Léim ar aghaidh chuig an bpríomhábhar
Gnáthamharc

Seanad Éireann díospóireacht -
Wednesday, 10 Oct 2012

Vol. 217 No. 10

Houses of the Oireachtas Commission (Amendment) Bill 2012: Second Stage

Question proposed: "That the Bill be now read a Second Time."

Ar dtús, ba mhaith liom a rá go bhfuil áthas mór orm, mar Aire Stáit sa Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, an díospóireacht ar an mBille um Choimisiún Thithe an Oireachtais (Leasú) 2012 a thionscnamh i Seanad Éireann inniu. Ba mhaith liom léargas a thabhairt don Teach ar phríomhchuspóirí agus ar phríomhfhorálacha an Bhille agus iad sin a mhíniú i gcomhthéacs an chúlra a bhaineann leis an Bhille. Ina dhiaidh sin, beidh deis ag Baill an Tí seo a dtuairimí a nochtadh faoina bhfuil sa Bhille, agus tá mé ag súil go mór le héisteacht le Seanadóirí ar an ábhar seo. Creidimse gur Bille tábhachtach é seo a mbeidh dea-thionchar aige ar an Ghaeilge sna blianta amach romhainn.

Go hachomair, tá dhá chuspóir leis an Bhille, is iad sin, foráil a dhéanamh maídir le leathnú ar ról Choimisiún Thithe an Oireachtais i ndáil le reachtaíocht a aistriú agus maidir le hathbhreithniú tréimhsiúil ar Chaighdeán Oifigiúil na Gaeilge. Déantar foráil leis an Bhille maidir le leasuithe ar na hAchtanna um Choimisiún Thithe an Oireachtais, 2003-2009 i ndáil leis na cuspóirí sin. Ní miste na cuspóirí sin a chur sa chomhthéacs stairiúil a bhaineann leis an ábhar seo ó thaobh na Gaeilge de.

Ón uair gur bunaíodh an Stát i 1922, tugadh aitheantas ar leith don Ghaeilge mar theanga náisiúnta Saorstát Éireann faoi Bhunreacht 1922 agus mar an phríomhtheanga oifigiúil faoi Bhunreacht 1937. Tá iliomad tagairtí don Ghaeilge déanta i go leor reachtaíochta a bhaineann le réimsí éagsúla den státchóras ó shin i leith, ach go háirithe Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 a chuir tús reachtúil don chéad uair le soláthar sheirbhísí an státchórais go ginearálta trí mheán na Gaeilge. Cé is moite de stádas oifigiúil na Gaeilge faoin Bhunreacht a bhfuil tábhacht ar leith ag baint leis in Éirinn, tugadh stádas don Ghaeilge ar bhonn níos forleithne agus aitheantas mar theanga oifigiúil agus mar theanga oibre don Ghaeilge san Aontas Eorpach sa bhliain 2007. Ciallaíonn sé seo go bhfuil an Ghaeilge áirithe i measc na 23 teanga oifigiúil atá aitheanta ag an Aontas Eorpach. Ní miste a rá go bhfuil an t-aitheantas seo an-tábhachtach i gcomhthéacs teanga atá á labhairt le 2,000 bliain agus atá ar an teanga scríofa is sine san Eoraip atá fós á labhairt mar theanga bheo phobail. Is iad na hiarsmaí is sine atá againn den Ghaeilge ná inscríbhinní ar chlocha Oghaim ón tríú agus ón cheathrú haois. Ó shin i leith, tá an teanga ag síor-athrú ó ré na Sean-Ghaeilge trí ré na Meán-Ghaeilge go ré na Nua-Ghaeilge.

D'fhéadfaí a rá go raibh an cinneadh a tógadh sna 1930dí athrú ón gcló gaelach go dtí an cló rómhánach ar cheann de na cinntí ba thábhachtaí ó thaobh scríobh na Gaeilge de. Ba léir gur aithníodh ag an am an tábhacht a bhain le córas cló a fhorbairt a bheadh áisiúil chun úsáid na Gaeilge mar theanga nua-aimseartha a éascú. Go deimhin, ba sa chló rómhánach a fhoilsíodh an leagan Gaeilge d'Achtanna an Stáit nua ón chéad lá riamh cé go raibh an cló gaelach á úsáid go forleathan ag an am.

Nuair a bunaíodh Saorstát Éireann i 1922, cuireadh seirbhís oifigiúil aistriúcháin an Oireachtais ar bun le haístriú a dhéanamh ar Achtanna Oireachtais. Tá sé beartaithe anois leis an Bhille seo leathnú a dhéanamh ar ról Choimisiún Thithe an Oireachtais i ndáil le haistriú ionstraimí reachtúla. Ba dheas liom an comhthéacs a bhaineann leis seo a mhíniú don Teach.

I Mí na Samhna 2008, cheadaigh an Rialtas ag an am polasaí chun gach ionstraim reachtúil a aistriú go Gaeilge agus aontaíodh go mbunófaí lár-aonad aistriúcháin chun na hionstraimí reachtúla a aistriú. Bunaíodh an t-aonad sa Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, mar a tugadh ar mo Roinnse ag an am sin. Ceapadh an polasaí seo ar chomhairle ón Ard-Aighne ag an am i gcomhthéacs chás an Stáit in achomharc chuig an Chúirt Uachtarach. Thóg an Stát an t-achomharc mar thoradh ar chinneadh san Ard-Chúirt go raibh dualgas bunreachtúil ann ionstraimí reachtúla a dhéanfaí i mBéarla a aistriú go Gaeílge. Rinneadh cinneadh na hArd-Chúirte i gcás a thóg an t-aturnae, an tUasal Pól Ó Murchú. I mbreithiúnas na Cúirte Uachtaraí i gcás Uí Mhurchú sa bhliain 2010, rialaigh an Chúirt ar son an Stáit ina achomharc. Rialaíodh nach bhfuil aon dualgas ginearálta bunreachtúil ann gach ionstraim reachtúil a aistriú.

I Mí an Mheithimh 2011, chinn an Rialtas seo gur cheart céimeanna a ghlacadh chun seirbhísí aistriúcháin reachtaíochta an Stáit a chomhdhlúthú i dTithe an Oireachtais, a mbeadh freagracht reachtúil orthu as sin amach as reachtaíocht phríomha agus thánaisteach a aistriú. Aistríodh an fhoireann ón lár-aonad aistriúcháin chuig Tithe an Oireachtais níos luaithe i mbliana ar bhonn riaracháin, go dtí go n-achtófar an Bille seo. Níl aon dabht ach go bhfuil ciall agus réasún le cinneadh an Rialtais seirbhísí aistriúcháin an Stáit a chomhtháthú, i gcomhthéacs an bhrú leanúnach atá ar acmhainní tearca an Stáit agus an dualgas atá orainn an leas is fearr a bhaint as na hacmhainní sin.

Maidir le reachtaíocht a aistriú, foráiltear leis an Bhille go n-aistreoidh Coimisiún Thithe an Oireachtais ionstraimí reachtúla a dhéanann Airí nó dreamanna eile seachas Airí, mar shampla comhlachtaí reachtúla, nuair a iarrfaidh Airí orthu déanamh amhlaidh. Foráiltear leis an Bhille freisin go bhféadfaidh Airí, nó daoine seachas Airí, socruithe a dhéanamh go n-aistreoidh duine seachas Coimisiún Thithe an Oireachtais ionstraimí reachtúla. Déantar foráil leis an mBille fosta go bhféadfaidh Coimisiún Thithe an Oireachtais socrú a dhéanamh go gcuideoidh daoine seachas comhaltaí foirne le haistriú ionstraimí reachtúla, de réir mar is cuí.

Maidir le costais, foráiltear leis an mBille go bhféadfaidh Coimisiún Thithe an Oireachtais táillí a ghearradh as ionstraimí reachtúla a aistriú. Is iad Ranna Rialtais nó comhlachtaí poiblí eile nach iad a íocfaidh as an chostas a bhaineann leis na hionstraimí a aistriú. Meastar gur €325,000 an costas bliantúil a bhainfeadh le haschur na n-ionstraimí reachtúla a dhéantar in aghaidh na bliana a aistriú. Meastar gur timpeall €3.3 milliún thar thréimhse deich mbliana costas na n-ionstraimí reachtúla atá ar mharthain a aistriú. Beidh sé i gceist leis an múnla beartaithe a leagtar amach sa Bhille go n-aistreofar ionstraimí reachtúla ar éileamh a fháil, cibé acu is ionstraimí reatha iad nó nach ea, agus sin faoi réir na n-acmhainní a bheidh ar fáil.

