Léim ar aghaidh chuig an bpríomhábhar
Gnáthamharc

Guthanna na Mionlach, Athruithe Ollmhóra: Taispeántas

Tarraingíonn ‘Glórtha Mionlaigh, Athruithe Móra’ aird ar chuid de na daoine a bhain tairbhe as an am a chaith siad sa Seanad chun ceisteanna agus cúiseanna a chosaint a bhí imeallaithe nó nach raibh an fheiceálacht ag baint leo a chuidíonn le hathruithe polaitíochta, sochaíocha, agus eacnamaíocha a dhéanamh.

Image of Mark Daly

Fáilte ón gCathaoirleach

Cuirtear fáilte mhór romhat chuig an Taispeántas ‘Guthanna Mionlaigh, Athruithe Móra’ mar chuid den cheiliúradh ar chéad bliain ó bunaíodh Seanad Éireann. Tá sé mar aidhm leis an taispeántas Seanad100 seo aird a tharraingt ar an tionchar ar leith a bhí ag Seanad Éireann agus go leor leor Seanadóirí i múnlú na tíre ón gcéad suí den Seanad i mí na Nollag, 1922, i leith.

Image of Kathleen Clarke

Le caoinchead ó Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Kathleen Clarke (1878-1972)

Gníomhaí Poblachtánach ab ea Kathleen Clarke a bhí ina leas-uachtarán ar Chumann na mBan.

Cuireadh sa phríosún í i ndiaidh Éirí Amach 1916 agus cuireadh chun báis a fear chéile Tom Clarke agus a deartháir Edward Daly. 

Toghadh chun na Dála í sa bhliain 1921, áit ar chaith sí vóta in aghaidh an Chonartha.

Image of Labhrás Ó Murchú

Le caoinchead ó Labhrás Ó Murchú

Labhrás Ó Murchú (1939-)

Polaiteoir Fhianna Fáil is ea Labhrás Ó Murchú. Tá sé ina Ard-Stiúrthóir ar Chomhaltas Ceoltóirí Éireann a chuireann ceol, amhránaíocht, agus damhsa na hÉireann chun cinn.

Bhí sé ina chomhalta den Seanad ón mbliain 1997 go dtí an bhliain 2016 ar an Rolla Saíochta agus Oideachais. 

Image of Augustine Martin

Le caoinchead ó Chartlann RTÉ

Augustine Martin (1935-1995)

B’acadóir, léirmheastóir agus scríbhneoir é Augustine Martin.

Ba Sheanadóir do thoghcheantar Ollscoil na hÉireann ón mbliain 1973 go dtí 1981.

Image of Horace Plunkett

Le caoinchead ó Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Horace Plunkett (1854-1932)

Ba é Horace Plunkett leis an 16ú barún ar Dhún Samhnaí.

Ainmníodh é don Chéad Seanad sa bhliain 1922, agus d’fhóin sé go dtí an bhliain 1923. In 1899, bhunaigh sé Roinn Talmhaíochta agus Ceárd-Oideachais na hÉireann.

 

Image of Thomas (TK) Whitaker

Le caoinchead ó Aengus McMahon agus an Whitaker Institute 

Thomas (TK) Whitaker (1916-2017)

Ba fhostaí sa tseirbhís phoiblí agus eacnamaí é Thomas (TK) Whitaker.

Ba é an Taoiseach a d’ainmnigh é don Seanad, áit ar fhóin sé ón mbliain 1977 go dtí 1982. Mar Rúnaí don Roinn Airgeadais, bhí a pháipéar ‘Economic Development’ sa bhliain 1958 ina bhonn eolais don Chéad Chlár um Fhorbairt Eacnamaíoch.

Image of Jane (Jennie) Wyse Power

Le caoinchead ó Mhúsaem Phríosún Chill Mhaighneann

Jane (Jennie) Wyse Power (1858-1941)

Comhalta de Chumann Bhaile Átha Cliath um Cheart Vótála do Mhná ba ea Jane (Jennie) Wyse Power agus chomhbhunaigh sí Inghinidhe na hÉireann sa bhliain 1900.

D’fhóin sí ar fheidhmeannas Shinn Féin agus bhí sí ar dhuine de bhunaitheoirí Chumann na mBan. 

Image of Nuala Fennel

Le caoinchead ón Clare Champion

Nuala Fennell (1935-2009)

Ba í Nuala Fennell an chéad Chathaoirleach ar Irish Women’s Aid sa bhliain 1975 agus comhalta feidhmiúcháin de chuid Chomhairle na hÉireann um Stádas na mBan.

Chuaigh sí i mbun feachtais ar son an chirt colscaradh a fháil agus feictear uirthi mar mhórfheachtasóir ar son chearta na mban.

