Vol. 443 No. 2
4 D'fhiafraigh Mr. Creed den Aire Ealaíon, Cultúir agus Gaeltachta, maidir le bunú Theilifís na Gaeilge, an raibh aon chomhráití aige leis na húdaráis i dTuaisceart Éireann maidir le seirbhís uile-Éireann; agus an mbeidh aon airgead le fáil ó Údaráis an Tuaiscirt maidir le hairgeadú na seirbhíse.
11 Proinsias De Rossa asked the Minister for Arts, Culture and the Gaeltacht if he has had discussions with the authorities in Northern Ireland regarding the possibility of broadcasting Teilifís na Gaeilge in Northern Ireland; the outcome of any such discussions; and if he will make a statement on the matter.
22 Proinsias De Rossa asked the Minister for Arts, Culture and the Gaeltacht if any date has yet been set for the commencement of transmission of Teilifís na Gaeilge; and if he will make a statement on the matter.
Tógfaidh mé Ceisteanna Uimh. 4, 11 agus 22 le chéile.
Meabhraím do Teachtaí an freagra a thug mé ar Cheist Uimhir 39 ar 23 Feabhra 1944, atá ar fáil i gcolúin 505 agus 506 de Thuairisc Oifigiúil an lae sin.
Mar a dúirt mé san fhreagra sin, chuir cruinniú den Chomhdháil Eadar-Rialtasach Angla-Éireannach ar 28 Eanáir 1944 comhthuairisc a chuir oifigigh Éireannacha agus Breataineacha le chéile maidir le leathnú a dhéanamh ar an bhfáil atá ar RTE i dTuaisceart Éireann rud a rachadh chun tairbhe do Theilifís na Gaeilge freisin — faoi mo bhráidse agus faoi bhráid an Rúnaí Stáit d'Oidhreacht Náisiúnta sa Bhreatain le breithniú, mar Airí a bhfuil freagracht fheidmhiúil orainn i ndáil le cúrsai chraolacháin.
Ag cruinniú eile den Chomhdháil Idir-Rialtasach ar 25 Márta, aontaíodh gur chóir go scrúdódh na saineolaithe Eireannacha agus Breataineacha mo phleanna chun Teilifís na Gaeilge a chur ar fáil mar sheirbhís uile-Éireann agus go ndéanfaí tuilleadh oibre ar mholtaí chun an fáil ar theilifís RTE i dTuaisceart Éireann a fheabhsú.
Maidir le cúnamh a bheith ar fáil do Theilifís na Gaeilge ó Thuaisceart Éireann, tá súil agam go spreagfar craoltóirí agus léiritheoirí teilifíse ansin chun cláracha Gaeilge a sholáthar le craoladh ar Theilifís na Gaeilge.
Maidir le túsdáta craolta do Theilifís na Gaeilge, tá sé tugtha le fios do Teach agam i mo chuid feagraí roimhe seo go bhfuil an Rialtas tar éis an fhreagracht maidir le bunú na seirbhíse a leagan ar RTE. Tá Údarás RTE tar éis Comhairle a cheapadh chun comhairle a chur air maidir le gnéithe éagsúla de bhunú agus de riaradh na seirbhíse. Braithfidh an túsdáta craolta ar an dul chun cinn a dhéanfar le mion-conraí an togra. Tuigfidh na Teachtaí gur saothar mór é tógáil an bhonneagair craolacháin do chainéal nua teilifíse. Tá sé i gceist go mbeadh fáil ag tuairim nócha faoin gcéad den daonra ar an tseirbhís ó thús craolta an chainéil nua, rud a léireoidh ón tús an stádas náisiúnta atá le bheith aici. Cé go raibh súil agam go mbeadh ar ár gcumas tús a chur leis na craolta i bhFómhar na bliana 1995, tuigim anois ó RTE go mbeadh sé níos réadúla a bheith ag súil gur go luath sa bhliain 1996 a tharlóidh sé.
Tá dhá cheist agam chun an Aire. Is dócha go bhfuil a fhios aige go bhfuil a lán airgid á fháil ag teilifís theanga sa Bhreatain Bheag agus in Albain ó Rialtas na Breataine, agus i dTuaisceart na hÉireann tá tábhacht ag baint lenár dteanga féin i measc a lán daoine. An aontaíonn na tAire liom go mba cheart go mbeadh Teilifís na Gaeilge ar fáil ansin agus b'fhéidir, os rud é go bhfuil Rialtas na Breataine ag cur airgid ar fáil ar son teilifís teanga in Albain agus sa Bhreatain Bheag, b'fhéidir go mbeadh airged le fáil freisin ar son Theilifís na Gaeilge ón Rialtas. Ceist eile, an aontaíonn an tAire liom gur cheart go mbeadh díospóireacht oscailte ann faoi Theilifís na Gaeilge. Tá a lán tuarascálacha ag an Aire, ach níl siad ag éinne eile, faoi Theilifís na Gaeilge, go mórmhór maidir le hairgeadú Theilifís na Gaeilge, agus b'fhéidir go bhfoilseodh sé na tuarascálacha sin ar mhaithe le heolas a thabhairt don phoblal, agus ansin bheadh díospóireacht oscailt againn go léir faoi Theilifís na Gaeilge. Ba cheart go mbeidh Teilifís na Gaeilge ann ach ba cheart go mbeadh an díospóireacht sin ann chun gach rud dá mbaineann leis a phlé.
