Vol. 418 No. 1
d'Aire na Gaeltachta cad é an dul chun cinn atá déanta ar phlean forbartha Oileán Thoraí maidir le forbairt calafort agus aerstráice; agus an bhfuil sé ar intinn aige cuairt a thabhairt ar an oileán le linn a thréimhse mar Aire na Gaeltachta.
10. D'fhiafraigh
d'Aire na Gaeltachta cén dul cun chinn atá déanta maidir le plean chun aerstráice a thógaint ar Oileán Thoraí; agus an ndéanfadh sé ráiteas ina thaobh.
Tógfaidh mé Ceisteanna Uimh. a 9 agus Uimh. a 10 le chéile.
Maidir leis na saoráidí calaíochta ar Oileán Thoraí, cheadaigh Roinn na Gaeltachta deontas lánchostais £76,000 chun a chumasú do Roinn na Mara suirbhéanna áirithe agus staidéar mionsamhail a dhéanamh d'fhonn a aimsiú cad iad na muiroibreacha is fearr a d'fhreastalódh ar mhuintir Thoraí. Tá na suirbhéanna déanta agus tá an staidéar mionsamhla ar siúl i láthair na huaire. Nuair a bheidh an staidéar sin críochnaithe, déanfar pleananna a dhearadh agus ullmhófar meastachán costais. Déanfar tuilleadh staidéir ar an cheist nuair a bheidh an t-eolas sin ar fáil.
Maidir le haerstráice don oileán, tuigim ó Údarás na Gaeltachta go bhfuil suíomh aitheanta agus dearadh don aerstráice ullamh. Is gné bhunúsach den togra, áfach, aersheirbhís a chur ar fáil agus tá an cheist áirithe sin á scrúdú ag an Údarás. Beidh an togra in iomlán idir aerstráice agus aersheirbhís le bhreithniú go cúramach ag an Údarás i dtráth chuí agus, má shocraíonn siad gur chóir dul ar aghaidh leis, tar éis dóibh an costas a bhainfeadh leis a chur san áireamh, beidh an cás le cur faoi bhráid mo Roinne-se le scrúdú.
Táim cinnte gur mhaith leis an Tánaiste agus Aire na Gaeltachta cuairt a thabhairt ar an oileán amach anseo.
Ba mhaith liom buíochas a thabhairt don Aire Stáit as an eolas sin agus tá mé cinnte go mbeidh lúcháir ar mhuintir Thoraí agus go gcuirfidh siad fáilte roimh Aire na Gaeltachta, an Tánaiste, nuair a thabharfaidh sé cuairt ar an oileán agus tá mé cinnte go mbainfidh sé an oiread suilt agus taitnimh as an turas agus a bhain mé féin uair ar bith a bhí mé ar an oileán sin. Tá sé trí bliana beagnach anois ó láinseáladh plean forbartha ar an oileán agus ba é ceann de na príomh-mholtaí a bhí sa phlean ná calafort ceart. Nach n-aontódh an tAire Stáit, agus bád farantóireachta ag dul i mbun dualgas idir an mhórthír agus Toraí gan mhoill an samhradh seo, go bhfuil sé níos tábhachtaí ná riamh nach ndéanfaí níos mó moille nó faillí faoi chalafort cheart a chur ar fáil ar an oileán sa dóigh is gur féidir leis na daoine dul go dtí an oileán agus teacht ar ais.
Tá a fhios agam cé chomh tábhachtach is atá sé na muiroibreacha seo a chur ar fáil. Tá bád farantóireachta, agus bhí ceann ann anuraidh, ag freastal ar an oileán. Mar a dúirt mé, chuireamar an t-airgead ar fáil i bhfoirm dheontas lánchostais do Roinn na Mara. Tá na suirbhéanna déanta agus tá an staidéar mionsamhla á dhéanamh agus beidh mé féin, ní amháin mar Aire Stáit i Roinn na Gaeltachta ach freisin mar Aire Stáit i Roinn na Mara, ag cur brú orthu ionas go mbeimid in ann cinneadh a dhéanamh chomh luath agus is féidir. Chomh maith leis an Teachta, glacaim go bhfuil práinn leis an cheist seo.
An aontódh an tAire liom go mbeidh an-díomá ar mhuintir an oileáin anois a fháil amach go bhfuil coinníollacha ag baint le ceist seo an aerstráice? Nach cuimhin leis an Aire, mar shampla, nach raibh aon cheist ann faoi choinníollacha den saghas seo trí bliana ó shin nuair a bhí an plean forbartha á láinseáil aige féin ar an oileán agus go raibh suíomh leagtha amach ag muintir an oileáin don aerstráice agus nach raibh aon cheist á lua ag an Aire Stáit ag an am faoin staidéar seo atá tar éis trí bliana a thógáil agus nach bhfuil aon saghas cinneadh déanta ag an Aire go dtí seo.
Níl staidéar ar bith de dhíth maidir leis an aerstráice; is ceist é seo d'Údarás na Gaeltachta. Tá an suíomh aitheanta agus dearadh an aerstráice réidh. Ach níl mórán maitheasa aerstráice a chur ar fáil gan aersheirbhís. Mhol Údarás na Gaeltachta go gcuirfí seo ar fáil ach tá ceisteanna le freagairt ag Údarás na Gaeltachta maidir leis an aersheirbhís. Táimid dáiríre faoi cheist sin na muiroibreacha agus an aerstráice.
Tá i bhfad níos mó brí ag baint leis an gcaint nach bhfuil aon chúis aerstráice a chur ann gan aersheirbhís ná a mhalairt. Ceapaim go bhfuil an tAire Stáit ag iompú an scéil bunoscionn. Nach bhfuil d'iallach ar an Aire Stáit agus ar Údarás na Gaeltachta anois féachaint chuige go gcuirfear aersheirbhís ar fáil mar go bhfuil sé ag teastáil go géar ó mhuintir an oileáin nach féidir leo costas héalacaptair a iompar gach geimhreadh.
Tá a fhios agam cé chomh práinneach agus atá an cheist seo, ach is ceist í d'Údarás na Gaeltachta i láthair na huaire agus caithfidh siadsan teacht ar ais chugainn sa Roinn. Maidir leis an tseirbhís héalacaptair tá a fhios ag an Teachta Dukes go bhfuilimidne, i gcomhar le hÚdarás na Gaeltachta, ag cur deontais ar fáil gach bliain, go háirithe i rith an gheimhridh, chun seirbhís a chur ar fáil chuig oileán Thóraí.
Admhaím go bhfuil an t-aerstráice tábhachtach, ach le teacht ar ais go dtí an calafort, atá lán chomh tábhachtach, an bhféadfadh an tAire a rá, i mbeagán focal, cén uair a bheidh an suirbhé mara críochnaithe agus cén uair atá sé ag súil go dtosófar ar an obair le calafort ceart a dhéanamh, an rock box harbour, ar chualamar go léir trácht air.
Ní féidir liom, mar Aire Stáit na Gaeltachta, an cheist sin a fhreagairt, ach, chomh luath agus a bheidh deis agam beidh mé ag caint leis na hoifigigh i Roinn na Mara agus déanfaidh mé mo dhícheall chun a chur ar a gcumas cinneadh a dhéanamh agus tús a chur leis an obair.