Image of Garrett Fitzgerald

Le caoinchead ó na Comhphobail Eorpacha, 1975

Garrett Fitzgerald (1926-2011)

Ba pholaiteoir de chuid Fhine Gael agus eacnamaí a d’fhóin ina Sheanadóir ar an bpainéal Tionscail agus Tráchtála é Garret Desmond FitzGerald a d’fhóin ón mbliain 1965 go dtí 1969.

Bhí sé ina Thaoiseach faoi dhó agus ina Aire Gnóthaí Eachtracha.

Image of Eileen Ellen (Edith) Costello

Le caoinchead ó Bibliothèque Nationale de France

Eileen Ellen (Edith) Costello (1870-1962)

Bean a chuir spéis mhór sa Ghaeilge, a bhí gníomhach i bhfeachtais pholaitíochta agus comhalta den Seanad ón mbliain 1922 go dtí an bhliain 1934 ab ea Eileen Ellen (Edith) Costello.

Chuir sí in aghaidh Bhille na nGiúiréithe 1927 a raibh sé mar aidhm leis mná a eisiamh ó sheirbhís ghiúiré a dhéanamh.

Image of Billy Fox

Le caoinchead ó Chartlann RTÉ

Billy Fox (1939-1974)

Ba pholaiteoir de chuid Fhine Gael as Muineachán é Billy Fox a d’fhóin ina Sheanadóir ar an bPainéal Cultúir agus Oideachais ón mbliain 1973 go dtí 1974.

In ainneoin a chúlra Phrotastúnaigh, bhí sé neamhbhalbh ar a dhearcadh láidir Poblachtach.

Image of Mary Robinson

Le caoinchead ó Mháire Mhic Róibín

Mary Robinson (1944-)

Seanadóir d’Ollscoil Bhaile Átha Cliath ab ea Mary Robinson idir 1969 agus 1989.

D’agair sí ar raon leathan ceisteanna liobrálacha, lena n-áirítear ceart na mban chun suí ar ghiúiré agus an riachtanas a bhí ann ag an am go mbeadh ar mhná éirí as an Stát-Sheirbhís nuair a phós siad.

Image of Gordon Wilson

Le caoinchead ó Boston College

Gordon Wilson (1927-1995)

Rugadh Gordon Wilson i gCluainín, Contae Liatroma.

I ndiaidh bhás a iníne, Marie, i bpléasc bhuama in Inis Ceithleann sa bhliain 1987, d’éirigh sé ina fheachtasóir ar son na síochána.

Image of Seán Moylan

Le caoinchead ó Wikimedia Public Domain

Seán Moylan (1889-1957)

B’oifigeach agus polaiteoir é Seán Moylan.

Chuir sé in aghaidh an Chonartha agus bhí sé i mbun feachtais in aghaidh chríochdheighilt na hÉireann.

Image of Feargal Quinn

Le caoinchead ó Thithe an Oireachtais

Feargal Quinn (1936-2019)

Fear gnó agus bunaitheoir Superquinn ab ea Feargal Quinn.

Toghadh é don Seanad ina chomhalta neamhspleách ar phainéal Ollscoil na hÉireann, áit a d’fhóin sé ón mbliain 1993 go dtí 2016.

D’urraigh sé an líon ba mhó Billí Comhaltaí Príobháideacha (BCP) a chuir Seanadóir chun cinn i gcaitheamh a sheirbhíse.

Image of Countess of Desart, Ellen Odette Cuffe

Le caoinchead ó Leabharlann Chontae Chill Chainnigh

Countess of Desart, Ellen Odette Cuffe (1857-1933)

Rugadh Countess of Desart, Ellen Odette Cuffe sa teaghlach Giúdach Bischoffsheim i Londain.

Bhí sí ar an gcéad bhean in Éirinn a bronnadh saoirse na cathrach uirthi mar gheall ar an mbaint a bhí aici le gnóthaí áitiúla i gCill Chainnigh.

Image of Eamon De Buitléar

Le caoinchead ó Aengus McMahon/Ollscoil na hÉireann, Gaillimh

Eamon De Buitléar (1930-2013)

Ba scannánóir, gníomhaí timpeallachta agus údar é Eamon De Buitléar.

Ainmníodh é don Seanad sa bhliain 1987 agus d’fhóin sé go dtí deireadh an 18ú Seanad sa bhliain 1989 ina Sheanadóir neamhspleách.

“The laws under which I have lived out my 46 years of life are the exact and direct parallel of the Penal Laws which discriminated against Roman Catholics in this country, to the shame of the then Government.”
Senator Davis Norris - European Court of Human Rights Judgment
Image of Senator David Norris

Le caoinchead ó Thithe an Oireachtais

David P. B. Norris (1944-)

Tá David P. B. Norris ina sheanadóir neamhspleách d’Ollscoil Bhaile Átha Cliath ón mbliain 1987 i leith.