Ba dheas liom aghaidh a thabhairt anois ar an ghné eile den Bhille a bhaineann le Caighdeán Oifigiúil na Gaeilge. Cé go ndeirtear gur beatha teanga í a labhairt, aithnítear freisin an riachtanas a bhaineann le caighdeánú a dhéanamh ar theanga sa chaoi is go bhfuil treoir údarásach ann faoi cheart úsáid teanga, go háirithe sa litriú agus sa ghramadach. Sa chomhthéacs seo, ní miste an tábhacht a bhain leis an Chaighdeán Oifigiúil, a d'fhoilsigh Rannóg an Aistriúcháin anseo i dTithe an Oireachtais den chéad uair i 1958, a aithint. Mar a dúradh sa réamhrá leis an chéad eagrán, is "caighdeán le haghaidh gnóthaí oifigiúla agus mar threoir do mhúinteoirí agus don phobal i gcoitinne" a bhí ann.

Leanadh roinnt buntreoracha agus an Caighdeán Oifigiúil á chur i dtoll a chéile, is iad sin, tugadh rogha de na leaganacha ba fhorleithne a bhí in úsáid sa Ghaeltacht. Tugadh an tábhacht ba dhual do stair agus do litríocht na Gaeilge agus lorgaíodh an rialtacht agus an tsimplíocht sa Chaighdeán Oifigiúil. Cé nach lia duine ná tuairim faoin Chaighdeán Oifigiúil, ach go háirithe lucht labhartha na gcanúintí éagsúla, níl aon dabht ach gur thug sé rialtacht agus soiléireacht san áit a raibh mírialtacht agus doiléire roimhe sin. Mar iarmhúinteoir, aithním féin an tábhacht a bhaineann leis sin, sa chóras oideachais ach go háirithe.

Ar ndóigh, ach an oiread le haon teanga eile, tá an Ghaeilge ag síor-athrú agus ní miste dúinn a bheith airdeallach ar na himpleachtaí a bhaineann leis sin do chaighdeán oifigiúil na teanga. Sa chomhthéacs sin, thóg an Rialtas a bhí i gcumhacht ag an am cinneadh i Mí na Samhna 2008 go ndéanfaí athbhreithniú ar an Chaighdeán Oifigiúil. Bunaíodh coiste stiúrtha de shaineolaithe faoi choimirce na Roinne Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, mar a tugadh air ag an am, chun tabhairt faoin athbhreithniú seo a críochnaíodh i Mí an Mheithimh 2011. Mar Aire Stáit, teastaíonn uaimse buíochas a ghabháil leis an choiste stiúrtha a thug faoin obair fhiúntach seo le díograis agus le dúthracht. Tá obair thábhachtach déanta acu.

Mar is eol don Teach, tá dul chun cinn déanta ó shin i leith maidir leis an Chaighdeán Oifigiúil. Tar éis don Rialtas teacht i gcumhacht, tógadh cinneadh i Mí an Mheithimh 2011 go dtabharfaí feidhm reachtúil do Rannóg an Aistriúcháin i dTithe an Oireachtais d'fhoilsiú agus d'athbhreithniú tréimhsiúil an Chaighdeáin Oifigiúil. Ó shin i leith, tá leagan nuashonraithe den Chaighdeán Oifigiúil, An Caighdeán Oifigiúil: Caighdeán Athbhreithnithe, foilsithe ag Rannóg an Aistriúcháin i dTithe an Oireachtais i mbliana. Ina theannta sin, i gcomhréir le mianta an Rialtais, tá torthaí an athbhreithnithe ar an Chaighdeán Oifigiúil, a rinne an coiste stiúrtha faoi choimirce mo Roinnse, curtha faoi bhráid Thithe an Oireachtais le hiarratas go dtógfaí san áireamh iad sa chéad athbhreithniú eile ar an Chaighdeán Oifigiúil. Dá bhrí sin, ní féidir le haon duine a mhaíomh go bhfuil obair luachmhar an choiste stiúrtha curtha ar leataobh. Tá iarratas déanta ag mo Roinnse ar Thithe an Oireachtais torthaí an athbhreithnithe ag an Choiste Stiúrtha a thógáil san áireamh sa chéad athbhreithniú eile ar an Chaighdeán Oifigiúil. Ní miste a nótáil go bhfuil sé ráite sa réamhrá leis an leagan nuashonraithe den Chaighdeán Oifigiúil go ndéanfar athbhreithniú arís air faoi cheann trí bliana, is é sin sa bhliain 2015.

Ba mhaith liom an deis a thapú chun a mhíniú go soiléir cén fáth nár fhoilsigh an Rialtas na moltaí a bhí déanta ag an choiste stiúrtha. Cé go ndearnadh athbhreithniú ar an chaighdeán faoi choimirce mo Roinnse, bhí moltaí an athbhreithnithe sin le cur faoi bhráid an Rialtais sula bhféadfaí iad a fhoilsiú. Mar a tharlaíonn, bhí obair an choiste stiúrtha críochnaithe i Mí an Mheithimh 2011 agus thóg an Rialtas cinneadh an mhí sin nach mbeadh ach caighdeán oifigiúil amháin ann agus go mbeadh an fheidhm reachtúil maidir leis seo ar Choimisiún Thithe an Oireachtais.

Tá sé thar a bheith tábhachtach a bheith soiléir faoi na gnóthaí seo, ní hamháin i gcomhthéacs na hÉireann ach i gcomhthéacs na hEorpa chomh maith, áit a bhfuil na hinstitiúidí Eorpacha ag plé le reachtaíocht an Aontais Eorpaigh a aistriú go Gaeilge i gcomhréir leis an díolúine don Ghaeilge atá i bhfeidhm san am i láthair. Mar Aire Stáit, creidimse go bhfuil sé an-tábhachtach a chinntiú nach bhfuil ach caighdeán oifigiúil amháin ann don teanga; go bhfuil soiléireacht ann maidir leis an fhreagracht reachtúil don chaighdeán agus go bhfuil próiseas ar leith ann chun athbhreithniú a dhéanamh ar an chaighdeán. Tá sé sin go léir déanta faoi fhorálacha an Bhille seo.

Faoin Bhille, déantar leasú ar an Acht um Choimisiún Thithe an Oireachtais 2003 chun foráil a dhéanamh maidir leis an sainmhíniú ar an Chaighdeán Oifigiúil, is é sin caighdeán oifigiúil na Gaeilge atá le húsáid sa reachtaíocht phríomha agus sa reachtaíocht thánaisteach agus mar an treoir le haghaidh scríbhneoireachta sa Ghaeilge. Ina theannta sin, déantar foráil leis an Bhille chun feidhm reachtúil a thabhairt do Choimisiún Thithe an Oireachtais d'fhoilsiú agus d'athbhreithniú tréimhsiúil an Chaighdeáin Oifigiúil uair amháin gach seacht mbliana ar a laghad. Chomh maith leis sin, ceanglaítear leis an mBille ar Choimisiún Thithe an Oireachtais, le linn dó athbhreithniú a sheoladh ar an Chaighdeán Oifigiúil, dul i gcomhairle leis na hAirí Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, Oideachais agus Scileanna agus Dlí agus Cirt agus Comhionannais, agus le páirtithe eile a bhfuil spéis acu ann agus leis an phobal i gcoitinne. Faoin Acht um Choimisiún Thithe an Oireachtais, 2003, tá an chumhacht ag an choimisiún coistí a bhunú. Foráiltear leis an Bhille go bhféadfaidh Coimisiún Thithe an Oireachtais saineolaithe seachtracha a cheapadh chun coiste den sórt sin le linn athbhreithniú a sheoladh ar an Chaighdeán Oifigiúil.

Is éard atá sa Bhille seo ná iarracht dhá rud a chur ina cheart. Le bunú an lár-aonaid aistriúcháin i mo Roinnse le linn tréimhse oifige an Rialtais dheiridh, chiallaigh sé go raibh dhá rannóg Stáit ag plé le haistriú reachtaíochta, Rannóg an Aistriúcháin i dTithe an Oireachtais agus an lár-aonad aistriúcháin faoi chúram mo Roinne. Cuirfidh achtú an Bhille seo seirbhísí aistriúcháin reachtaíochta an Stáit faoin aon díon amháin, is é sin Rannóg an Aistriúcháin de chuid Thithe an Oireachtais. Chomh maith leis sin, ceapadh coiste stiúrtha, arís le linn tréimhse oifige an Rialtais dheiridh, le hathbhreithniú ar an Chaighdeán Oifigiúil a stiúradh faoi chúram an lár-aonaid aistriúcháin de chuid mo Roinnse, cé go raibh Rannóg an Aistriúcháin de chuid an Oireachtais ag tabhairt faoin obair chéanna ó 1958 i leith. Arís, le hachtú an Bhille seo, beidh an obair seo ag titim faoin aon díon amháin, is é sin Rannóg an Aistriúcháin de chuid Thithe an Oireachtais.

