day is different from the material available to teachers 40 and 50 years ago. There is no doubt in the world, and our children's courts every day prove the truth of my assertion, that the advent of the film has made a consideable difference in the outlook of young and growing children to-day. There is no doubt, too, that some of the incidence of juvenile delinquency to-day is clearly connected with the kind of things which the young, growing and imaginative child sees portrayed. It may well be that the slickness of outlook, which is a product of many films, though not of all, has given the character of the young, growing and imaginative child twists that did not present a problem for the teacher, 30, 40 or 50 years ago. Whether there be any portion of the responsibility for our present situation attributable to the influx of certain films and their influence on school children is a matter upon which I am not prepared to dogmatise.

I am fully convinced that we have now had a sufficiently long experience of our teaching methods, which in the main are the same as they were in 1923 or 1924. They may vary here and there but in the main they are the same. I do not think the results they are producing are as good as the results which were produced 40 years ago. Of course there are others who will disagree with that point of view. I do not mind if they do. In a matter of this kind, a clash of reason on reason is something calculated to fertilise the minds of all of us.

I know of nothing against the good old principle of taking stock. If it is good for a business, it ought to be good for an administrative machine. The greatest mistake any Department or Minister could make is to feel that everything is right and everything is lovely. Some self-criticisms by Departments and Ministers are really virtues—although they are inconvenient virtues. I recommend to the Minister that during his period in the Department of Education he ought to consider taking stock, to ascertain whether we are getting the best results from our present teaching methods. If we are, then we are all confirmed in our satisfaction and we can all afford to be complacent. If we are not, then we owe it to the children of to-day so to alter our teaching methods so that those children will get the full benefit of the limited time which the bulk of them spend on education, as a result of their attendance at our primary schools. So far as the overwhelming majority of our children are concerned, the only education they get is at the primary schools. It is vital to them, therefore, that they should get all they can and the best they can get while attending primary schools.

Is the present method of teaching giving them all they can get and the best they can get whilst attending there? I am afraid it is not and I think there will be many others who share that view. Whether the numbers be large or small, stocktaking is a useful practice. There would be public acclaim for an inquiry into our teaching methods, to ascertain whether we cannot improve on the methods which are in operation to-day.

Le blianta anuas ó bunaíodh an Stát seo is mór an líon scol náisiúnta nua a tógadh sa tír seo. In theannta sin, in imeacht an achair chéanna cuireadh cóir ar riar maith de na sean-scoltacha agus cuireadh seomra nó dhó lena lán acu chomh maith. Ach bfhacthas dhom le deireannas gur bheag nár héiríodh scaradh den obair sin ar fad. Ní feasach mé cén fáth a bhí leis sin murabh é beartas an Rialtais a bhí i réim ansin ba siocair leis, nó ganntanas an airgid bfhéidir. Tá an Rialtas sin imithe, buíochas le Dia, agus ceann nua anois ann. Caithfidh an tAire Oideachais nua, agus an Rialtas nua, luí isteach leis an obair aríst agus dul ar aghaidh go breá gasta le tógáil na scol agus lena leasú agus a gcóiriú mar bha cheart.

Maidir le téamh agus le glanadh na scol fré céile, sin ceist atá fíor-achrannach, mar is eol don Aire agus do dhaoine eile. Dár ndó bíonn deontas Stáit le fáil agus cúnamh áitiúil, mar tugtar air, ach níl iontu sin ach sop in ionad na scuaibe. Is minic a bhí mé fhéin ag smaoineamh ar an gceist achrannach seo agus tá an tuairim seo agam fúithi. Ba cheart go n-iarrfaí ar an údarás áitiúil, an Comhairle Chontae nó an Bárdas, teacht i geabhair ar na scoltacha agus deontas foirlíontach a chur ar fáil dóibh. Ba cheart go mbeadh sé de roghain ag an gComhairle Contae nó ag an mBárdas a leithéid de dheontas a thabhairt. Cuirfí ar na ráití é, béidir. Ba cheart go mbeadh an deontas sin ann agus é bunaithe ar an méid a thuganns an Stát. Níl ansin, ámh, ach smaoine a bhuail isteach im cheann. Ar chaoi ar bith, chabhródh sé go mór leis na scoltacha a choinneáil glan te, gan cur isteach ar dhualgaisí agus cúram an bhainisteora i leith téamh agus glanadh na bun-scoile.

Ní mé go baileach cé mhéad páisti scoile a maraítear nó a gortaítear ar na bóithrí chuile bhliain, ach is maith is eol domh nach bhfuil lá san aer nach mbíonn timpisti den tsórt sin le léamh. Ar mhaithe leis na páistí bochta sin, is dóigh liom go mba cheart tuille eolais ar "Aire Dhuit" a scapadh ins na scoltacha. Sé mo thuairim go mba cheart do na Gárdaí Síochána an obair sin a dhéanamh. Ba cheart don Aire Oideachais dul i gcómhar leis an Aire Dlí agus Cirt agus scéim a leagan amach chun "Aire Dhuit" do na scoltachta a leathadh.

Sílim féin gur mó an aird a tabharfaí ar an nGárda agus é ag teacht isteach ins na scoltacha, ná tabharfaí ar an múinteóir. Is ait an rud é sin a rá, ach sin é mo thuairimse.

I rith na bliana atá caite, d'fhuagair an tAire Oideachais a bhí ann go raibh glactha aige féin agus ag an Rialtas san am sin, le moltaí na Comhairle Oideachais le trí ábhair léinn nua éigeantacha a chur ar chlár na bun-scoile. Siad na hábhair a bhí i gceist aige An Liníocht, Eolas ar Nádúr agus an Corp-Oiliúint. Sílim féin go raibh dul amú ar an Aire, agus ar an Rialtas freisin, a leithéid de rud a dhéanamh. Tá súil agam go gcuirfear an bhreith sin ar neamh-ní agus go ndéanfar sin gan mórán moille. Táim-se lán-chinnte go ndéanfaidh na h-ábhair nua sin dochar don Ghaeilge agus don Bhéarla, gan trácht ar an dochar a dhéanfas siad do na hábhar eile atá ar an gclár cheana.

Mar is eol don tsaol Fódlach, tá furmhór mór na scoileanna sa tír seo fá chúram múinteóra amháin nó beirte. I láthair na huaire, bíonn ar an múinteóir bocht sin ceithre nó cúig ranga a mhúineadh, is a cheart féin a thabhairt do gach ábhar atá ar an gclár. Téann sé rite go leor leis an múinteóir é sin a dhéanamh. Amach anseo, muna gcuirfear an bhreith sin ar neamh-ní, beidh ar an múinteóir trí ábhair breise a mhúineadh. Má bhíonn, go bhfóire Día ar na múinteóirí.

Is rí-shoiléir nach raibh mórán múinteóirí náisiúnta ar an gComhairle Oideachais a mhol an t-athrú sin. Maidir leis na daoine a mhol é, táim thar a bheith cinnte nár chaith a lán aca mórán ama riamh taobh istigh de scoil náisiúnta ag plé le ceithre nó cúig ranga agus le clár na scoile mar atá sé.

Níor léigh an Teachta an tuarascáil ná an moladh—mar níor hiarraidh ach leath-uair a chloig a chaitheamh leis na hábhair sin.

Nach bhfuil sé de cheart agam-sa dul ar aghaidh gan daoine ag cur isteach orm?

Tá ceart ag an Teachta dul ar aghaidh.

Tá an Tuarascáil léite agam.

Ní thuigim-se céard tá i gceist aige, mar sin.

Léigh an Tuarascáil aríst. Céard is féidir a mhúnadh taobh istigh de leath-uair a chluig?

B'fhéidir nach raibh an Teachta—

Tá cead ag an Teachta labhairt gan éinne do chur isteach air.

Nílim ach á cheartú.

Séard a mholfainn don Aire an chluas bhodhar a thabhairt do na moltaí sin atá luaite agam, más mian leis a gceart féin a thabhairt do na hábhair scoile is tábhachtaí don náisiúin, don tsaol agus don scoláire—an Ghaeilge, an Béarla agus an Uimhríocht.

