Vol. 439 No. 3
57 D'fhiafraigh Mr. McGinley den Aire Ealaíon, Cultúir agus Gaeltachta cad é an líon iomlán de phostanna úra a cruthaíodh sna ceantair Ghaeltachta le linn 1993; agus cad é an méadú iomlán a tháinig ar fhostaíocht sa Ghaeltacht le linn na bliana sin agus cad iad na pleananna atá ag an Rialtas le breis fostaíochta a bhunú sa Ghaeltacht le linn 1994.
, Donegal South-West): Tógfaidh mé ceisteana a 7 agus 57 le chéile.
Caithfear a rá nach amháin sa Ghaeltacht atá fadhb dhífhostaíochta — is fadhb náisiúnta agus idirnáisiúnta í. Aithním féin agus aithníonn Údarás na Gaeltachta go maith an gá le poist bhreise nua a chruthú sna ceantair Ghaeltachta agus leis na poist atá ann cheana féin a chaomhnú agus is féidir glacadh leis go bhfuil gach is féidir á dhéanamh chun na críche sin. Is fadhb mhór í líon na bpost a chailltear sa Ghaeltacht gach bliain. I dtaca leis sin de tá an tUdarás ag cur go speisialta lena gcuid iarrachtaí ní amháin chun fostaíocht bhreise a chruthú ach freisin chun an fhostaíocht atá ann cheana a chaomhnú oiread agus is féidir. Is cúis áthais dúinn uile go bhfuil toradh na hoibre sin le feiceáil i gcaoi is go raibh laghdú suntasach i líon na bpost a cailleadh i dtionscail Ghaeltachta a fuair cúnamh ón Údarás anuraidh i gcomparáid leis an mbliain roimhe sin, i.e. cailleadh 676 phost i 1993 i gcomparáid le 920 post i 1992.
Maidir le líon na bpost nua a cruthaíodh in 1993 i dtionscail faoi scáth an Údaráis, tuigim uathu gur cruthaíodh 879 bpost nua lánaimseartha ar an bhfód ach gur cailleadh 676 phost, rud a d'fhág glanmhéadú de 203 phost ann ag deireadh na bliana sin.
Cheadaigh an tÚdarás cúnamh do thionscail anuraidh ina mbeidh breis is 1,000 post nua i gceist ach iad a bheith faoi lánseol. Ag deireadh 1993 bhí 5,854 dhuine fostaithe go lánaimseartha i dtionscail a fuair cúnamh ón Údarás. Leanfaidh an tÚdarás go díograsach lena gcuid iarrachtaí leanúnacha i 1994 d'fhonn tionsclóirí a mhealladh chun gnóanna fiúntacha a lonnú sa Ghaeltacht a chuirfidh fostaíocht bhreise ar fáil inti.
Leis an bhfeabhas a mheastar atá ag teacht ar an aeráid eacnamaíochta i gcoitinne, tá cúis mhaith ann chun dóchas a bheith againn go dtiocfaidh tuilleadh feabhais ar chúrsaí fostaíochta i mbliana agus amach anseo.
An bhféadfainn a fhiafraí den Aire ar dtús an bhfuil tuarascáil Údarás na Gaeltachta don bhliain seo caite ar fáil fós, nó cén uair a bheidh sé ar fáil? De réir na tuarascála is déanaí atá ar fáil, is é sin 1992, iarraim ar an Aire a dheimhniú nár tháinig ach méadú de 63 phost ar líon na ndaoine a bhí fostaithe sna ceantair Ghaeltachta an bhliain sin cé gur ceadaíodh £16 mhilliún ar bhealach amháin nó ar bhealach eile chun cabhrú le comhlachtaí sa Ghaeltacht, de réir na tuarascála sin. Más fíor sin, agus nuair a chuirtear san áireamh le deich mbliana anuas, go bhfuil céad milliún punt caite ag Údarás na Gaeltachta ar fhostaíocht a chruthú sna ceantair Ghaeltachta níor tháinig sa tréimhse sin ach méadú de chéad ar líon na ndaoine a fostaíodh i gcomhlachtaí a fuair cabhair ó Údarás na Gaeltachta. An nglacfadh an tAire leis, ag breathnú ar na figiúirí seo, gur beag dul chun cinn atá á dhéanamh maidir le fostaíocht a chur ar fáil sna ceantair seo, áiteanna ina bhfuil fostaíocht ag teastáil go géar.
(Donegal South-West): Caithfidh mé glacadh leis agus aontaíonn gach duine leis an sprioc níos mó jabanna a chruthú sa Ghaeltacht, ach thar na blianta ó bunaíodh Údarás na Gaeltachta sa bhliain 1980, tá siad ag cur jabanna ar fáil. An fhadhb mhór atá againn ná go bhfuil jabanna á gcailliúint chomh maith, agus sin é an fáth go bhfuilimid ag cur béime ar chaomhnú post chomh maith le breis post a chruthú. Ar ndóigh, ní fadhb í seo a bhaineann leis an Ghaeltacht amháin, is fadhb náisiúnta agus idirnáisiúnta í agus is amhlaidh an scéal maidir leis an Údarás Forbartha Tionscail sa deisceart agus leis an Údarás céanna sa tuaisceart. Tá mise sásta Bord Údarás na Gaeltachta a chosaint. Tá siad ag déanamh an-iarracht. Ar ndóigh tá atmasfear géilleagrach sa tír seo os rud é go bhfuil polasaithe réadúla an Rialtais á gcur i bhfeidhm. Táimíd ag iarraidh níos mó tionsclóirí a mhealladh chun ineistíocht a dhéanamh sa Ghaeltacht chun jabanna a chruthú.