Sílim gur céim chun cinn tábhachtach atá sa Bhille seo ar mhaithe le ceart úsáid na Gaeilge a thabhairt slán don chéad ghlúin eile. Táim ag súil go mbeidh páirtithe leasmhara na Gaeilge agus lucht úsáide na Gaeilge toilteanach tacaíocht a thabhairt don chur chuige seo a rachaidh chun sochair don Ghaeilge. Cé go gcuirtear go leor béime ar an teanga labhartha sa lá atá inniu ann, tuigfidh Baill an Tí seo go bhfuil tábhacht ar leith ag baint leis an bhfocal scríofa inár dteanga dhúchais. I bhfianaise an aitheantais bhunreachtúil atá ag an Ghaeilge agus stádas na teanga san Aontas Eorpach, tá tábhacht ar leith ag baint le caighdeán oifigiúil amháin a bheith ag an teanga gur féidir a úsáid sa reachtaíocht phríomha agus sa reachtaíocht thánaisteach agus mar an treoir le haghaidh scríbhneoireachta sa Ghaeilge. Mar thoradh ar fhorálacha an Bhille seo, níl aon cheist i m'intinn ach go mbeidh ceart úsáid na Gaeilge i gcomhréir leis an Chaighdeán Oifigiúil níos soiléire do lucht scríofa na teanga agus gur dul chun cinn ar mhaithe leis an teanga é sin.

Molaim an Bille seo don Teach.

Ba mhaith liom fáiltiú roimh an Aire Stáit, an Teachta Donnchadh Mac Fhionnlaoich, agus roimh fheidhmeannaigh na Roinne go dtí an Teach chun plé a dhéanamh ar Dhara Chéim an Bhille. Tá mé ag labhairt inniu thar ceann úrlabhraí Fhianna Fáil ar chúrsaí Gaeltachta, an Seanadóir Labhrás Ó Murchú, de bhrí nach bhfuil sé in ann a bheith anseo inniu.

Tá lúcháir orm a bheith anseo chun labhairt ar an mBille, maraon le cúrsaí Gaeilge go ginearálta sa Teach agus sa saol taobh amuigh. Tá an Ghaeilge agus todhchaí na Gaeilge fíor thábhachtach don Stát agus do mhuintir na tíre. Cé go dtig leis an Stát comhairle agus tacaíocht a thabhairt chun an Ghaeilge a labhairt agus na struchtúir éagsúla a chur i bhfeidhm, mothaím go bhfuil sé suas do phobal na tíre féin an cinneadh a ghlacadh an Ghaeilge a labhairt. Tá a fhios agam go bhfuil tacaíocht ar fáil do pháistí atá ag dul isteach go dtí gaelscoileanna agus a leithéid, agus is buntáiste mór é sin don chéad ghlúin eile.

Mar adúirt an tAire Stáit, tá go leor oibre déanta i dtaca leis an Ghaeilge a cur chun cinn le roinnt blianta anuas. Tá Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003 ann agus tá an Ghaeilge aitheanta mar theanga oifigiúil ag an Aontas Eorpach. Is buntáiste mór an t-aitheantas sin don Ghaeilge mar cheann de 23 theanga oifigiúla san Aontas. Chomh maith leis sin tá an Straitéis 20 Bliain don Ghaeilge ann, ina bhfuil spriocanna éagsúla leagtha amach a gcaithfear a bhaint amach. Mar shampla, tá sé mar sprioc sa straitéis go mbeidh méadú ar líon na gcainteoirí Gaeilge laethúla sa tír ó 83,000 go dtí 250,000, go mbeidh 20% sa bhreis de phobal na Gaeltachta ag labhairt Gaeilge go laethúil agus go mbeidh seirbhísí Stáit ar fáil do dhaoine atá ag iarraidh a gcuid gnó a dhéanamh i nGaeilge. Tá go leor oibre déanta maidir le teilifís, raidió agus na meáin chlóite agus tá buíochas tuillte ag TG4, ach go háirithe, as an obair atá déanta, agus atá ar siúl go leanúnach, ag an stáisiún leis an Ghaeilge a dhéanamh "cool" do phobal óg na tíre.

Tá buíochas tuillte ag Raidió na Gaeltachta, ag Foinse agus ag a leithéid sin fosta.

Tá sin go léir tábhachtach chun a chinntiú go bhfuil an Ghaeilge amuigh ansin agus nuair a chuirtear an teilifís ar siúl, go bhfuil rogha a bheith ag éisteacht le stáisiún Gaeilge in áit a bheith ag éisteacht le stáisiún Béarla. Is rogha iontach é sin agus tá sé ina bhuntáiste mór, go háirithe leis na cláir éagsúla atá ar fáil ag TG4.

Ó thaobh na hoibre atá ar siúl ag an Stát, caithfidh an Stát a bheith ansin le cosaint a thabhairt don Ghaeilge agus le cinntiú go bhfuil na scéimeanna atá ar fáil ag an Stát in ann daoine a mhealladh i dtreo na Gaeilge. Tá deireadh curtha le scéim labhairt na Gaeilge ach tuigtear dom go mb'fhéidir go bhfuil i gceist scéim úr a chur i bhfeidhm. Tá na campaí samhraidh agus a leithéid ag tabhairt na daoine óga i dtreo na Gaeilge. Conas is féidir duine a mhealladh i dtreo na Gaeilge le hairgead a thabhairt dó ach tá sé tábhachtach ag an am céanna go mbeadh airgead curtha ar fáil leis na scéimeanna sin a chur i bhfeidhm sa dóigh go mbeidh struchtúr Stáit ansin.

Moltar sa Bhille dualgas aistriúcháin a dhéanamh ar Bhillí agus ar ionstraimí reachtúla a aistriú ón Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta go dtí Coimisiún Thithe an Oireachtais. An bhfuil an tAire Stáit iomlán sásta go bhfuil Rannóg an Aistriúcháin in ann an dualgais sin a chomhlíonadh faoin mBunreacht agus faoin dlí in Acht na dTeangacha Oifigiúla, maidir le Billí agus ionstraimí reachtúla? An bhfuil Rannóg an Aistriúcháin in ann na hoibre sin a dhéanamh?

Tá cúlra an Bhille soiléir. Bhí cás cúirte ann agus tugadh breithiúnas i Mí Bealtaine 2010 nach raibh dualgas ar an Stát na hionstraimí reachtúla go léir a aistriú go Gaeilge. Ina dhiaidh sin, agus ag rith leis ag an am céanna ó 2008, bhunaigh an Rialtas roimh ré coiste stiúrtha a raibh saineolaithe, cainteoirí dúchasacha, múinteoirí agus aistritheoirí air. Bhí na daoine sin ag obair go deonach ag iarraidh teacht aníos le tuairisc agus le polasaí don Roinn a bhfuil an tAire Stáit anois i gceannas air. Tá tagairt déanta don obair a rinne an coiste sin ach ní fheictear dom cén fáth nach bhfuil an obair sin ar fáil sa Roinn nó do Bhaill an Oireachtais. Má tá tuarascáil ann, bheadh sé tábhachtach an tuarascáil sin a fhoilsiú sula rachadh an Bille tríd Tithe an Oireachtais, go bhfeicfimís cad atá ann. Níl aon eolas agam ar cad atá sa tuarascáil ach sula dtabharfaimis dlí úr isteach, bheadh sé tábhachtach an tuarascáil sin a fheiceáil. Cad iad na moltaí atá sa tuarascáil? An bhfuil an coiste ag moladh go ndéanfar an obair seo ar dhóigh dhifriúil nó nach dtabharfaí an cúram do Choimisiún Thithe an Oireachtais? Níl an t-eolas agam. Ceist atá agam níos mó ná rud ar bith eile.

Dúirt an tAire Stáit go bhfuil buíochas mór tuillte ag na daoine a bhí ag obair ar an gcoiste sin, agus tá sin fíor. Rinne siad cuid mhór oibre. Níl an Ghaeilge cosúil leis an mBéarla. Thig liomsa dul go Ciarraí, go Corcaigh nó go Conamara agus Béarla a labhairt agus tá na focail céanna, chóir a bheith, ag gach aon duine. I nGaeilge, áfach, tá difríocht mhór ann. Bíonn daoine go minic ag rá liomsa go bhfuil mé ag caint ró-ghasta agus i nGaeilge Ulaidh. Tá difríochtaí idir na canúintí. Go minic, nuair atá duine ag caint le múinteoir, mar shampla, deirtear gur Gaeilge oifigiúil atá sna téacsleabhair agus ní an ghnáth Ghaeilge. Léim féin ag an Aifreann i Mí Iúil i gcónai. Bíonn ar na sagairt an Ghaeilge a fhaigheann siad a aistriú isteach go Gaeilge áitiúil sa dóigh go mbeidh an pobal in ann í a dhéanamh amach níos fearr ná an Ghaeilge oifigiúil. Tá difríochtaí ann.

An raibh ceist na gcanúintí ar chuid den méid a bhí á fhiosrú ag an gcoiste stiúrtha? B'fhéidir go raibh moltaí maithe aige. Níl a fhios againn an raibh siad maith nó nach raibh mar nach bhfuil an tuarascáil ar fáil, de réir cosúlachta. Ach tá sé tábhachtach machnamh a dhéanamh ar an obair sin agus é sin a dhéanamh ag an phointe seo, má táimid chun buíochas ceart a thabhairt don choiste agus obair an choiste a chur san áireamh, má tá an obair substaintiúil go leor chun é sin a dhéanamh.