Is eol don Aire, is cosúil, gur imigh tuilleadh agus trí scór múinteoirí náisiúnta uainn anuraidh le dhul ag múineadh i gCanada. Ní fhéadfadh an tAire iad a stopadh, agus níor chóir ná níor cheart go gcuirfeadh sé stop leo. Seans go mbeidh an líon céanna, nó b'fhéidir níos mó, ag imeacht i mbliana. Ní cúis mhórtais d'aon duine sa tír imirce sin na múinteoirí, agus is mór an chailliúint don tír iad. Is fíor-dhroch-theist í ar an gcóras oideachais atá againn an imirce seo.

I was rather amused at the pious platitudes that issued from the former Minister for Education and at the complacency he displayed with regard to the vocational education committees. I have here in my hand a very interesting document. I am not very familiar with the procedure of the House and I do not know if I may quote from this document which gives a report of an interview between the former Minister for Education and the Irish Vocational Education Society on the 6th October, 1955.

The Deputy is entitled to refer to the report.

The report states:

"The Minister, reiterating that the Department was deeply interested in the development of vocational education in the Gaeltacht areas, said that it was erroneous to suggest that any unnecessary delay had taken place in the sanctioning of Gaeltacht schemes. The Department was willing to assist the western counties with grants beyond those available for other counties, but only by relating those grants to the local rates, as the relief of local rates by grants from the Central Fund was not a sound principle. Further, the local councils, if they want these additional funds for their areas, must show their interest in Gaeltacht development by providing a portion of the funds necessary. The recent changes made by the Department in the financing of vocational education schemes represent a substantial improvement for the western counties, and he asked that the new arrangement be given a sympathetic trial. If, however, even this proves inadequate in a particular case, Section 103 provided a means for the Department to give further assistance, and he assured the association that the interests of the Gaeltacht areas would be carefully watched."

We in County Galway are faced with a loss of £5,169 in the coming year, despite the fact that we have the largest Gaeltacht area in Ireland and that we are catering for more Gaeltacht schools than any other committee in the country.

Hard on the heels of the 6 per cent. reduction, we were notified that the two and one grant would not operate in our county unless the local contribution was 13 pence in the £. We increased it to 1/2 in the £ and we still have not benefited. Some of the economies we have had to resort to as a result of the wrong interpretation of that scheme are as follows: we had to cut down expenditure on instruction; we had to reduce part-time instruction and cut our four wholetime teachers; we had to cut down on repairs, on building and on equipment; we had to reduce scholarships, and it was further directed that in the event of our being able to get a £20,000 loan from the Irish National Insurance Company to finance the erection of a school for hotel training in Athenry, if we succeeded in getting the loan and in getting the necessary sanction to borrow the money, the loan charges would have to be met by further reductions under the headings given.

That has been our experience in County Galway. The western counties, particularly Galway, are now in grave financial difficulties. We have raised the maximum amount from the rates for vocational education. What about the promises made to us by the former Minister? The people of Carna and Cornamona have been waiting for 20 years for vocational schools. The same thing applies to Athenry and Glenamaddy. These areas have no post-primary education facilities of any kind, though in both areas there are between 30 and 40 national schools. I should like to ask the new Minister to re-examine the position with regard to the difficulties facing the County Galway Vocational Education Committee. We are asking only for fair play. I have made my case and I trust the Minister will give our application a much more sympathetic hearing than did his predecessor.

One point to which I should like to draw the Minister's attention is the lack of any course of instruction in agriculture in our primary schools. This lack has existed for a considerable time past. It is a serious failing in our education system that we do not give, at least in the rural areas and small towns, some course in agricultural instruction in our primary schools. Pupils should be given even the most elementary foundation in agricultural knowledge. Such instruction was given in the British days, but has been completely neglected by successive native Governments.

I should now like to ask the Minister again to provide instruction in elementary agriculture in the national schools. Children could be taught simple everyday things, simple facts about live stock, crops, soil analysis, the uses of fertilisers. Such knowledge could be worked in without taking up a lot of time. Of course, the Minister will tell me that at present the time of teachers is overloaded. I know that to be the case, but in a country like this, predominantly agricultural and in which, even in Dublin, no one is longer removed from the land than two generations, a big effort should be made to teach children something about the vocation to which so many of them will belong. It is not good enough that the entire problem of agricultural instruction should be left to the fathers of sons who will inherit holdings of land.

I think it was a pity that some type of agricultural instruction was not included in the curriculum of the primary school. After all, agriculture is now moving along very scientific lines. Against my submission, the Minister may also say that there is some instruction given in nature study. Such instruction may be useful in its own way, but the other side should not be neglected. It would be immensely useful to those who stay on the land in later years.

The second point I want to make I have made before in the House. I am still of the opinion that the compulsory teaching of Irish is doing more harm than good.

There is no such thing.

There is such a thing. Deputy Cunningham may try to wriggle out of it on a technicality, but we cannot get away from it that there is compulsory teaching through the medium of Irish. I am as anxious as any other Deputy to see Irish restored, but I do not think the method that has been used and is being used is the best one. Children learn a certain amount of Irish which they have by rote when they leave school, and a year after when they stay at home or go to work, they have forgotten almost every bit of it. That is proof that a new approach to the teaching of Irish should be found and followed.

Results are proving that we are no more Irish-speaking now than we were. We just know a little. Forcibly feeding children with Irish will only create apathy to the language. If we are going to reinstate it, we must do it by some different method. We should not expect quick results in changing over to Irish. We must remember that it took England the best part of 300 years to crush Irish out of the country and while I do not attempt to prophesy that it will take 300 years to reinstate it, we cannot bring it back overnight, and I submit the method we are using is not the correct one.

The Minister might ask me what is the proper route to take. I cannot tell him but it should be possible for the experts of his Department to seek out some new methods. Perhaps they will not succeed at the first or second attempt but a new approach to the problem should produce the results we are seeking. I should like to see Irish more widely spoken than it is. It is no more a load for anybody to carry than any other branch of education. I do, however, deplore the fact that children leaving school forget the language so that they cannot even tell you what is being said on the radio during the Irish news or other such broadcasts. I am not blaming the children; I think the system is the real trouble. Everybody is anxious to get Irish re-established too quickly and anything done in haste will not be done in the best possible way.

Again I want to impress on the Minister the necessity for the teaching of the elements of agriculture in the schools. This would be immensely useful at least in the rural districts. in rural towns. At the moment, all the children learn about the land is what they assimilate from their parents, but they learn it the hard way and it very often does not sink in. We have at the present time an excellent group of agricultural instructors for the farmers' benefit and it would be wonderful if those who inherit the land and remain on it could acquire some better knowledge than they already have. We should assist young farmers of 18, 20 and up to 25 years of age to avoid many of the costly mistakes that are made. That could be done in the national schools through the medium of such courses there.

Tá sé d'aidhm ag an Rialtas agus ag gach Rialtas a bhí sa Stát seo an Ghaeilge a chur á labhairt ar fud na tíre arís. Tá a lán déanta ar mhaithe leis an aidhm sin le 30 bliain anuas, agus ní ceart dúinn staonadh pioc ón aidhm sin. Tá daoine ann a deir gur ceart dhá-theangachas a bheith ann ach sílim féin gur ceart dúinn i gcomhnaí ár n-intinn a dhíriú ar an bpríomh-rud, sé sin, an Ghaeilge a chur ar ais á labhairt ag gach duine sa tír. Má bhíonn Béarla aca, tá sé sin ceart go leor ach an príomh-rud muintir na hÉireann a bheith ábalta an Ghaeilge a labhairt, a scríobhadh agus a léamh. Ba cheart don Roinn Oideachais gach cabhair agus cuidiú a thabhairt don aidhm sin.