Tá de bhuntáiste agam féin go bhfuil m'aigne déanta suas agam faoi Theilifís na Gaeilge, ach, ar ndóigh, tá de mhíbhuntáiste ag páirtí an Teachta nach bhfuil a n-aigne déanta suas acu faoi cad a cheapann siad de Theilifís na Gaeilge agus bheadh an pobal anbhuíoch díobh dá léireodh siad cá seasann siad. Maidir leis na cainteanna a bhí ar siúl idir mé féin agus Peter Brooke, go neamhfhoirmiúil, agus na cainteanna uile a luaigh mé sa fhreagra, dúirt mé go bhfuil nithe éagsúla ann a mbainfeadh muintir an oileán seo ar fad tairbhe as dá bhfeabhasófaí na coinníollacha teicniúla maidir le glacadh RTE i dTuaisceart Éireann, agus chabhródh sé sin go mór le Teilifís na Gaeilge. Na hullmhúcháin atá déanta is é an bhunaidhm ná go mbeadh glacadh ann ar fud an oileáin uile. Maidir leis an dara rud a luaigh an Teachta — agus glacaim leis go bhfuil sé féin i bhfábhar an tseirbhís is fearr a chur ar fáil — is ceist é do Rialtas na Breataine an chaoi ina gcaitheann siad an t-airgead a chuireann siad ar fáil. Ach caithfimid tosú leis na nithe is bunúsaí ó thaobh transmission de. Ina dhiaidh sin níl sé ag fanacht mar tá cainteanna ar siúl go neamh-fhoirmiúil faoi conas is féidir linn cabhrú len a chéile.
Maidir leis na tuarascálacha éagsúla, nuair a thosaigh mé ag obair ar Theilifís na Gaeilge a chur ar fáil bhunaigh mé dhá choiste — coiste bunaithe agus coiste teicniúil. Tá mé sásta na tuairiscálacha sin a fhoilsiú ach tuigfidh an Teachta, mar shampla i gcás an choiste teicniúil, gur chuir cuid de na daoine a chuir eolas ar fáil — eolas tábhachtach agus riachtanach — gur chuir siad an t-eolas sin ar fáil ar an gcoinníoll go raibh siad ag cabhrú le coiste nach mbeadh ag foilsiú ar fhonn an-leathan. Caithfidh mé na coinníollacha sin a chomhlíonadh agus ag an am céanna freastal ar an iarracht réasúnta atá ann an méid is mó eolais agus is féidir a chur ar fáil.
Tá sin ar intinn agam an méid eolais agus is cuí a chur ar fáil. Tá mé lán sásta go bhfuilimid ag dul ar aghaidh go maith. Táimid ag comhlíonadh an sprioc dáta ó thaobh cúrsaí teicniúla de. Tá a lán dul chun cinn déanta againn. Tá an chomhairle bunaithe. Tá na postanna foilsithe sna páipéirí nuachta. Beidh na ceapacháin ag tarlú taobh istigh d'achar an-ghearr agus tá siad ag dul ar aghaidh. Chomh maith leis sin is í an aidhm atá againn go mbeadh an tseirbhís ar fáil do 90 faoin gcéad den phobal on gcéad lá agus go mbeadh sé ar ard-chaighdéan. Tá an t-ullmhuchán ó thaobh cúrsaí traenála ag dul ar aghaidh go maith freisin.
Is mian liom a chur in iúl do na Teachtaí nach bhfuil ach 20 nóiméad ar fáil againn do na ceisteanna seo, agus tá an t-am beagnach caite.
Tá lán-tacaíocht ag teacht le fada an lá ó mo pháirtí do Theilifís na Gaeilge agus ní ceart don Aire a mhalairt a rá. Cen fáth a mbeadh eolas teicniúil faoi Theilifís na Gaeilge príobháideach?
Táimid ag caint faoi theicneolaíocht an-nua-aoiseach. Má tá tú, mar shampla, chun córas craolacháin a bhunú tá bealaigh éagsúla ann chun sin a dhéanamh. Tá daoine ag iomaíocht lena chéile, mar shampla, sa ghné seo den mhargadh, seirbhísí teicniúla a chur ar fáil.