Tugadh cuireadh do Choimisiún Thithe an Oireachtais a bheith ar an gcoiste ach diúltaíodh don chuireadh. Cén fáth a rinneadh é sin? Beidh cead tugtha do Choimisiún Thithe an Oireachtais saineolaithe ón taobh amuigh a thabhairt isteach le h-athbhreithniú a dhéanamh agus le tacaíocht a thabhairt don obair atá le déanamh ar an gCaighdeán Oifigiúil, agus beidh sé seo á dhéanamh idir seo agus an chéad am eile a bhéas an Caighdeán Oifigiúil á fhoilsiú. Tá an Caighdeán Oifigiúil úr amuigh. Leabhar galánta atá ann agus tá cuid mhór oibre déanta ag Coimisiún Thithe an Oireachtais le seo go léir a tharraingt le chéile. Níl mé ag tarraingt ceiste ar bith ar obair an choimisiúin, ach b'fhearr gan obair an choiste stiúrtha a fhágáil ar leataobh. Cén fáth nach bhfuil sin á chur san áireamh ins an Bhille?

Tá sé ráite go mbeidh an chéad leagan den Chaighdeán Oifigiúil á fhoilsiú i gceann seacht mbliana.

I gceann trí bliana.

Deirtear go gcuirfear obair an choiste san áireamh ag an am sin. B'fhéidir go bhfuil réasún éagsúil leis sin. Sin na ceisteanna atá agam. Ní raibh mé in ann a bheith i láthair ag an gcruinniú faisnéise sa Roinn aréir.

Má chreidimidne i bhFianna Fáil go bhfuil an Rialtas ag déanamh rud a chuideoidh leis an Ghaeilge, béarfaimid iomlán tacaíochta dó. Má chuidíonn beart an Rialtais le daoine i dtaobh iad a spreagadh chun an Ghaeilge a labhairt agus tacaíocht a thabhairt dóibh, caithfimid go léir ár hataí polaitiúla a fhágáil taobh amuigh den Teach agus tacaíocht iomlán a thabhairt do sin. Níl mé ag ceistiú rud ar bith anseo ach ba mhaith liom a fháil amach cad é a tharla do thuarascáil an choiste stiúrtha. An t-eolas atá agam ná go raibh sé beagnach réidh le foilsiú nuair a bhí obair an choiste réidh i Mí an Mheithimh 2011, níos mó ná bliain ó shin. Cén fáth nár fhoilsíodh an tuarascáil sin? B'fhéidir go gcuideoidh sé linn na smaointe go léir a bheith againn chun an obair a tharraingt le chéile níos fearr. Go raibh maith ag an Aire Stáit agus ag feidhmeannaigh na Roinne as a bheith anseo.

I will save the translation service effort today by delivering what I have to say in English.

I think I should get brownie points for making it more efficient.

Níl sé sin mar pháirt d'obair an tSeanadóra.

I welcome the Minister of State to the House. He is a regular visitor to the Seanad. We always like to see him here. As he has said, the Houses of the Oireachtas Commission (Amendment) Bill 2012 is a relatively straightforward Bill. The obvious goals of the legislation are to introduce greater efficiency, to save money, which we really need to do, and to consolidate the records and standards used when Irish-language translations are done, thereby ensuring such translations are more consistent.

The previous Government decided in November 2008 to approve the translation into Irish of all statutory instruments. That decision also established the central translations unit and led to a review of the official standard for Irish. Subsequently, in June 2011, the current Government said there was a need to begin to consolidate translation services within the Houses of the Oireachtas. Obviously, we have arrived at that point now that we are considering this legislation. The aim is to ensure there is consistency among the consolidated translation services. The new unit within the Houses of the Oireachtas will have statutory responsibility for translating primary and secondary legislation and ensuring the official standard for Irish is reviewed not less than once every seven years. Staff from the central translation unit have transferred to the Oireachtas pending the enactment of this sensible legislation.

Therefore, the two primary purposes of this Bill are to expand the role of the Houses of the Oireachtas Commission by allowing it to assume functions previously held by the central translation unit, in terms of translating primary or secondary legislation, and to guarantee that the official standard for Irish - an caighdeán oifigiúil - is reviewed periodically. In any debate on this legislation, it needs to be emphasised that significant savings will be achieved on foot of it. We often talk here and in the Dáil about the need for public reform and the importance of getting more for less and achieving greater efficiencies. In its own small way, this Bill will do precisely that. It is envisaged that a financial saving will arise in the short to medium term from the consolidation of functions. It should also be mentioned that the introduction of consistency, in terms of having an official single standard of Irish, is needed and should be uncontroversial.

This Bill contains a number of provisions relating to the translation of legislation. It provides for the Houses of the Oireachtas Commission to translate statutory instruments made by Ministers, or by people other than Ministers when requested by Ministers to do so. Similarly, it provides that Ministers may make arrangements, if they so wish, for the translation of statutory instruments other than by the Houses of the Oireachtas Commission. The commission can arrange for people other than staff members to assist in the translation of statutory instruments as it considers appropriate. The Bill will allow the commission to charge fees for the translation of statutory instruments. This could mean that we will be able to cater for the amount of legislation that is before the Houses at a given time. A serious amount of legislation is coming through at the moment. The model proposed in the Bill will involve the translation of statutory instruments on demand, subject to the availability of resources, with Departments or other public bodies paying for the cost of the service.

The second part of the Bill relates to caighdeán oifigiúil na Gaeilge. It provides for the publication of an caighdeán oifigiúil by the Houses of the Oireachtas Commission at least once every seven years. This will ensure there is a consistent and evolving standard that takes account of any changes in the intervening period. Similarly, the Bill also provides that when the Houses of the Oireachtas Commission is conducting a review of an caighdeán oifigiúil, it should consult the Ministers for Arts, Heritage and the Gaeltacht, Education and Skills, and Justice and Equality, as well as interest groups and the public, to ensure there is a wide consultative process in relation to the language. I believe this is a healthy step. It is important that we include as many groups as possible in the procedure. Given the two major points covered in this legislation, I suggest it should be seen for what it is - a straightforward Bill that will ensure greater efficiency in how we handle translation and greater consistency in how our legislation is translated. Ultimately, it will ensure that the translation processes receive the resources needed to do the job effectively.

Ba bhreá liom cúpla rud a rá agus ceist nó dhó a chur. Cuirim fáilte roimh an Aire Stáit. Is léir go bhfuil Bille ciallmhar os ár gcomhair. Cinnteoidh an dea-riarachán seo go mbeidh seirbhís lárnach ar fáil agus nach mbeidh aon easaontas nó amhras faoin gcaighdeán. Tá an ceart ar fad aige gur chóir go mbeadh foinse amháin údarásach ann ó thaobh caighdeán na Gaeilge de. Cé go raibh sé aisteach, tuigim na cúiseanna go raibh an ionad aistriúcháin sa Roinn Ealaíon, Oidhreachta agus Gaeltachta, nó an Roinn mar a bhí sí. Is léir go bhfuil sé ciallmhar go mbeidh gach rud lárnaithe i Rannóg an Aistriúcháin de chuid Coimisiún Thithe an Oireachtais amach anseo.

Is mian liom cúpla ceist a chur ar an Aire Stáit. I mo thuairim, mar ghnáth-Bhall an Oireachtais, ba cheart go mbeadh daoine in ann teacht ar aistriúcháin Gaeilge de reachtaíocht atá ag dul tríd na Tithe. Ní maith an rud é go bhfuil moill mór ann faoi mar atá sé. Deirtear liom go bhfuil go leor Achtanna an Oireachtais nach bhfuil aistrithe go fóill. Níl sé sin inghlactha i gcomhthéacs seasamh oifigiúil na teanga sa Bhunreacht agus an aidhm atá againn uilig sa tír seo an Ghaeilge a chur chun cinn. Is bocht an scéal é, i ndáiríre, más féidir a rá nach bhfuil aistriúcháin déanta cheana féin ar go leor Achtanna an Oireachtais, gan trácht ar ionstraim reachtúla.

An tseachtain seo caite, nuair a bhí mé ag ullmhú don díospóireacht ar an mBille a chur tús leis an reifreann faoi chearta na bpáistí, rinne mé iarracht aistriúcháin Ghaeilge ar frása nó dhó sa leagan Béarla a fháil. Ba léir nach raibh aon leagan Gaeilge ann. Go bhfios dom - má tá dul amú orm, is féidir leis an Aire Stáit é sin a rá - ní féidir linn mar pholaiteoirí teacht ar leagan Gaeilge de reachtaíocht ag an bpointe tábhachtach nuair atá cur agus cúiteamh faoi bhrí na reachtaíochta, agus na hathruithe gur chóir a dhéanamh, ar siúl againn. Níl a fhios agam céard a tharlaíonn i dTionól Náisiúnta na Breataine Bige. B'fhéidir go bhfuil a fhios ag an Seanadóir Ó Clochartaigh cad a tharlaíonn ann.