Is mór an trua an rud a dúirt an t-iar-Aire Tailte—dúirt Teachta eile an rud céanna anuraidh—i dtaobh "compulsory Irish". Nil sé sin fíor. Sé an riail atá ag an Roinn Oideachais ná, nuair atá an t-oide ábalta eolas a mhúineadh trí Ghaeilge agus nuair is féidir leis na daltaí an t-eolas sin a shú isteach, ní go dtí sin is ceart ábhair mar uimhríocht, stair agus tír-eolas a mhúineadh trí Ghaeilge.

Luaigh an t-iar-Aire Tailte nach raibh dul ar aghaidh chomh maith i labhairt na Gaeilge déanta againn agus ba mhaith leis. Cé go bhfuil cuid den fhírinne san méid a dúirt sé, ní fíor a rá nach bhfuil dul chun cinn ar bith déanta le 30 bliain. Tá a lán dul chun cinn déanta i labhairt, léamh agus scríobh na Gaeilge. De bhárr na hoibre a cuireadh isteach i múineadh na Gaeilge ins na scoltacha, forbairt na Gaeilge ag na buíonta go léir mar Chonnradh na Gaeilge, Comhdháil Náisiúnta na Gaeilge, ., tá feabhas mór tagaithe ar an nGaeilge, ach níl an dul chun cinn do réir an méid oibre a cuireadh isteach san iarracht. Sílim féin gur ins na scoltacha is féidir an leigheas a fháil ar an scéil sin. Aontaím go bhfuil barraíocht béime curtha ar seríobh na Gaeilge, ar ghramadach na Gaeilge, agus b'fhéidir ar léitheoireacht na Gaeilge ins na bun-scoltacha. Nuair a caitear barraíocht ama le gramadach, scríobh agus léamh d'fhoghlaim, níl an t-am le sparáil ar an gelár do shíor-chomhrá Gaeilge, agus is tré shíor-chómhrá is féidir an Ghaeilge do phiocadh suas agus a fhoghlaim ar an dóigh is fearr. Piocann na páistí suas teanga an teallaigh ó chómhrá an athar agus na máthar agus ó bhaill den teaghlach.

Sé an prionsabal is ceart a úsáid ná an prionsabal céanna sna bun-scoileanna, sé sin, cómhrá idir an t-oide agus na daltaí, cómhrá idir na daltaí iad féin, drámaí agus mar sin de, agus dá bhféadfaí níos mó ama a thúirt do labhairt na Gaeilge sna bun-scoileanna is fearr an t-eolas agus is suimiúla spéis na bpáistí dá bharr sin. Cuireann sé déistean orthu bheith ag plé le ceisteanna gramadaí sa gceathrú rang nó sa geúigiú rang agus nuair a thosnaíonn said ar scríobh, caitheann siad, sul a dtosnaíonn siad ar rud ar bith a chur ar pháipéar, eolas maith a bheith acu ar an rud sin i dtosach.

Sílim féin nach ceart Gaeilge scríofa a bheith ar siúl ag páistí bun-scoile go dtí an tríú nó b'fhéidir, an ceathrú rang agus nach ceart tosnú ar léamh na Gaeilge go dtí an tríú rang. Thabharfadh sé sin cuidiú an-mhór do labhairt na Gaeilge. Sin í an aidhm atá againn, an Ghaeilge do chur dá labhairt go líofa. Nuair a bheas eolas acu gur féidir leo an Ghaeilge do labhairt go líofa, beidh níos mó suime acu i scríobh, léamh, gramadach, agus mar sin de.

Ba cheart don Roinn agus don Aire euidiú leis na háiteacha ina bhfuil an Ghaeilge beo bríomhar—an Ghaeltacht agus an Bhreach-Ghaeltacht. Má tá an rud adúirt an Teachta Cárthaigh fíor: go bhfuil ag teipeadh ar na gairm-scoileanna sa Ghaeltacht agus gur gá i geontaethe áirithe na hoidí gairm-scoileanna agus na hoidí páirt-aimsire do chur ar ceal, is ole an rud é go mór mhór má tharlaíonn sé sa Ghaeltacht. Is brónach liom a rá ón eolas atá agam féin mar gheall ar an mbaint atá agam le coiste gairm-oideachais le bliain anuas i dTír Chonaill go bhfuil an scéal sin amhlaidh.

Gearradh go mór ar dheontais na Roinne le haghaidh na gcoistí gairm-oideachais agus tarlaíonn sin an uair is gá breis cuidithe a thúirt don Ghaeltacht agus don Ghaeilge. Ba cheart don Aire rud éigin a dhéanamh. Má théann an tAire isteach sa scéal tchifidh sé na moltaí a rinneadh leis an iar-Aire ar an bpointe sin.

Is ins na contaethe iartharacha atá an leathnú mór ag teacht ar ghairm-oideachais anois agus an rud atá go maith do chontae amháin mar Bhaile Atha Cliath, nó contae ar bith eile, ní ceart an scéal céanna agus an túirt amach céanna airgid a thúirt do chontae nach bhfuil ach ag tosnú ar nós Thír Chonaill agus Contae na Gaillimhe. Tógadh na scoileanna gairm-oideachais i dTír Chonaill tuairim is deich mbliain ó shoin agus nílimid ach leath-bealaigh leis an obair sin fós.

Pé rud is féidir leis an Aire agus leis an Roinn Oideachais a dhéanamh chun cuidiú leis an Ghaeltacht, is ceart dóibh sin a dhéanamh. Cuidiú amháin atá dhá thúirt don Ghaeltacht le mórán blianta is ea deontas an chúig phúnt. Sílim go bhfuil na cigirí ró-chruaidh ar fad sna scrúdaithe le haghaidh na ndeontas seo. Má tá teaghlach sa Ghaeltacht a bhfuil duine amháin ann nach labhrann an Ghaeilge de bharr cuis amháin nó cúis eile, b'fhéidir nach raibh sé i ndon dul ar scoil, ach is leor sin de réir na Roinne gan an deontas do thúirt don dalta sin. I gcás na Gaeltachta, sílim féin gur ceart an deontas a thúirt do na páistí go léir.

Ní fíor a rá go bhfuil páistí de 14 bliana d'aois ag fágáil na scoile gan eolas acu ar labhairt na Gaeilge. Tugaim faoi deara i ngach cuid den tír, nuair a stopaim agus nuair a labhraim le páistí den aois sin in nGaeilge gur féidir leis an bpáiste iarracht ana-mhaith ar fad a dhéanamh, fiú amháin i gceantair Ghalltachta, chun an teanga do labhairt agus freagraí a thabhairt ar na ceisteanna. Ach, idir 14 bliana agus 17 bliana cailleann na páistí mórán den mhéid Gaeilge a d'fhoghluim siad ar scoil, fiú amháin páistí atá ag dul go dtí na scoileanna gairm-oideachais. Sílim gur gá do na scoileanna gairm-oideachais béim níos mó do chur ar mhúineadh na Gaeilge. Is féidir mórán do dhéanamh do chúis na Gaeilge nuair a fhágann na leanaí sin an bhun-scoil. Is fíor nach dtéann gach páiste ar scoil gairm-oideachais mar níl ár ndóthain scoileanna den tsórt sin againn ach ba chóir don pháiste gan a ligean dó féin imeacht ar fad ó fhoghlaim agus ó labhairt na Gaeilge.