Is annamh a smaoiním ar an nGaeltacht gan smaoineamh ar Údarás na Gaeltachta. Os rud é go bhfuil na jabanna á gcruthú ansin agus níos mó ná cúig mhíle duine fostaithe sa Ghaeltacht tá Údarás na Gaeltachta agus feidhmeannaigh an Údaráis ag déanamh a ndícheall.
Beidh an tAire agus mé féin thar ceann na Roinne sásta i gcomhnaí soláthar airgid caipitil a chur ar fáil chun jabanna a chruthú. Ní dóigh liom gur féidir a rá go bhfuil easpa airgid ar bith ar an Údarás. Dúirt mé go minic sa Teach seo agus taobh amuigh de má tá fadhbanna ag an Údarás maidir le easpa tionscail chun tionsclóirí a mhealladh isteach agus jab-anna a chruthú go mbeimid sásta teacht i gcabhair orthu.
Nílimid ábalta, ar ndóigh jabanna a chur ar fáil do gach uile dhuine sa Ghaeltacht. Ach taimíd agus an tÚdarás ag déanamh ar ndícheall.
Tá an t-am beagnach caite anois.
Ceist amháin.
Ní féidir liom, a Theachta.
An nglacfadh an tAire leis go dtugann gach páirtí sa Teach seo lán tacaíocht do aidhmeanna Údarás na Gaeltachta agus do pé mhéid airgid atá á chur ar fáil ag an Teach seo don Údarás? Ach an nglacfadh sé leis chomh maith go gcaithfimid ceistiú cad tá ag tarlú nuair nach bhfuil méadú ag teacht ar líon na bpost sna ceantair Ghaeltachta cé go bhfuil an Teach seo sásta na milliúin punt a chur ar fáil dóibh.
Tá sé le feiceáil sa tuarascáil seo gur chailleadh 55 jabanna i nGaeltacht Dhún na nGall féin sa bhliain sin cé gur chuir an Teach a lán airgid ar fáil chun tuilledh post a chruthú i nDún na nGall. Tá an cás mar an gcéanna i gContae Mhaigheo. Níor tháinig aon fheabhas ar chor ar bith ar líon na ndaoine a bhí fostaithe ansin. Agus i mo chontae féin níor tháinig ach méadú 108 bpost ar an líon a bhí ann roimhe sin.
Tá an t-am beagnach caite. Iarraim ar an Aire Stáit freagra a thabhairt.
(Donegal South-West): Ar an gcéad dul síos ba cheart dúinn breathnú ar 1992 agus 1993 le chéile. I 1992 bhí 2,194 duine fostaithe i nGaeltacht Dhún na nGall agus ag deireadh 1993 bhí 2,329 fostaithe ann. Ag deireadh 1992 bhí 560 fostaithe i nGaeltacht Mhaigheo agus ag deireadh 1993 ansin bhí 637 fostaithe ann. B'fhéidir nach ardú anmhór é sin ach ardú suntasach 2 ab ea é i gcomparáid le ceantair eile.
I nGaeltacht na Gaillimhe thit an fhostaíocht ó 1,917 go dtí 1,843 ach bhí fadhbanna ansin agus tiocfaidh feabhas air i 1994. Ar ndóigh tá líne díreach ag an Teachta Molloy go dtí an Údarás mar tá duine óna pháirtí féin ar an Údarás.
Caithfidh an Rialtas an t-airgead a chur ar fáil ag déanamh cinnte de go gcuirfidh an tÚdarás polasaí an Rialtais i bhfeidhm agus anois tá siad ag cur béim láidir ag chaomhnú post. Tá sin fíor-thábhachtach agus ba mhaith liom iad a mholadh as a n-iarrachtaí.
Mar fhocal scoir ba mhaith liomsa a rá go bhfuil freagracht againn as na nGaeltachtaí uilig. Cé go bhfuil an Teachta Molloy ag cur béime ar Ghaeltachtaí Dhún na nGall, Mhaigheo agus na Gaillimhe — atá taobh istigh de cheantar Connacht/Ulaidh — tá Gaeltachtaí eile ann. Ba mhaith liom a rá go bhfuilimid ag déanamh an rud céanna i nGaeltacht Chiarraí, Gaeltacht Chorcaí, Gaeltacht na Mí agus Gaeltacht Phortláirge.
Tá teipthe ar an Aire. Níl na poist dá chruthú. Tá sé in am an fhírinne a insint.
(Donegal South-West): Caithfidh mé an cheist seo a chur. An bhfuil an Teachta Molloy ag rá nach bhfuil mise ag insint an fírinne? Tá sé róchlaonta i bhfábhar cheantair amháin.
Tá mise ag insint na fírinne.
I propose to take Priority Question No. 8, and Questions Nos. 10, 11, 19, 43, 50 and 53 together.
I cannot call No. 8 as the time for priority questions is exhausted.