Má tá polasaí dátheangach le bheith ann, ba chóir go mbeadh sé soiléir go bhfuil daoine dáiríre faoi. Ní dóigh liom go bhfuil sé ciallmhar nó inghlactha nach bhfuil leagan Gaeilge de Bhillí ar fáil nuair atá siád á phlé ag polaiteoirí. Déantar go leor rudaí. Is dócha go raibh aistriúcháin ó Bhéarla go Gaeilge ar fáil inniu nuair a bhí an tAire Stáit ag caint. Bíonn sé ar fáil sa Dáil freisin. Is é an coincheap laistiar de sin ná gur chóir go mbeadh polaiteoirí in ann a gcuid gnó a dhéanamh agus rudaí a mholadh trí Ghaeilge. Ba cheart go mbeadh siad in ann díospóireachta trí mheán na Gaeilge a bheith acu nuair atá siad ag iarraidh athruithe a dhéanamh ar ghnéithe reachtaíochta.

Muna bhfuil an reachtaíocht atá á phlé ar fáil i nGaeilge, tá sé ar nós gur cuma leis an Rialtas. Caithfear breathnú ar an ghné sin den cheist. Tá a fhios agam go bhfuil seo casta agus go gcuirfidh sé leis an t-ualach ar an Stát Seirbhís. Dá mbeadh reachtaíocht á h-ullmhú le plé sa Dáil agus sa Seanad, bheadh gá le hathruithe le go mbeadh leagan Gaeilge ar fáil don reachtaíocht sin ag an bpointe sin. Má táimid dáiríre faoi dhátheangachas agus faoi chomhionnanas do lucht na Gaeilge, lucht úsáidte na Gaeilge agus lucht an Bhéarla, ba chóir, le bheith gairmiúil faoi, go mbeadh leagan Gaeilge den reachtaíocht ar fáil ag an bpointe sin.

Tuigim ón méid atá ráite gur éirigh an coiste saineolaithe as a gcuid oibre i Mí an Mheithimh 2011. Séard atá á dhéanamh ag an reachtaíocht seo anois ná féachaint chuige go mbeidh gach rud faoi Rannóg an Aistriúcháin. Fuair an tAire Stáit tuairisc ó na saineolaithe i Mí an Mheithimh na bliana seo caite. Cén fáth mar sin ar foilsíodh an leagan nua den Chaighdeán Oifigiúil le déanaí? Fuaireamar uilig sa phost inmheánach é. Os rud é go bhfuair an tAire Stáit toradh ón choiste saineolaithe i 2011, cén fáth nár tógadh na moltaí sin san áireamh ag an bpointe sin, sular cuireadh an t-eagrán seo i gcló le déanaí? Feicim go mbeidh leagan nua den Chaighdeán ar fáil laistigh de thrí bliana agus go gcuirfear na moltaí sin san áireamh. B'fhéidir nach dtuigim i gceart é, ach má bhí na moltaí réidh i lár na bliana seo caite, cén fáth nár tógadh san áireamh iad roimhe seo, sular cuireadh an leabhar nua seo i gcló le déanaí agus sular caitheadh an t-airgead uilig a bhain leis? Bheinn buíoch don Aire Stáit dá mbeadh sé in ann cabhrú liom sin a thuiscint.

D'éist mé leis an méid a bhí le rá ag an Seanadóir Brian Ó Domhnaill maidir leis na sagairt a bheith ag imeacht ón gcaighdeán oifigiúil. Is dócha dá mbeadh an Pápa Benedict anseo, bheadh sé ag rá: "Tuigim do chás". Its ridiculous to think of na sagairt ag imeacht ón gcaighdeán oifigiúil. Ach, is dócha go mbeidh an teannas sin ann i gcónaí idir An Caighdeán Oifigiúil agus an Ghaeilge mar a labhartar í agus na canúintí éagsúla agus mar sin de. Mar dhuine a d'fhoghlaim go leor de mo chuid Gaeilge sa scoil, ní bheadh an scolaíocht éasca dúinn muna mbeadh An Caighdeán ar fáil dúinn.

Tréaslaím leis an Aire as an méid atá déanta anseo. Creidim go bhfuil sé ciallmhar. Ba bhreá liom go mbeadh na hacmhainní cuí ar fáil do Rannóg an Aistriúcháin le gur féidir leo déileáil leis an riaráiste agus le gur féidir leo cur le próiseas óna mbeidh amach anseo leagan Gaeilge de reachtaíocht ar fáil ag an bpointe ag a bhfuilimid á phlé. Dála an scéil, luaitear anseo go mbeidh sé de chead leagan nó aistriúchán a fháil in áiteanna eile. Conas a tharlóidh sé sin? I measc na moltaí, deirtear go mbeidh Airí, nó daoine seachas Airí, in ann a chinntiú go mbeidh reachtaíocht nó ionstraim reachtúla déanta seachas ag Rannóg an Aistriúcháin. Cé a bheadh i gceist ansin agus cén seasamh a bheadh ag na haistriúcháin sin?

Cuirim fáilte roimh an Aire Stáit ar ais go dtí an Teach. Ar dtús, déanaim comhghairdeas leis an Aire Stáit, leis an Seanadóir Ó Domhnaill agus le muintir Thír Chonaill agus Dún na nGall agus leis an fhoireann peile ar fad. Bhí bua mór acu cúpla seachtain ó shin agus is dóigh liom go bhfuil na tinte chnámh fós ar lasadh ar na cnoic agus na sléibhte.

The Minister of State spoke about the importance of the Irish language in the Constitution and in its recognition by the European Union as an official language. While the Bill is short and technical, it addresses the issue that there must be one standard of Irish on which we can all agree. The standards for Irish have changed consistently since those who spoke the language first came to our shores. It is common for any spoken or modern language to go through a certain degree of change. I found the Minister of State's reference to the change in the typeface in the 1930s very interesting. The typeface at the time was very attractive and distinctive and I am sure its demise was lamented by many. I was not aware that change had happened in the 1930s. An uncle of mine has experience of that typeface, but I doubt he attended teacher training in the 1930s. If he did, he is a lot older than I thought.

With regard to the Bill, because of the infinite wisdom of the previous Government and the previous Minister, Deputy Éamon Ó Cuív, the central translations unit was established. The Minister of State has explained why this was done and that it resulted in two units of the State being involved in the translation of legislation. Often, when two groups are moving in the same direction, they follow different signposts and arrive in different ways. What the Minister of State is attempting to do is right. He is trying to ensure everybody is on the one road and that people are not moving in different directions. I am sure the learned scholars, to whom Senator Brian Ó Domhnaill referred, who work in the central translations unit and on the steering committee do and have done good work, as the Minister of State has acknowledged.

I believe the report to which Senator Brian Ó Domhnaill referred is online, although I stand to be corrected on this. I gather from the Minister of State that he has given a commitment that the recommendations made by that group and the steering committee will not be swept under the carpet. He has given guarantees that the recommendations made by the expert group will be taken into consideration when An Caighdeán Oifigiúil is reviewed in three years time. That is welcome. However, as we have seen in the past, there is significant duplication in various Departments. Therefore, I am glad the Minister of State has taken the initiative, as we cannot have different groups doing the same job. That does not make sense in the circumstances in which we find ourselves.

I commend the Minister of State for bringing forward this legislation which we fully support.

Cuirim fáilte roimh an Aire Stáit arís. Geallaim nach mbeidh mé ag siúl amach inniu air fad agus atáimid ag plé an Bhille seo. Fáiltím roimh an Bhille go ginearálta. Tá go leor rudaí le moladh agus tá moltaí agam le cur leis agus bheinn sásta dá n-éistfeadh an tAire Stáit leo agus iad a thógáil ar bord. Fáiltím roimh na feidhmeannaigh ón Roinn chomh maith a rinne cur i láthair cuimsitheach aréir dúinn ar an méid atá sa Bhille. Cé go bhfuil an Bille beag, tá sé iontach tábhachtach.

Ní aontóinn leis an Seanadóir Ó Domhnaill. Thagair sé don am nuair a thagann muintir Thír Chonaill go Conamara agus labhraíonn siad Béarla ann agus go dtuigimid ar fad a chéile. Ní tharlaíonn sin an t-am ar fad. An rud faoin chaighdeán dar liom ná go bhfuil sé ann maidir le gnóthaí oifigiúla an Stáit trí mheán na Gaeilge. Tá caighdeán againn sa Bhéarla, sa Fhraincis, sa Iodáilis má tá duine ag scríobh litir fhoirmeálta nó ag déanamh Achta a bhaineann le Tithe an Rialtais. Ní mór dó bheith sa chaighdeán oifigiúil a bhaineann le hobair oifigiúil an Stáit. Sin an tuiscint atá agam ar an gcaighdeán oifigiúil. Ní chuireann sé sin cosc ar bith orainn ár gcuid canúintí a úsáid agus is breá an rud na canúintí a chloisteáil i nGaeilge agus i mBéarla sa tír seo. Tá saibhreas an Bhéarla sa tír seo ó thaobh canúna atá aitheanta go hidirnáisiúnta ó thaobh na litríochta agus mar sin. Ní dóigh liom gur féidir linn a rá fiú ó thaobh an Bhéarla de go labhraímid an teanga chéanna sna ceantair éagsúla. Go deimhin, labhraímid Béarla difriúil i mbeagnach chuile contae in Éirinn agus tá sé tábhachtach a aithint ó thaobh an chaighdeáin de go mbaineann sé le hobair oifigiúil Stáit a dhéanamh. Tá sé tábhachtach sa chás sin go mbeimis soiléir ar céard é an caighdeán oifigiúil ó thaobh na Gaeilge de.