Is léachtóir i mBéarla agus scoláire Joyce é, chomh maith le bheith ina ghníomhaí ar son chearta an duine agus ina pholaiteoir.

Image of Michael D. Higgins

Le caoinchead ó Áras an Uachtaráin

Michael D. Higgins (1941-)

Is é Mícheál Dónal Ó hUigínn an naoú hUachtarán ar Éirinn. Is polaiteoir de chuid an Lucht Oibre é, is urlabhraí ar son chearta an duine é, agus tá sé ina fhile agus ina scoláire chomh maith.

D’ainmnigh an Taoiseach chuig Seanad Éireann é i dtosach sa bhliain 1973 do théarma amháin agus d’fhóin sé arís ina chomhalta de rolla Ollscoil na hÉireann ón mbliain 1983 go dtí an bhliain 1987.

Image of Owen Lancelot Sheehy Skeffington

Le caoinchead ó Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

Owen Lancelot Sheehy Skeffington (1909-1970)

Bhí an cáil ar Owen Lancelot Sheehy Skeffington (1909-1970) as cearta an duine a chur chun cinn, lena n-áirítear cur i gcoinne apartheid, ag labhairt amach in aghaidh grúpaí paraimíleata, ag troid ar son an dí-eaglaiseachais i scoileanna in Éirinn, agus as lámh a bheith aige i gCumann Daonnachach na hÉireann a bhunú.

Image of Senator Noel Brown

Le caoinchead ó Yellow Asylum Films

Noel C. Browne (1915-1997)

Polaiteoir agus dochtúir ab ea Noel C. Browne a bhí ina sheanadóir i rith na mblianta 1961-1980.

Le linn a ghairme sa Seanad labhair sé ar son Bhille um Beartú Muiríne 1973 de chuid Mary Robinson a bhí conspóideach go maith, chun soláthar a dhéanamh d’úsáid frithghiniúnach in Éirinn.

Image of Catherine McGuinness

Le caoinchead ó Ollscoil na hÉireann

Catherine McGuinness (1934-)

Breitheamh ar scor de chuid na Cúirte Cuarda, breitheamh de chuid Ard-Chúirt agus Chúirt Uachtarach na hÉireann agus ina gníomhaí ar son cearta an linbh agus an duine í Catherine McGuinness.

Bhí sí ina comhalta den Seanad ar phainéal Ollscoil Bhaile Átha Cliath ón mbliain 1979 go dtí 1987.

Image of Brid Rogers

Le caoinchead ó Mal McCann/Irish News

Brid Rogers (1935-)

Is iar-pholaiteoir í Brid Rogers ar cheap an Taoiseach don Seanad í agus a d’fhóin ón mbliain 1983 go dtí 1987.

Bhí sí feiceálach i bpolaitíocht Thuaisceart Éireann ó ghluaiseacht na gceart sibhialta go dtí an bhliain 2002. Bhí sí ar dhuine de bhunaitheoirí an SDLP, agus ba í an chéad bhean a rinne cathaoirleacht ar pháirtí polaitíochta sa bhliain 1978. 

Image of Margaret Mary Pearse

Le caoinchead ó Mhúsaem na bPiarsach

Margaret Mary Pearse (1878-1968)

Bhí Margaret Mary Pearse ina comhalta den Seanad ón mbliain 1938 go dtí 1968.

Bhí ról barrthábhachtach aici i Scoil Éanna a bhunú in éineacht lena deartháireacha Patrick agus Willie, beirt de cheannairí Éirí Amach na Cásca 1916.

Image of Seamus Mallon

Courtesy of Mal McCann/Irish News

Seamus Mallon (1936-2020)

Seamus Mallon was an SDLP politician, Deputy First Minister of Northern Ireland and a prominent peace campaigner.

He was appointed by the Taoiseach to the Seanad in 1982, serving until a general election was called later that year. 

He advocated and promoted all-island thinking in all aspects of business and politics. 

Image of William Butler Yeats

Le caoinchead ó Leabharlann Náisiúnta na hÉireann

William Butler Yeats (1865-1939)

File, drámadóir agus comhalta den Seanad ab ea William Butler Yeats ón mbliain 1922 go dtí an bhliain 1928.

Bronnadh an Duais Litríochta Nobel air sa bhliain 1923.

Image of Douglas Hyde

Le caoinchead ó Áras an Uachtaráin

Douglas Hyde (1860-1949)

Comhbhunaitheoir agus an chéad uachtarán ar Chonradh na Gaeilge, an ghluaiseacht náisiúnta d’athbheochan na Gaeilge ba ea Dubhghlas de hÍde.

Rinneadh comhalta den Chéad Seanad de sa bhliain 1925 i bhfothoghchán.


Is cóirithe iad go leor de na beathaisnéisí ar an leathanach seo ar iontrálacha sa Dictionary of Irish Biography faoi CC 4.0.

Barr
Roinn