Do rinneadh moltaí chun trí ábhar nua do chur ar chlár na mbun-scoileanna. Is maith agus is úsáideach agus is riachtanach go mbeadh eolas ag páistí na hÉireann ar an Nádúir. Is maith, freisin, an ghleacaíocht. Mar sin féin, cuimhnigh ar an méid atá le déanamh cheana féin sa mbun-scoil. Tá a lán de na hábhair ar an gclár riachtanach. Cuimhnigh go bhfuil dhá theanga á múineadh—scríobh agus labhairt na Gaeilge agus an rud céanna i mBéarla, agus mar sin de. Ní fheicim féin gur féidir an t-am do sparáil don dhá ábhar eile sin, an Nádúir-eolaíocht agus an ghleacaíocht. Ceapaim féin nach cheart don Roinn iarracht a dhéanamh ar líníocht a chur ar chlár na mBun-scoileanna ar chor ar bith, bíodh sé éigeantach nó neamh-éigeantach. Ní haon mhaitheas a rá gur féidir an t-am a bhaint ó ábhar éigin eile. Má theastaíonn ón Roinn na hábhair bhreise sin do chur ar an gelár ní foláir di a bheith beacht faoi. Ní foláir dóibh a rá go bhfuil sé riachtanach uair an chloig sa tseachtain a thúirt don Nadúir-eolaíocht a mhúineadh, mar shampla, agus gur féidir an uair an chloig sin sa tseachtain a thógaint ón ábhar seo nó ón ábhar siúd. Muna ndéantar é sin, déarfainn nach féidir leis na scoileanna na hábhair sin do mhúineadh.

Tá rud anseo agam a dúirt an Teachta Díolún ar an 24 Aibreán, 1957. Ag colún 180, den Tuairisc Oifigiúil, léimíd an méid seo a dúirt sé nuair a bhí sé ag caint ar Mheastachán na Roinne Tailte:—

"As I listened to his statement to-day, it struck me that he was still suffering from a certain nostalgia for ministerial prizes which have been denied not only to him but to Deputy Corry as well. I must say it makes me blush to realise how great an army desired to succeed me—but that is one of the afflictions of agriculture in this country. Every national teacher, every doctor, every pharmaceutical chemist, every engineer, every lawyer, every tram conductor, thinks he knows all about agriculture. Now, which one of these particular categories of persons would not be intensely indignant if the farmer went in and told him how to run his chemist's shop, his dispensary or his school? Yet all of them feel that they have full and adequate qualifications for going in on any farmer's land, large or small, and explaining to him how he could make his fortune if only he would do what he was told."

Ní théann timpeall 80 fén gcéad de pháistí na tíre go dtí aon scoil ach amháin an bhun-scoil. Sa mbun-scoil gheibheann siad an t-oideachas a chabhraíos leo sa tsaol nuair a fhágfas siad an scoil. Faoi láthair, is féidir le hoide scoile, gan eolas ar an nádúir a bheith ar chlár na scoile mar ábhair chor ar bith, múineadh do thabhairt ar thalmhaíocht do na páistí—nílim ag caint anois ar an smaoineamh chun an t-ábhar sin do chur ar an gclár. In obair na scoile bíonn ar an múinteoir na ceachtanna do mhíniú do na páistí agus ansin iad do phlé leo agus, sa mhíniú agus sa phlé sin, is féidir leis an múinteoir go leor eolais a thúirt ar thalmhaíocht do pháistí na tíre. Is féidir leis é sin a dhéanamh agus is riachtanach gur féidir leis é do dhéanamh. Einne a déarfadh, fé mar a dúirt an Teachta Díolún an tseachtain seo chaite, nach ceart go dtabharfadh oide bun-scoile comhairle d'fheirmeoir, tá sé ag caint tríd a hata.

Tá iontaoibh mór ag an Teachta Díolún as múinteoirí bun-scoile agus, freisin, tá sé den tuairim gur cóir dóibh talmhaíocht do mhúineadh ins sna scoileanna. Ní thuigeann an Teachta Ó Cuinneagáin cad a bhí in aigne an Teachta Díolún nuair a bhí sé ag caint an tseachtain seo chaite.

Ní fheicim é sin ón méid a léigh mé amach cúpla nóiméad ó shin. Nuair a bhíos oide ag múineadh uimhríochta, is féidir leis eolas maith a thabhairt mar gheall ar churadóireacht, agus mórán rudaí i dtaobh talmhaíochta.

Muna n-aontaíonn an Roinn ábhair eile do ghearradh amach as clár na scoile, ní dóigh liom gur féidir an Nádúir-eolaíocht do chur ar an gclár mar ábhar scoile gan dochar do dhéanamh do na hábhair atá ar an gclár cheana féin. B'féidir go mbeadh am le spáráil, ach ní dóigh liom é.

Dúirt an Teachta Ó Neachtain go raibh na tuismuitheoirí a casadh air ag gearán mar gheall ar an gclár scoile agus ar an méid eolais a bhí á thúirt ins na scoileanna. Cén fath nár chuir sé ceist ar na páistí a chas air? Gheobhadh sé amach nach raibh an scéal chomh dona agus ba mhaith leis é dhéanamh amach anseo. Dúirt sé gur chuir sé ceisteanna ar na páistí maidir le "literary works" a bhí dhá léamh aige féin ins an scoil náisiúnta fadó. Geallaimse dhó go bhfuil cuid de na "literary works" a bhí ins na scoilleanna náisiúnta i mblian 1920, nó mar sin, imithe ar shlí na firinne fadó.

Tugtar eolas maith do na daltaí maidir le scríobh, áireamh agus tíreolas agus gí nach n-aontaím leis an scrudú bun-teastais, cruthuíonn torthaí an scrúduithe sin go bhfuil an caighdeán an-árd ag na páistí a fuair pas ins an scrúdú sin. Ni aointíonn sé sin leis an méid a dúirt an Teachta Ó Neachtain. Buníonn sé na rudaí a luaigh sé ar an bhfaisnéis a fuair sé ó na tuismuitheoiri, ach sílim nach bhfuil an t-eolas sin i gceart aige.

Rud eile a luaigh sé: "the signatories of the Easter Week Proclamation". Sin rud a bhí i gceist go minic ins na díospóireachtaí ar an Vóta seo. Sé nós atá acu i gcuid de na scoileanna, an chéad tréimhse den stair a thógaint i mbliain amháin, sin é an tréimhse go dtí Teicheadh na nIarlaí, agus tógtar an tréimhse ón am sin go dtí an lá inniu an bhliain ina dhiaidh sin. Ní múintéar stair na tíre seo ó 1913 go dtí an lá inniu ach aon uair in dhá bhliain agus ag deire chlár na mbliana sin.

Ba cheart go mbeadh eolas níos fearr ag páistí an lae inniu ar "modern history" mar a tugtar air, ná mar atá.

Sin moladh a dheineas cheana go mba ceart go múinfí an tréimhse sin gach aon bhliain. Chuirfeadh sé sin feabhas ar an eolas atá ag an aos óg ar an tréimhse sin dár staire agus do bheadh sé acu níos fearr ná atá anois.

Sean-cheist í seo, ceist na múintéoirí a chuaidh ar pinsean tar éis 1950. Ní gá a luadh arís an obair a rinneadar ar son oideachais, ar son na teangan agus ar son na tíre nuair a bhí an obair riachtanach. Chuaidh siad ar pinsean ach toisc gur tháinig siad amach roimh an aonú lá d'Eanáir, 1950, ní bhfuair siad pinsean ar bith ar dtúis; ansin fuair siad cuid amháin; in a dhiaidh sin, fuair siad trian eile. Sílim más ceart an trian a thabhairt dóibh gur ceart an trian eile a thabhairt dóibh. Má tá ceart mórálach ann ní haon mhaitheas bheith a rá go bhfuil gantannas airgid ann. Tá airgead le fáil i gcóir rudaí eile nach bhfuil chomh riachtanach san. Ba cheart go dtabharfaí an trian eile den phinsean do na múintéoirí sin sara bhfaighidh siad go léir bás, cuid acu bás den ocras—

Ní chreideann an Teachta é sin, go bhfaighidh siad bás den ocras?

Tá aithne agam féin ar mhnaoí atá ina cónaí lena driofúr ar £2 sa tseachtain agus nuair a íocann sí an cíos tí agus a cheanníonn sí gual nó móin, cuid eádaigh agus roinnt bídh, na nithe atá riachtanach chun corp agus anam a choimeád le chéile, geallaimse dhuit nach mbíonn mórán fágtha aici.

Tá sí beo fós.

Maireann na daoine ar an gcruatan agus is ar an gcruatan a mhaireann siad.