Tá an-obair déanta ag an gcoiste a bhí ag obair faoi scáth na Roinne ar an chaighdeán. Bhí daoine ansin a rinne obair dheonach agus tá siad le moladh go mór as ucht na hoibre sin. Impím ar an Aire Stáit go gcaithfear na moltaí atá déanta acu a thógáil ar bord sa Chaighdeán Oifigiúil. Níl a fhios agam cén phlé a bhí ann idir Rannóg an Aistriúcháin anseo agus an coiste go dtí seo ach mholfainn gur chóir go mbeadh cruinnithe idir an dá dhream leis an méid oibre a bhí déanta a thógáil ar bord agus a chur san áireamh. Cé go mbeidh an caighdeán oifigiúil againn ó thaobh obair Stáit, nílimid ag iarraidh nach mbeadh muid in ann ach oiread roinnt de shaibhreas na teanga ó thaobh na Gaeilge agus na gceantar agus na gcanúintí éagsúla a thógáil san áireamh agus an caighdeán á úsáid.

Tá a fhios againn go bhfuil riaráistí go leor ann ó thaobh Billí atá le haistriú. I ndáiríre, faoi láthair tá Rannóg an Aistriúcháin ag coinneáil suas chun dáta leis an méid a dhéantar gach bliain. Baineann na riaráistí leis na blianta 1992 go dtí 2006. Tá an fhadhb seo ag eascairt as na Rialtais a chuaigh roimh an Rialtas faoi láthair nár chuir na hacmhainní ar fáil chun na Billí seo a aistriú. Ba mhór an náire dóibh sin agus ba chóir go mbeadh na hacmhainní sin curtha ar fáil ag an am ionas nach mbeimis sa chás ina bhfuilimid.

Mar dhuine a bhíonn ag labhairt na Gaeilge sa Teach seo, caithfidh mé ard-mholadh a thabhairt do Rannóg an Aistriúcháin. Tá an-chomhoibriú faighte againn uaithi ó thaobh bheith ag labhairt anseo agus i gcónaí má táimid ag iarraidh comhairle nó tacaíochta, tá sé le fáil ón rannóg agus molaim go hard í mar gheall air sin. Ba cheart go mbeimis ag breathnú ar chur leis na seirbhísí go bhfuil cead ag an rannóg a chur ar fáil.

Aontaím leis an phrionsabal sa bhunphointe atá ag an Aire Stáit go mbeimis ag lárú na háite ina bhfuil an caighdeán, nach mbeadh dhá nó trí ghrúpa ag rá linn gur leosan an caighdeán agus go mbeadh raic agus éasaontú faoi. Ar a laghad, má tá sé láraithe, déanann sé ciall. Feictear dom go bhfuil an tAire Stáit á lárú ar bhealach amháin ach á dhílárú ar bhealach eile. Tá an tAire Stáit ag rá go mbeidh an cúram ar Rannóg an Aistriúcháin ach ansin deir sé go mbeidh cead ag Ranna Stáit eile a gcuid aistriúcháin féin a dhéanamh. Ní bheidh dualgas ar na daoine sna Ranna Stáit eile sin dul i gcomhairle le Rannóg an Aistriúcháin nó a gcuid oibre a chur faoi bhráid na rannóige. Ní dhéanann sin aon chiall. Tá sé tábhachtach go mbeadh an focal deiridh a bheith ag aonad amháin sna haistriúcháin a dhéanfaí. Is fiú mar sin athbhreithniú a dhéanamh ar alt 3(2)(c) agus (d) sa chás sin. Tuigim go bhfuil acmhainní ag cuid de na Ranna éagsúla mar bíonn cuid mhaith aistriúcháin ar siúl iontu ach ba cheart iad sin a chur faoi bhráid Rannóg an Aistriúcháin le cinntiú go bhfuil an rud atá aistrithe ag cloí leis an chaighdeán atá leagtha síos. Seans nach mbeadh mórán coimhlinte ansin ach bheadh sé tábhachtach é a dhéanamh.

Pointe eile ar thagair an Seanadóir Ó Domhnaill dó ná aonad an aistriúcháin san Aontas Eorpach. Ní dóigh liom go bhfuil ceangal oifigiúil Stáit eadrainn agus an tAontas Eorpach ó thaobh úsáid na Gaeilge san Eoraip agus ba chóir breathnú air sin. Má tá caighdeán oifigiúil á úsáid anseo, ba chóir go mbeadh an caighdeán oifigiúil céanna á úsáid san Aontas Eorpach ag na haistritheoirí atá ag feidhmiú ansin. Níl mé cinnte cad é an mheicníocht go díreach a dhéanfadh sin ach bheadh sé tábhachtach go mbeadh an dá chaighdeán lena chéile. Tuigtear dom go bhfuil bac á chur ar mhéadú úsáid na Gaeilge san Eoraip mar gheall ar easpa aistritheoirí, b'fhéidir go mbeadh soiléiriú ag an Aire Stáit faoi sin. Cinnte, ní raibh dóthain aistritheoirí curtha ar fáil go bhféadfaí iarratas a dhéanamh ar an gCoimisiún go leanfaí an méid seirbhísí trí Ghaeilge a cuireadh ar fáil san Aontas Eorpach agus an fhostaíocht dá réir. Tá an ceangal leis an Aontas Eorpach fíor-thábhachtach má táimid chun stádas na Gaeilge san Aontas a mhéadú.

Bheinn amhrasach dá mbeimis chun cead a thabhairt do na Ranna a gcuid aistriúcháin féin a dhéanamh go ndéanfaidís é, go háirithe dá mbeadh táillí le baint de chuid de na Ranna as seirbhísí aistriúcháin a chur ar fáil. An taithí atá agam, agus níl mé i bhfad sna Tithe seo, ná go bhfuil cuid mhaith Ranna nach bhfuil dúil acu bac leis an Ghaeilge, beag nó mór, agus bheinn an-amhrasach go mbeidís ag cur na Gaeilge agus aistriú Billí ar bharr an liosta. B'fhearr liomsa go mór fada go mbeadh an rud ar fad lonnaithe faoin aon aonad amháin, Rannóg an Aistriúcháin, agus go bhféadfaí na hacmhainní aistriúcháin sna Ranna eile a thabhairt isteach faoi scáth na rannóige nó go bhféadfaí breis acmhainní a chur ar fáil don aonad chun aistriú a dhéanamh do na Ranna ar fad le cinntiú go gcuirfear an obair seo i gcrích.

Tá ard-mholadh ag dul do chuid de na Seanadóirí a bhíonn anseo agus Teachtaí Dála. Ó tháinig mise anseo os cionn bliana ó shin, tá iarracht á déanamh acu ó thaobh úsáid na Gaeilge agus tá cuid mhaith acu ag déanamh ranganna Gaeilge agus mar sin. Molaim go hard iad agus impím orthu fiú an cúpla focal féin atá acu a úsáid. Rud is féidir a dhéanamh ná cead a thabhairt faoin mBille seo cead do Rannóg an Aistriúcháin cabhrú le Seanadóirí agus Teachtaí Dála atá ag iarraidh óráide a dhéanamh as Gaeilge. Nílimid ag iarraidh go scríobhfaidís an chuid pholaitiúil san óráid ach má tá an méid sin scríofa go mbeadh seirbhís ar fáil le cuid den óráid a aistriú le gur féidir le Baill é a léamh sna Tithe.

I measc na rudaí ba mheasa a tharla ó thaobh seirbhísí Stáit trí Ghaeilge ná gur cuireadh deireadh le Gaeleagras. Tá sé tábhachtach go mbreathnófar air sin arís ó thaobh na seirbhísí atá ar fáil ionas go mbeidh deis ann leithéid de Ghaeleagras a bhunú arís agus go mbeidh deis ag Státsheirbhísigh agus na daoine atá ag feidhmiú sna Tithe anseo an Ghaeilge a chleachtadh sna ceantair Ghaeltachta ar chúrsaí le gur féidir leo í a úsáid ina gcuid oibre. Tá ard-mholadh ag dul do chuid mhaith den fhoireann anseo i dTithe an Oireachtais. Mar gheall go mbím feiceálach ó thaobh na Gaeilge de, is iomaí duine anseo nach mbeinn ag súil leis a labhair an Ghaeilge liom agus ag a bhfuil Gaeilge líofa.