Ba mhaith liom ceist a chur maidir leis na coláistí tréineála. Go dtí seo na buíonta a bhí ins na coláistí tréineála idir bhuachaillí agus cailíní, d'íoc siad na táillí nuair a chuaidh siad amach ag múinadh, ach tugtar fógra dóibh go gcaithfidh siad £20 de na taillí a íoc ar an toirt mar a déarfá, sara bheadh an cúrsa tréineála críochnuithe acu.

Is cruatan an-mhór é sin dá lán mac léinn. Ní mór an méid atá i gceist. Ní chuirfeadh sé ualach ró-trom ar chiste an Stáit buntaísté a bheith ag mic léinn nach bhfuil dóigh ró-mhaith ag na tuismitheoirí agus ba mhór an buntáiste ar rud sin dóibh. Níor chaill an Stát rud ar bith tríd an réiteach a rinneadh. Fuair siad an t-airgead ar ais nuair a chuaidh oidí óga amach ag teagaisc agus sílim go mba cheart cloí leis an sean-nós sin agus mholfainn don Aire an cheist sin a bhreithniú arís.

Dúirt an t-iar-Aire go raibh an Coisde Oideachais tar éis staidéir a dhéanamh ar pháistí bun-scoil agus ar chlár na mbun-scoil go dtí an dara bhliain déag, ag déanamh staidéir ar chlár na meán-scol agus bun-oideachais ón aos sin amach.

Sé an rud a bhí im intinn agam nuair bunaíodh an coisde seo go raibh tuairim éigin ann chun leanúint den rud atá ar siúl sa mBreatain—11-plus an Grammar School. Ní dóigh liom go bhfuil rath tagaithe ar an scéim sin sa Bhreatain. Níl na buntáistí a shíl siad i dtosach ag teacht. Aontuím leis an iar-Aire nuair deir sé go bhfuil an córas oideachais sa tír seo go maith. Tá sé go maith. Tá lochtanna anseo agus annsúd. Níl córas oideachais ar bith sa domhan nach bhfuil lochtanna air agus lochtanna níos mó ná mar atáar chóras oideachais na tíre seo, agus is féidir gan an córas atá againn d'atharú ar chor ar bith ach na lochtanna a chur ar ceal. Is córas maith oideachais an córas atá ins na bun-scoltacha agus is maith liom fheiceáil gur thug an tAire moladh do na múinteoirí atá i bhfeidhil bun-oideachais na hÉireann. Tá an moladh sin tuilte aca. Is le déanaí a fuaireadar scoileanna níos fearr. D'obair siad ar feadh i bhfad i scoileanna nach raibh go maith. I dtús báire, ni raibh na scoileanna mar ba chóir. Ní raibh na gléasanna ceart aca. Ní raibh an Ghaeilge ag mórán aca agus, maidir le tuarastal, ní raibh sé sin go ró-mhaith ach oiread.

Nuair a smaoiníonn duine ar na deacrachtaí go léir a bhí ann, níl iontas ar bith orm go dtugann an tAire moladh do na múinteoirí agus tá cuid mhaith den mholadh sin tuilte ag na meán-mhúinteoirí agus, go speisialta, ag na múinteoirí gairm-oideachais. Táim ar choisde gairm-oideachais le bliain anuas agus chím fhéin go bhfuil obair an-mhaith á déanamh ag gairm-mhúinteoirí ar fud na tíre agus go speisialta ar fud na tuaithe in áiteanna a bhfuil gá níos mó le gairm-oideachas. Téann siad amach ist oíche tar éis obair lae a dhéanamh. Bíonn ranganna aca i hallaí nach bhfuil go ró-shláintiúil. Téann siad ar aghaidh leis an obair agus tá toradh na hoibre sin le feiceáil i measc muintir na tíre. Chítear daoine a bhí ag freastal ranganna adhmadoíreachta ins na gairm-scoltacha ag feabhsú tithe agus ag feabhsú tithe na bhfeirmeacha agus ag déanamh mórán oibre den chineál sin. In áiteanna a dtéann na daoine go tíortha eile, ní ualach ar bith ortha eolas ar adhmadóireacht agus rudaí eile bheith aca. Cuidíonn sé leo nuair a théann siad i gcéin.

Níl a lán eolais le fáil ó ráiteas an Aire. Is trua liom go bhfuil laghdú tagaithe ar an méid airgid a bhéas le fáil i mbliana don ghairm-oideachas. Is mór an trua é sin. Tuigim nach bhfuil leigheas air, ach ní cheart an laghdú sin maireachtaint i bhfad. Is maith liom a chloisint go ndéanfaidh an tAire a mhór-dhícheall chun breis airgid a chur ar fáil chó luath is féidir é.

Nil an tAire fada go leor i bhfeidhil na hAireachta le go mbeifí ag súil go mbeadh eolas aige ar gach aon roinn d'obair na hAireachta. Tá a lán oibre le déanamh ins an Aireacht sin, obair atá fóinteach don tír agus do mhuintir na tíre. Pé aca a fhanann siad sa bhaile, nó a fhaigheann siad obair sa bhaile, nó pé aca a théann siad thar lear, is maith an rud oideachas maith a bheith aca. Is gádh é sin.

Deir mórán daoine gur mór an tsuim £13,000,000 a chaitheamh ar oideachas. Aontaím leis an Aire gur tairbheach an rud airgead a chaitheamh ar oideachas. Má caitear airgead chun oideachas a thúirt don aos óg, na daoine a bheidh i bhfeighil cúrsaí na tire seo ins an am atá le teacht, gí nach mbeidh an toradh le feiceáil go luath, beidh an toradh le fáil ar ball agus fé chéad.

In discussing this important Vote, we must decide whether we are on the side of idealism or the side of realism. We all appreciate and value idealism, but, having regard to the problems that confront the people at the present time, particularly the school children, it is important to concentrate more on realities rather than to wish for something that in our time cannot be achieved.

Like other speakers, I think it only fair that I should say to the Minister that I have nothing to which to draw his attention, in view of the fact, as he stated in his introductory speech, that he has been in office only for a short time. I will be looking forward at the end of 12 months to seeing what the Minister has achieved. In relation to the subjects before us, much has been said about national schools, or as we term them in the country and as they are so well known in other areas, the primary schools. One speaker earlier in the debate deplored the lack of vocational schools in a certain part of the country. In South Cork, vocational schools are not plentiful; they are few and far between. Because we have not the advantages of many vocational schools, I think we should concentrate more on the problems relating to primary schools. In passing, I think it is fair to pay tribute to the Minister's predecessor for the part he played in trying to provide new primary schools more rapidly and in trying to improve some of the schools which were not in too bad a condition.

When we discuss education in this country, undoubtedly one of the biggest problems in the rural areas is the problem of very bad national schools. How long we must put up with the present position of having so many of them in a bad state is hard for anyone to say. For the last few years, we have been told that the financial problems facing the country are so bad that we will have to forget about schools. We cannot, or we do not want to forget our own schooldays and in relation to those days, we can always remember the condition of the buildings in which we had to spend so many hours from Monday to Friday. If the schools were bad in our times and if our parents were anxious to have them improved, we must continue with that line of thought and try to speed up their improvement.

Deputies Norton and Blowick and other Deputies mentioned a problem that people are discussing every day, the question of compulsory Irish. Deputy Norton explained the views of the Labour Party on this and I agree with every word he said. As one who has at all times taken an interest in the Irish language, I believe that compulsory methods in any subject have never paid dividends in any direction. I understand that many people, even middle-aged people, of the 1920 and 1921 period, went to Irish classes at a time when it was unpopular to learn Irish. Nowadays, the position seems to be reversed. Of course, we can hardly expect to get children, at a tender age, to understand the vital importance of learning their own language. It is hard to say what is wrong, but there is this problem. I have known children who were learning all subjects through the medium of Irish up to a certain stage. They find themselves in difficulties at home because their parents cannot help them in relation to what we term their "tables". Their parents are anxious to give them that help but they do not understand Irish. This is a perpetuation of something which we had hoped to get rid of for some years, but I am afraid we will not be successful, if we continue in the way we have been going for the past 35 years.

It is important that we should admit that it is about time we examined the whole system. There is nothing wrong with examining not alone the system itself but the results of it during that period of time. Some Deputies seemed to be worried about the overall standard of education of children at the present time. I do not know if they are right because it is very hard to come to any decision in this respect. There are a few bright pupils in each class and the danger is that the teacher is inclined—and we cannot blame him if he has a large number of boys and girls to teach—to base the standard of ability not on the lowest but on the brightest pupil in the class. Because a few boys and girls are able to grasp the different points explained by the teacher, then it seems, unfortunately, that the other pupils struggle along from one term to another, never hoping to be able to catch up on some of the subjects that have been discussed and never hoping to be able to understand half of what they should know when the school term is over.

All of that seems to be coupled with the unnatural desire for getting good examination results. Nothing seems to trouble the parents or the teachers but examination results, but of course it does trouble the pupils. From primary and intermediate to leaving certificate, the accent is on examinations. The danger in concentrating on examinations is to channel the mind of the pupil into a certain line of thought in order to be able to answer certain questions when sitting for examinations. That, in itself, I believe, is weakening the whole standard of education of the rank and file of boys and girls going to the primary schools and probably some of them afterwards in the secondary schools. They are so anxious to secure results that many other subjects, such as the agricultural subjects mentioned by Deputy Blowick, are forgotten.

It is more important that children having acquired a solid foundation in the primary school, should be made to understand that in their everyday lives in the future they can improve their educational standard by reading, writing and understanding the experiences of daily life. By connecting educational matters with thoughts of idealism—in themselves, very fine—I believe we are keeping both the minds of the children and of their parents away from the hard facts of everyday life. These are the hard facts that will confront these young people when they are looking for jobs in five or six years time.

Every member of every Party here deplores the thought of emigration. Unfortunately, many of our men and women must of necessity emigrate. Are we prepared to say that it is vitally important for them to be educated in such a way that they can hope to succeed in other countries? We know that that is not true at the moment. I believe that in the minds of the boys and girls going to school here at present we have material equal to the best of boys and girls in any other country. Furthermore, by concentrating on Irish as a subject, I believe they can improve their knowledge of it. At the same time, they can concentrate on the other subjects in the same manner as was done under the old system, and, as a result, there will be no weakness in such subjects as reading and writing in the English language and mathematics.

I would ask the Minister if it would be possible, as a result of discussions he may have with officials of his Department and school authorities in the coming 12 months, to find out the overall effects of the primary and intermediate examinations. I am not referring to their effects on those who succeed in passing those examinations, but to their effects on those who cannot keep up with the successful students. Deputy Blowick spoke about the importance of having an agricultural bias in our educational system. I was glad to note from the Minister's speech that about 13 per cent. of the overall amount of the Estimates was being allowed for education. We would all like a lot more but nevertheless that percentage is not bad. Over the years, we have not fallen back, so far as education is concerned.

Unlike Deputy Blowick, what strikes me most forcibly about agriculture in education is this. In counties such as Cork, instead of people being anxious to take advantage of the agricultural bias in the national school, a most alarming situation has developed. Students who are successful in county council examinations are not prepared to take scholarships in agriculture. If education is to help concentrate attention on the importance of rural life, it is vitally important that the people themselves should understand the advantages to be derived under our educational system. It is amazing, but nevertheless true, that farmers could not advise their children to accept scholarships in agriculture.

We realise that everyone benefits from the money expended on education. It embraces the boys and girls at primary schools, vocational schools, secondary schools, colleges and the universities. There is one feature we cannot forget. If we compare the amount of money spent per head on primary education as against university education, we find a most interesting result. In regard to primary education, the parents of the boys and girls attending primary schools know the advantages to be derived from it; but there are many people taking advantage of State-sponsored university education who do not realise they owe a debt to the community. If we had in some of these educational establishments some of the spirit shown by that outstanding body of educationists, the Irish Christian Brothers, perhaps this country would be the better for it. Not only in the universities but also in some of the colleges, "snobocracy" reigns supreme. These people seem to forget that they are State subsidised to a certain extent. In return for the money we are providing for them, we expect from these people the same acknowledgment of what they owe the country as we expect from the unfortunate boys and girls who never go beyond the primary school and who have to emigrate, if unable to find jobs at home. That is the tragedy of education in this country. We must have a clear understanding of the obligations of the State, the students and the parents of the students. Only in that way can we understand how the problem should be tackled.

Pádraig Ó Dúbhlaoich

Sílim gurb é an rud is measa a bhaineann le córas oideachais an lae inniu ná go bhfuil an iomarca le déanamh ag na hoidí. Sé an Taoiseach é féin a dúirt gur fearr beagáinín a dhéanamh agus an beagáinín sin a dhéanamh go maith. Ní mó ná sin is féidir a dhéanamh ins na bun scoileanna. Más féidir leis na páistí léamh, scríobh, áireamh agus labhairt na Gaeilge a dhéanamh go maith nuair atá siad ag fágaint na scoileanna, beidh obair mhaith déanta ag na hoidí.

Go mór mhór ó tháinig an teastas bun-oideachais isteach, tá na páisti ag fágaint na scoileanna i bhfad níos luaithe: tá siad á bhfágaint anois nuair atá dhá bhliain déag slánaithe aca. Chomh luath agus tá an scrúdú déanta aca, fágann siad na scoileanna. Téann cuid aca isteach ins na scoileanna gairm-oideachais; téann cuid eile cuig na meán-scoileanna; ach tá a gcuid oideachais críochnuithe ag an bhformhór nuair a gheibheann siad an Teastas Bun Oideachais. Má tá na páistí seo i ndon léamh, scríbhneoireacht, áireamh agus labhairt na Gaeilge a dhéanamh go maith, tá obair mhaith déanta ag na hoidí.

Bhéinn an-bhuidheach de dá mbeadh sé ar chumas an Aire rud éigin a dhéanamh i dtaobh na bpinsinéirí. Rinne siadsan obair mhaith ar son a dtíre agus is mór an náire don tír é go bhfuil an scéal amhlaidh acu. Ba mhaith liom chomh maith go mbeadh céim ollscoile le fáil ag múinteoirí agus iad ag teacht amach as na coláistí tréin-éala. Ba cheart go mbeadh sé furasta é sin a dhéanamh. Tá na cáilíochta agus an caighdeán san oideachas acu agus ba cheart céim a thabhairt dóibh. Sílim freisin go mbeadh baint níos dlúithe idir na trí rannóga san roinn oideachais Brainse an Bhun-Oideachais, Brainse an Ghairm-Oideachais agus Brainse an Mheán-Oideachais. Laithreach tá deighilt mhór eatarthu. Tá, freisin, ceist na bpaistí atá mall ag foghlaim. Tá na ranganna ró-mhór dóibh sin ins na bun-scoileanna agus tá na páistí sin fágtha i leath-taoibh. Ba cheart go mbeadh seans níos fearr ag na páistí sin.

Maidir leis an gcigireacht ins na scoileanna, go mór mhór i geás na noidí óga, tá sé riachtanach go dtaispeánfadh na cigirí dóibh conas ba cheart an obair a dhéanamh in ionad tuarascáil a chur síos i leabhar an chigire. Dá dtaispeánadh sé don oide céard atá ag teastáil uaidh, dhéanfadh sé i bhfad Éireann níos fearr. Tá gearán le déanamh agam i dtaoibh múineadh na staire. Faoi láthair tá ar na múinteoirí stair ón ré chloiche anuas go dtí an lá atá inniu ann a mhúineadh taobh istigh de chúpla blian. Sílim go mbeadh seans níos fearr acu obair mhaith a dhéanamh dá mbeadh orthu an stair ón ochtú aois anuas go dtí an lá inniu a mhúineadh, go mbeadh tuiscint níos fearr ag na páistí air agus go mbeadh dul chun chinn níos tuisciní ins an ábhar. Rud eile fós, ba mhaith liom go rachadh an tAire i gcomhairle leis na múinteoirí níos minicí fá na ceisteanna éagsúla.