Tá sé tábhachtach go nglanfaí na riaráistí sin chomh luath agus is féidir. Ní dhearna an Rialtas deireanach nó na Rialtais a chuaigh roimhe é sin. Táimid ag coinneáil suas chun dáta leis na hAchtanna go dtí seo ach ní mór don Aire Stáit beart a dhéanamh de réir briathair leis an Bhille seo agus na hacmhainní a chur ar fáil go luath leis na riaráistí sin ó thaobh Billí a aistriú. Maidir leis an choiste chomhairleach a bhí ann, is daoine iad a chur a gcuid saineolais ar fáil saor in aisce mar gheall ar an tsuim agus ar an ghrá atá acu don teanga. Fiú má tá gach rud láraithe faoi Rannóg an Aistriúcháin anseo, tá ról ann don choiste chomhairleach fós, do dhaoine atá ag obair i saol na Gaeilge, i measc an phobail agus sna hinstitiúdaí tríú leibhéal ag a bhfuil saineolas acu sa Ghaeilge, comhairle a chur ar fáil do Rannóg an Aistriúcháin de réir mar a eascraíonn sé ó am go chéile.

Tá gá le hacmhainní, tacaíocht agus an rud a chur i gcrích. Molaim an Bille, áfach, tá ciall áirithe ag breathnú ar an rud a lárú. Céim dhearfach chun cinn é agus mura dtiocfadh aon athrú air idir seo agus Céim an Choiste, beimid sásta tacú leis. Déanaim comhghairdeas leis an Aire Stáit as ucht é a thabhairt os comhair an Tí inniu.

Tá fáilte roimh an Aire Stáit sa Teach. I am following Senator Noone and others in giving my delivery as Béarla because my tutor has gone down the west and I must source a new tutor. I wish her well.

It makes absolute sense to bring this together; it makes no sense to have two offices doing a similar job. It would be much more efficient to have one office doing it, it would eliminate confusion and tension and is the correct approach. I will not repeat the remarks of my colleagues but I will make a couple of points about translating documents into Irish.

It is wholly appropriate that all legislation should be available in both English and Irish. Irish is regarded as our first language so it is a priority and should be done as quickly as possible, within reason. We must always bear in mind that reason is very important but the fact it must be done is critical. It is also correct that where necessary and appropriate, translation should be farmed out. There are plenty of people who are well capable of supplementing the services available here.

It might be provocative to say it but I must ask if we are doing the Irish language any favours when a county development plan must be translated in full into Irish when not one person will purchase a copy of it. Would that money not be far better spent promoting the learning of spoken Irish as opposed to wasting it on translation for the sake of translation? Where it is necessary and appropriate, it should be translated. Where there are people looking for a translation, it should be made available, but a county development plan will consist of seven volumes and it will probably cost between €60,000 and €100,000 to translate into Irish. It is very frustrating when not a single person requested or bought it. That is a complete waste of taxpayers' money and does the language no favours; it actually turns people against the language.

The Irish language is something we should all be proud of. It is regrettable, and I include myself in this, that the percentage of the population who speak Irish has reduced year on year. It is our job as people who genuinely like the language and see it as an essential part of our heritage that makes us who we are that we should ensure people speak the language and that money is spent appropriately on its promotion. I would much prefer to see that €60,000 spent to provide classes for those who want to learn Irish again and to promote oral Irish, refostering the love of Irish that we have in our DNA but that needs to be activated.

I support this Bill. Unfortunately I am unable to be here to hear the Minister's reply on the documents in local authorities and State agencies that are translated into Irish and left on the shelves and never picked up. I will get it from the record and will talk to the Minister of State about it privately in the future. In a situation where there are so many demands on resources there must be a common sense approach.

I also welcome the Minister of State back to the House and sincerely apologise for delivering my speech in English as my Irish is not up to scratch. My tutor has also gone west. My tutor is my daughter and she has just completed her degree in journalism through Irish and is now undertaking a masters in léann na teanga. I know the caighdeán oifigiúil has been pertinent and I have heard a lot about it in the last weeks and months.

I completely agree with Senator Conway that we need a common standard and that the money is being wasted on translation while the language should be there as something we love. I would love to see money for such activities being channelled into courses or grants for those studying through the medium of Irish. There are some such grants but they have been cut back. Irish should be promoted. As a former teacher, I know there are students who love Irish who might not go to a gaelscoil. We must foster that love to encourage them to continue. Speaking to my daughter's friends, I know there are people who would have loved to have continued had there not been a lack of finances. If grants were available, they would pursue their career and develop their love of Irish.

Senator Ó Clochartaigh mentioned the importance of dialects and I agree with him, they are part of our culture and heritage. Not only do we have dialects in Irish, we have them in English as well. As a newly-appointed Senator, I found it very strange to listen to the dialects from all over the country, and sometimes having difficulty even understanding English.

I welcome the proposal that an caighdeán oifigiúil will be reviewed not less than every seven years, with the next review taking place in 2015. I was not aware the last one was published in 1958 and I feel 54 years is far too long an interval between reviews to keep the Irish language as up to date and relevant as possible. I also welcome the consultation between the Minister of State and the Minister for Education and Skills, as well as other interested members of the public. I ask the Minister of State to consider a closer and lengthier consultation period between the Department of Education and Skills and interested parties and the appointed committee as provisions will need to be made in course curricula and resources to allow for any changes or reviews to the previous caighdeán oifigiúil.

The Minister of State referred to external experts who can be consulted or appointed to the committee. Where will they come from? Will they be from An Coiste Téarmaíochta or lecturers from the main universities? Native Irish speakers of the main dialects should also be consulted during the review.

In view of the increased workload for Rannóg an Aistriúcháin, will there be more employment in the sector in the future?

Gabhaim buíochas leis na Seanadóirí go léir a labhair ar an Bhille seo agus cuirim fáilte roimh go raibh siad an-deimhneach agus go raibh tuiscint ar cad é atá i gceist againn leis an Bhille seo. Mar atá ráite, bhí dhá Roinn go dtí seo le tamall anuas ag plé le gramadach na Gaeilge. Cothaíonn sin deacraíochtaí, níl aon dabht faoi sin. Is é croí-lár an Bhille seo ná comhtháthú a dhéanamh idir Rannóg an Aistriúcháin agus an lárionad aistriúcháin atá ansin ó 2008.

Tá siad ag obair le chéile i láthair na huaire. Tabharfaidh an reachtaíocht seo, a bheidh os comhair na Dála go luath, seasamh reachtúil don mhéid atá ag dul ar aghaidh faoi láthair. Is cainteoir dúchais mé. Tá cainteoirí dúchais eile sa Teach chomh maith. Tá daoine anseo a d'fhoglaim a gcuid Gaeilge i gCúige Uladh, i gCúige Chonnacht agus i gCúige Mumhan. Tá canúintí éagsúla sa Teach.

Mar atá ráite ag an Seanadóir Moran, tá canúintí i ngach teanga, fiú amháin Béarla. Tá difríocht mhór idir an chanúint a labhrann muid thuas i nDún na nGall agus na canúintí i mBaile Átha Cliath, i gContae Chorcaí, i gContae Chiarraí nó i gContae Lú. Sa Bhreatain Mhór, mar shampla, is mór an difríocht atá idir an Béarla a labhraítear in Albain agus an Béarla a labhraítear i gCorn na Breataine, sa Bhreatain Bheag nó i Yorkshire. Tá na canúintí ann. Nuair a thagann sé go dtí an Béarla scríofa, áfach, tá caighdeán náisiúnta ann. Sílim gur céim mhór ar aghaidh a bheidh ann ó thaobh na Gaeilge nuair a bheidh caighdeán náisiúnta amháin leis an teanga a scríobh. Beidh daoine fós in ann a rogha canúint a úsáid, agus is maith an rud é sin. Dá n-imeodh na canúintí, cailliúnt mhór a bheadh ann. Céim ar aghaidh mhór a bheidh ann nuair a bheidh caighdéan oifigiúil scríofa againn. Tabharfaidh sé misneach do mhic léinn agus daoine eile a bhainfidh úsáid as agus an Ghaeilge á scríobh acu. Tá sé sin an-tábhachtach ar fad.

Chuir Rannóg an Aistriúcháin an chéad Caighdeán Oifigiúil Gaeilge ar fáil sa bhliain 1958 - beagnach trí scór bliain ó shin. Is cuimhin linn go léir an leabhar glas. Táimid ag obair leis an gcaighdeán sin le beagnach 60 bliain. Tá sé thar am é a thógáil suas chun dáta. Tá sé ráite sa reachtaíocht seo go ndéanfar athbhreithniú ar an gCaighdeán Oifigiúil "gach 7 mbliana ar a laghad". Tá sé ráite agam go ndéanfar an chéad scrúdú eile ar an gcaighdeán taobh istigh de thrí bliana. Is cinnte go raibh cainteoirí dúchais, scríobhneoirí, acadóirí, daoine as na hollscoileanna agus daoine le eolas ar logainmneacha i measc na saineolaithe a d'oibrigh i lár-ionad mo Roinne a bhí thall i mBóthar Mespil. Ba mhaith liom arís mo bhuíochas a chur in iúl dóibh siúd a tháinig go dtí an rannóg go rialta chun a gcuid saineolais a chur ar fáil.