Donnchadh Mac Seoin

Aontaím leis na smaointe a nocht an tAire nuair a dúirt sé go mba cheart do mhuintir na tíre suim níos mó a bheith acu i gcúrsaí oideachais. Is ceart a rá nach bhfuil formhór na dtuismuitheoirí chomh cúntach nó chomh cabhrach agus ba cheart doibh a bheith. Ní chuireann siad a ndóthain suime ins na scoileanna, cioca iad na bun-scoileanna, na scoileanna gairm-oideachais nó na meán-scoileanna. Sílim gur féidir le muintir na tuaithe i bhfad níos mó a dhéanamh chun cabhrú leis na scoileanna agus go mor mhór gur féidir le cumainn mar Mhuintir na Tíre agus na Feirmeoirí Óga i bhfad níos mó a dhéanamh ins an obair seo. B'fhéidir go bhfuil siad mí-shásta agus ní fheadar cén áit a bhfuil an locht— an iad na scannáin, na nuachtáin nó na leabhra atá ag dul ar fud na tíre. Pé scéal é, b'fhéidir leis na cumainn a luaigh mé níos mó a dhéanamh chun daoine óga a dhéanamh níos sásta ná mar atá siad.

Maidir le gairm-oideachas, in iarthar Luimnuigh, tá easpa mhór scoileanna againn go mor mhór i mbailte mar Ráth Caola agus Cill Mocheallog. Rinne an coiste contae obair mhaith ach ní bhfuair siad cead go fóill scoileanna a chur ar bun ins na bailtí sin. Dá bhrí sin, tá ar cuid de na páistí sé míle a chur uatha chun freastal ar scoileanna gairm-oideachais. Ba cheart go mbeadh seans níos mó chun gairm-oideachas a fháil ag na buachailli agus na cailíni óga ins na bailte agus ins na sraid-bhailte. Sílim go mba cheart dúinn níos mó múinteóirí taistil a sholáthar.

Ba mhaith liom tagairt bheag a dhéanamh don teastas bun-oideachais. Sílim nár cheart chuile dhalta atá sa séú rang a chur isteach ar an scrudúchán seo. Tá na múinteoirí macánta go leor na daltaí a phiocadh. Ní déanann sé aon dochar do na daltaí an scruducháin seo a dhéanamh ró-luath ina saol scoláireachta.

Nuair a bunaíodh an scrúdú seo, sílim go raibh sé oiriúnach do pháistí cheithre bliana déag d'aois; ach ós rud é gur leathnaigh an meán-oideachais ar fuid na tíre, agus go bhfuil meán-scoileanna ag éirí flúirseach anois tá páistí na mbun-scoileanna ag imeacht, roimh ceithre bliana deag d'aois, agus tá siad ag dul go dtí na meán-scoileanna, más rud é go bhfuil ceann sa cheantar, nó téann siad go gairm-scoileanna, cé go bhfuil siad ann le tamall.

Sin é an fáth go n-aibríonn daoine fé láthair nach bhfuil an t-oideachas céanna ar na páistí as na bun-scoileanna atá ag imeacht as na scoileanna. Ní dóigh liom go n-aontaíonn a lán de na daoine leis an tuairim sin ar fad. Is íontach an rud é anois an méid páistí a théann go dtí na meán-scoileanna agus go dtí na hollscoileanna. Tá fhios againn go bhfuil méadú mór ansin. Ní dóigh liom go dtaisbeánann sé sin aon rud ach go bhfuil dul ar aghaidh tagaithe ar oideachas sa tír seo.

Labhair Teachta ansin i dtaobh "rural bias" ins na bun-scoileanna. Ni fheadar conus is féidir é sin a dhéanamh níos fearr ins na bun-scoileanna fé lathair ná mar atá sé. B'fhéidir gur féidir rud éigin a dhéanamh le leabhra níos oiriúnaí a chur ar fáil. B'fhéidir go mbeadh foillsitheoir ábalta ceachta a chuir isteach ina na leabhra le go mbeadh siad sin ar fáil sa léitheoireacht. Múineadh an "rural science" ins na scoileanna go dtí roinnt bliain ó shoin, ach ansin tháinig gluaiseacht níos géire ar an nGaeilge agus d'éirigh cuid mhaith de na scoileanna as. Sílim gur mór an chabhair do ghluaiseacht na Gaeilge go mb'fhéidir leis an Aire agus leis an Roinn cabhair a thabhairt le paipéirí grinn mar "Our Boys" do chur ar fáil do na leanaí scoile. Sílim gur mar sin a fhoghlaimíonn na páisti a lán de na rudaí a fhoghlaimíonn siad fé lathair—i bpáipéirí ar nós na "comics". B'fhéidir gur féidir rud éigin a dhéanamh leis na rudaí sin a chur go flúirseach ar fud na scoileanna.

Aontaím leis an Teachta a dúirt go bhfuil cúrsaí na Gaeilge anois i slí gur féidir iad a dhéanamh ó bhun go barr ins na scoileanna. B'fhéidir gur féidir é sin a dhéanamh nios líofa, ach amháin na leabhair a húsaídtear sa scoil a bheith oiriúnach don leanbh.

Ni dóigh liom go dtugann na daoine an chabhair is cóir do ghluaiseacht na Gaeilge, fé mar a tugadh ins na blianta a caitheadh. Sa bhlian 1920, mar adúirt Teachta, bhíodh ainmneacha na ndaoine scríofa ós cionn na siopaí agus ar thaobhanna na gcairt. Bhí na daoine ag tabhairt cabhair do ghluaiseacht na Gaeilge agus don náisiún. Ní dóigh liom go bhfuil an chabhair chéanna le fáil fé lathair.

Maidir leis na trí ábhair nua, ba mhaith an rud é go raghadh an Aireacht i gcomhairle leis na bainisteoirí agus na múinteoirí, go mór mhór ins na scoileanna tuaithe. Ní féidir an caighdeán céanna a bheith ins na hábhair atá ann fé lathair agus ábhair nua a chur isteach. Más rud é go mbíonn am le baint de ábhar amháin, is féidir linn a rá ansin nach mbeadh an caighdeán ins an ábhar sin chomh hard agus atá sé fé láthair.

Tá súil agam go mbeidh sé ar chumas an Aire rud éigin a dhéanamh do shean-mhúinteoirí. Sílim gur dhein siad san, ins an am atá thart, obair mhór ar son oideachas sa tír seo agus ar son an náisiúin. Ós rud é nach bhfuil a lán fágtha anois, más féidir leis an Rialtas rud éigin a dhéanamh gheobhaidh siad buíochas na ndaoine.

Dúirt an Teachta Ó Neachtain gur chuir sé an cheist ar dhaoine óga áirithe, faoi ainmneacha na ndaoine a chuir a naimneacha le Forfhógra na Poblachta i 1916 agus gur theip orthu sin na hainmneacha sin a lua. Cad na thaobh gur chuir sé an cheist sin chucha, munar thuig sé go raibh ré nua tagaithe sa tir seo? Má thuigimid mar sin é, nach fíor gur cheart dúinn an rud seo a bheith ar aigne againn, gur Gael sinne? Más mar sin atá an scéal againn, nár cheart dúinn, fé mar a dheineann siad i ngach tír féin ngréin, ár dteanga féin a bheith go maith againn agus í a mhúineadh ins na scoileanna? Dá bhrí sin, níl sé ar na daoine óga ins na scoileanna againn inniu a dteanga fhéin a fhoghluim ar chlár na scoile, ach díreach mar a dheineann siad i ngach tír eile ar fuid an domhain, a bhfuil teanga fé leith aici. Ní ceart a rá gur "compulsory Irish" é sin. Is rud nádúra é ár dteanga fhéin a bheith á múineadh ins na scoileanna. Is dóigh liom fhéin go bhfuil obair an-mhaith á déanamh ins na scoileanna. Chímíd an toradh sin sa Teach seo inniu agus chítear é amuigh nuair a bhíonn ár ndaoine óga ag cruinniú áirithe poiblí. Is féidir leo a smaomte a nochtadh—a lán de na daoine óga, pé ar domhan é— in a dteanga féin. Is maith an comharthá é sin.