D'iarr Seanadóirí cén fáth nár foilsíodh an chaighdeán eile. Tá sé an-deacair é a fhoilsiú. Bhí Rannóg an Aistriúcháin ag teacht amach le leagan suas chun dáta den chaighdeán. Dá mba rud é go raibh an cheann eile curtha amach le imprimatur an Rialtais, bheadh na daoine amach ansin curtha amú. Ní bheadh a fhios acu cén caighdeán a mheas mar an ceann ceart. Agus é sin ráite, tá sé iontach tábhachtach go mbeidh an corpus oibre a rinne an ghrúpa seo ar fáil do Rannóg an Aistriúcháin agus go ndéanfar scrúdú air. Nuair a thiocfaidh an chéad eagrán eile amach i gceann trí bliana, bainfear úsáid as cuid de na moltaí a rinne siad.

Iarradh orm cé hiad na saineolaithe a thiocfaidh isteach. De réir na reachtaíochta seo, beidh cead ag Rannóg an Aistriúcháin cuireadh a thabhairt do shaineolaithe - iad siúd a chabhraigh leis an lár-ionad aistriúcháin, b'fhéidir, nó daoine eile nach bhfuil eolas againn fúthu go fóill - teacht isteach. Má tá eolas nó moltaí le soláthar acu, beidh siad ar fáil. Ar ndóigh, beidh sé sin ag brath ar Rannóg an Aistriúcháin.

Bhí cúpla pointe le déanamh ag an Seanadóir Ó Domhnaill. Bhí sé in amhras i dtaobh cumas Rannóg an Aistriúcháin cur faoin obair bhreise seo. Tá an-dóchas agam go n-éireoidh leo é sin a dhéanamh nuair a bheidh an Bille seo rite. Tá an dá fhoireann tagtha le chéile anois.

Dúirt an Seanadóir Mullen, nach bhfuil anseo, agus an Seanadóir Ó Clochartaigh gur chóir go mbeadh reachtaíocht ar fáil sa dá theanga ag an am céanna. Sílim gur ndearna cúpla duine eile an pointe céanna. Aontaím ar fad gur chóir go mbeadh sé mar sin. Tá mé cinnte go mbeidh sé ar chumas Rannóg an Aistriúcháin tabhairt faoi sin. Baineann an deacracht mhór leis na 700 nó 800 hionstraimí reachtúla nach bhfuil aistrithe. Dúirt an Ard-Chúirt gur chóir iad a aistriú, ach dúirt an Chúirt Uachtarach nach gá iad a aistriú muna mbíonn éileamh orthu. Agus é sin ráite, ní shílim go bhfuil sé inghlactha go bhfuil 700 nó 800 ionstraimí ina luí ansin. Is é an cuspóir a bheidh againn agus na bliana amach romhainn ag imeacht ná greim a fháil orthu agus iad go léir a thabhairt suas chun dáta. Sílim go mbeidh an Bille seo ina chabhair ag na haistritheoirí agus iad ag iarraidh é sin a dhéanamh.

D'iarr an Seanadóir Mullen agus daoine eile an mbeidh cead ag Rannóg an Aistriúcháin cabhair a fháil ó dhreamanna taobh amuigh. Is fíor go bhfuil go leor comhlachtaí príobháideacha a bhfuil sé ar a gcumas acu aistriúcháin a dhéanamh agus daoine le cáilíochtaí fostaithe acu. Ba mhaith liom a rá go ndéanfar profáil ar aon reachtaíocht a chuirtear amach go dtí na comhlachtaí sin nuair a thiocfaidh sé ar ais. Caithfidh Rannóg an Aistriúcháin bheith sásta leis an rud atá déanta acu. Sílim go mbainfear úsáid as seift nó scéim den chineál sin más rud é go mbeidh sé ina chuidiú. B'fhéidir go mbeimid in ann cuid de na hionstraimí reachtúla a chur amach go dtí na comhlachtaí príobháideacha, má chabhródh sé sin linn iad a thabhairt suas chun dáta. Caithfidh siad cloí leis an gCaighdéan Oifigiúil de réir Rannóg an Aistriúcháin, a dhéanfaidh profáil ar a gcuid oibre.

Aontaím leis an Seanadóir Noone, a dúirt go mbeidh an córas seo níos éifeachtaí agus proifisiúnta. Dúirt sí freisin go rachfaidh Coimisiún Thithe an Oireachtais i gcomhairle leis na hAirí eile má tá aon athbhreithniú le déanamh ar an gCaighdeán Oifigiúil. Tá sé sin soiléir sa Bhille.

Caithfidh mé a rá leis an Seanadóir Heffernan nach raibh a fhios agam, leis an fhírinne a rá, gur tháinig an Cló Rómhánach isteach sna 30dí. Is féidir liom a mhíniú nach raibh mé ar scoil sna 30dí. B'fhéidir gur rinneadh an athrú sna 30dí ach níor tháinig sé isteach sna scoileanna go dtí na 50dí agus na 60dí. Déarfainn go raibh uncail an tSeanadóra ag insint na fírinne. Tá súil agam go bhfuil sé beo go fóill. Is maith an rud gur tugadh isteach é. Bhí an cló Gaelach an-deas, ach bhí sé ag cruthú deacrachtaí chomh maith. Tá an Cló Rómhánach againn anois agus is cló idirnáisiúnta é.

Tá an Seanadóir Conway imithe. Tá na haistriúcháin ar thuairiscí a luaigh sé á dhéanamh de bharr forálacha Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003. I láthair na huaire, tá athbhreithniú - review - á dhéanamh ar an Acht sin. Nuair a bheidh an t-athbhreithniú sin ar siúl, ba cheart dúinn a chinntiú go mbeidh an toradh is fearr ar an t-airgead a chuirtear isteach. Tá airgead agus acmhainní gann faoi láthair. Caithfear cinneadh a dhéanamh an fiú an oiread sin airgead a dhíol ar phlean forbartha Chontae an Chláir, mar shampla, nuair a d'fhéadfadh muid é a úsáid chun tacaíocht a thabhairt do scoláirí Gaeilge, coláistí samhraidh, campaí samhraidh, an clár tacaíochta teaghlaigh, srl. Is é sin an rud atá á scrúdú againn san athbhreithniú. B'fhéidir gur fiú éisteacht le comhairle na Seanadóirí a labhair inniu. B'fhéidir nach bhfuil an toradh is fearr ag teacht as an airgead sin.

Níl a fhios agam an gcosnaíonn sé €60,000 nó ní hé go ndeireann an Seanadóir go gcosnaíonn sé €60,000, ach tá seacht leabhar ann agus cosnaíonn sin airgead mór. Mar a dúirt mé, tá an t-athbhreithniú ag dul ar aghaidh ar Acht na dTeangacha Oifigiúla agus beimid ag scrúdú pointí a d'ardaigh Seanadóirí sa Teach.

Ní dóigh liom go bhfuil aon cheist eile, ach ar ndóigh, tá mé thar a bheith buíoch go bhfuil dearcadh deimhnitheach ag Seanadóirí ar seo agus táim buíoch as an dearfacht atá ann é a thabhairt le chéile, caighdeán amháin a bheith ann agus an luach is fearr a fháil ar na hacmhainní atáimid ag cur isteach ann. Beidh an Bille anseo arís an tseachtain seo chugainn agus go dtí sin beidh machnamh á dhéanamh agam féin agus ag na hoifigigh ar na pointí a ardaíodh anseo.

Táim cinnte go mbeidh leasuithe á moladh ag Seanadóirí agus má táimid go léir dáiríre, uilig ar aon intinn agus sílimid go bhfuil na leasuithe fiúntach, go bhfuil fiúntas ar bun leo agus go bhfuil siad praiticiúil, tógfar san áireamh iad. Chomh fada agus a bhaineann sé liomsa, tá intinn oscailte agam. Sílim, nuair a bheidh sé seo reachtaithe, go mbeidh a fhios againn go léir cá seasaimid chomh fada agus a bhaineann sé leis an gCaighdeán Oifigiúil.

Arís, gabhaim míle buíochas le Seanadóirí as an méid a bhí le rá acu. Beidh mé ag dúil go mór le bheith anseo arís an tseachtain seo chugainn nuair a bheimid ag dul tríd Céim an Choiste den Bhille seo.

Question put and agreed to.

When is it proposed to take Committee Stage?

Committee Stage ordered for Tuesday, 16 October 2012.
Sitting suspended at 1.15 pm. and resumed at 2.30 p.m.
Barr
Roinn