Na daoine óga atá ag fágaint na scoileanna anois bíonn eolas maith acu ar a dteangain féin ach ní cuirtear in úsáid í i gcónaí agus ní bhíonn an taithí acu é sin a dhéanamh. Caithfaimid slí a thabhairt dóibh, ins na gluaiseachta atá sa tír seo, cruinnuithe den G.A.A., Connradh na Gaeilge, Muintir na Tíre, agus cumainn eile den tsaghas sin, úsáid a bhaint as a dteangain dúchais.

Dubhras go minie gur cheapas go raibh na ceachtanna ins na bun-leabhair scoile ró-fhada ar fad, gur fearr ceacht gairid a bheith ann i dtreo is go mbeadh sé go maith ag na daltaí nuair a bheadh an ceacht thart. Molaim é sin go mór mhór ins na scoileanna amuigh fén dtuaith nach bhfuil ach beirt mhúinteoirí iontu agus b'fhéidir, uaireanta, múinteoir amháin, chun ceathair nó cúig de ranganna a mhúineadh i dteann-ta a chéile, ag iarraidh ceacht a mhúineadh agus ag an am céanna súil a choimeád ar na daoine eile. Is deacair dóibh puinn a dhéanamh má bhíonn ceacht mór fada ann. Caithfidh sé na páistí a fhágáil leo féin ar feadh tamaill chun an ceacht a fhoghlaim tar éis an méid múineadh atá déanta aige a bheith i leath-taobh.

Duirt daoine áirithe anseo go raibh an iomarca scríbhneoireachta ann, ach cad a dhéanfaidh na daltaí eile nuair bheidh ceacht á mhúineadh ag an múinteoir don cúigiú nó don séú rang? Cad a dhéanfaidh an múinteoir ach na daoine eile a chur ag scríobh, agus má bhíonn siad ag scríobh beidh siad ag foghlaim na bhfocal a bheidh á scríobh acu?

Is dóigh liom go bhfuilimid ag dul ar aghaidh go maith agus, le cúnamh Dé, má leantar ar an mbóthar chéanna, tiocfaidh an teanga ar ais sar i bhfad agus beidh grá ag páistí na tíre uirthi nuair a bheidh sí ag an athair agus an máthair sa tigh. Cé nach mbeidh sí go líofa acu beidh eolas áirithe acu ar a dteangain féin agus beidh siad i ndon cabhair a thabhairt do na daoine óga atá ag fás suas.

Very steady progress is being made with the Irish language. It is not correct to call the teaching of Irish in our schools compulsory Irish any more than it is to call the teaching of French in France or of English in England compulsory French or compulsory English. Surely, it is a natural thing for us to have our own language taught in our schools, not merely as a subject but as a medium of instruction and gradually developed according to the capacity of the teachers and the ability of the pupils to absorb what is being taught. Those who condemn Irish and speak about "compulsory" Irish are merely trying to discourage the teaching of Irish at all in the schools. They want to place some obstacle in the way and so they aver that children are being needlessly forced to learn their own language. Children have to learn arithmetic. They have to learn all the other subjects in the curriculum. The teachers are obliged to teach these subjects. We must accept the fact that we are Irish. Our schools are Irish schools. Our land has its own traditions and, after years of bondage, we have come again into our own way of life.

Many of the lessons in our prescribed books, both in Irish and in English, are far too long. In many of the schools, especially in the rural areas, there are only two teachers. Each teacher has to teach four or five classes. If he passes from one class to another, he has to rely on the children he has left to do a certain amount of work on their own. If the lessons are long, he has not time to do a whole lot in the half hour. He must, therefore, set the children to learning off the lesson on which he has given some instruction. In that way, he tries to get some results for his efforts.

The textbooks need to be revised. There has been a complaint as to the unsatisfactory nature of the arithmetic in the higher standards. It has been stated, too, that there is not a proper link between our various systems, between primary education, vocational education and secondary education. Surely there is such a link. The basis of our whole educational system is primary education. When that is completed, the child passes into the vocational school or the secondary school. Children who have an aptitude for manual work will gravitate to the vocational school; those who are good at literary subjects will gravitate to the secondary school. There is a definite link.

It would, of course, be quite impossible to correlate these three systems. Vocational teaching is very often given at night to students who actually work during the day. The teachers have to travel around to various centres, sometimes in very bad weather and with very poor transport. Some extra recognition is always given to those who work after normal hours and under difficult circumstances. The children who pass on to secondary school eventually try for appointments in some of the State services, the Civil Service, the E.S.B., C.I.E., or with local authorities. All children do not develop in the same way and all children cannot be educated for the same walk in life. They will have to take their chance in the various occupations open to them and prepare themselves for them. I think there is too much talk about the correlation of the systems of education because they all lead to different fields. The national schools are the foundations of the whole lot and from them the pupils advance on the different roads which lead them to a chance of an occupation in life.

With regard to the primary schools, I agree with what Deputy Jones said. We had a good deal of talk to-day about the teaching of agricultural and rural science and subjects of that kind in the primary schools. The time is not there for it. He is quite right. We could have lessons in the various books dealing with the different aspects of these subjects. If facilities were made available to teachers, they could have demonstrations in regard to the growing of plants perhaps in the school garden and these would be more effective than anything else. At least, it would give the pupils a rudimentary knowledge of, or perhaps a taste for, these subjects which they could follow up subsequently in vocational schools, where the subject would be treated more exhaustively.

We have not enough vocational schools. Every village or town which has an industry should have a vocational school to cater for the boys and girls in that industry. They would thus be enabled to carry out improvements or developments in that industry. They might perhaps improve the output of an article upon which they were working with regard to both its quality and design.

It is not always necessary to build a new school; sometimes a building becomes available where a start could be made. We heard some member from the West saying that they were waiting in two or three centres for 20 years for a vocational school. If a suitable building became available in which a start could be made at small expense, expansion could come subsequently, but continuation education is very necessary to-day in a competitive world in order to have our children well trained and prepared for the battle of life.

Some said that our standards are not as good as they are elsewhere. That depends on the way you look at the matter. We have two languages in our national schools and there are very few countries in the world in which that position obtains. Our children are trained bilingually. That certainly takes a certain amount of time; it takes a good deal of trouble and enthusiasm from both pupils and teachers. During a visit which I made some years ago to the United States, I contacted some of the religious Orders there who deal with education. Some of them had been teaching in Ireland and had transferred to schools over there. Their candid opinion was that fundamentally our system of education was as sound, and our pupils as bright, as those in any other country.

Sometimes we see the examination papers and in some subjects the standard set might be a bit higher than in others; but if it is a question of developing the mind and training the individual to educate himself more fully subsequently by reading and the study of the various topics and by going to continuation schools and lectures, we have a population as readily able as any other to absorb that, with the fundamental training they get and with their national and religious outlook. I think we can be very proud of the standards of our people in that respect.

There is one other thing which is very necessary at the moment. In addition to a vocational school attached to every village or town where there is an industry, there is a great demand for technological education, particularly in chemistry, science and subjects of that type. The development of industry calls for that day after day. All that costs money, but where there is a will there is a way, and if we have any idea of keeping abreast of the times and educating our population in that way to meet the future, we should not neglect these things.

I think the Minister, being a new man in the Department, will have a fresh approach to the whole subject. He will have the contacts necessary to apply his knowledge to the educational systems of this country in accordance with the needs of the people and I am sure that he will make a great success of that Department and of the sphere which is now in his charge.

I move to report progress.

Progress reported: Committee to sit again.
Barr
Roinn