Dáil Éireann debate -
Wednesday, 10 Dec 2003

Vol. 576 No. 6

Adjournment Debate. - Teangacha Oifigiúla san Aontas Eorpach.

Mr. Sargent:

Chuir mé ceist ar an ábhar seo ag ceisteanna chuig an Taoiseach agus gabhaim buíochas don Cheann Comhairle as cead a thabhairt dom é a ardú anseo anocht.

Is mian liom go ndéanfadh an Rialtas cinnte de go mbeadh an Ghaeilge ina theanga oifigiúil san Aontas Eorpach nuair a leasófar dlí an Aontais faoi Rialachán 1/1958 an Chomhairle chun teangacha eile ar nós Máltaise a ghlacadh, mar a dhéanfar, mar theanga oifigiúil, cé nach bhfuil an méid céanna cainteoirí Máltaise ann agus atá cainteoirí Gaeilge. Labhair mé leis an Aire Stáit i Roinn an Taoisigh faoi seo agus is léir go bhfuil an ceart agam ó thaobh líon na gcainteoirí Gaeilge ón daonáireamh.

Bhí tagairt ón Aire Stáit nach bhfuil an Béarla in uachtar i Málta mar atá sa tír seo. Ní fíor sin. Trí Bhéarla a dhéantar idirbheartaíocht ar son na tíre sin, tá sí an-chosúil le hÉirinn mar sin. Ar an 1 Bealtaine 2004, beidh 21 teanga conartha ann, an Ghaeilge ina measc. Beidh 20 teanga oifigiúil ann agus tá sé aisteach go bhfuil an Ghaeilge mar eisceacht ansin. Ní bheidh an Ghaeilge ina teanga oifigiúil go fóill.

Cén fáth go bhfuil sé tábhachtach? Mar theanga oifigiúil, is cinnte go gcuirfeadh sí le fostaíocht sa tír seo do Ghaeilgeoirí. Níl aon dabht go bhfuil aitheantas don Ghaeilge mar theanga oifigiúil an-thábhachtach in iarratas poist mar aistritheoir nó mar rúnaí san Aontas Eorpach. Mar atá sé, caithfidh duine ón dtír seo teanga breise a fháil chomh maith leis an Ghaeilge chun go mbeidh sé in ann post a fháil san AE. Cuirfidh sé turasóireacht sa tír mar bíonn suim ag cuairteoirí i dteangacha tíortha éagsúla. Cuirfidh sé le meas ag muintir na hEorpa ar chultúr na hÉireann. Beidh taithí ag daoine i bParlaimint na hEorpa bheith ag éisteacht le daoine ag labhairt na Gaeilge agus an cluasán á chaitheamh acu. Cuirfidh sé le tuairimíocht daltaí scoile atá ar nós anois gur cuma leo faoin Ghaeilge mar ní fheiceann siad deis fostaíochta asti. Chuirfeadh sé le cothrom na Féinne ó thaobh reachtaíochta na tíre seo ina bhfuil an Ghaeilge mar theanga oifigiúil.

Tá sé tábhachtach gur féidir seo a dhéanamh nuair a thiocfaidh na tíortha nua isteach agus nuair a bheidh liosta de na teangacha oifigiúla ag méadú. Níl le déanamh ach Rialachán 1/1958 ón gComhairle a leasú agus an Ghaeilge a chur isteach chomh maith leis na teangacha eile. In Airteagail 4 agus 5, in ionad na bhfocal "san 11 teanga", cuirfear "sa 12 teanga". Ní morán é agus ní fheicimse tír ar bith a chuirfeadh inár gcoinne. Beidh siad ag fáiltiú tíortha móra agus ag glacadh le héagsúlacht teangacha agus bheadh ár dteanga náisiúnta féin ina measc. Ba bhreá liom go mbeidh an tAire in ann a rá liom anocht go mbeidh an Rialtas ag cur leasaithe mar sin os comhair an Aontais nuair a bheidh deis aige.

Minister for Community, Rural and Gaeltacht Affairs (Éamon Ó Cuív):

Gabhaim buíochas leis an Teachta as ucht na ceiste seo a chur. Tá a fhios agam dáiríreacht an Teachta maidir le cúrsaí na Gaeilge agus a sheasmhacht ar son na Gaeilge.

Ba mhaith liom a dheimhniú don Teach gurb é beartas an Rialtais go fóill é go ndéanfaí monatóireacht ar fhorbairtí le go mbainfeadh sé leas as aon deis chuí a thiocfadh anios chun stádais na Gaeilge a ardú san Aontas Eorpach.

Is í litir ar 23 Iúil 1971 a sheol Aire Gnóthai Eachtracha na linne chuig Uachtarán na Comhairle Eorpaí, agus inar sonraíodh dearcadh an Rialtais, mar aon le freagra an Chomhphobail don litir sin, a bhfaightear sa chonradh aontaithe é; a cinntíodh stádas na Gaeilge san Aontas Eorpach. Bheadh ábhar an dréacht-chonradh bunreachta, atá faoi bhráid na Comhdhála Idir-Rialtasaí, ag coinneáil go hiomlán leis an stádas seo.

Ag eascairt as seo, tá stádas "teanga chonartha" ag an nGaeilge san Aontas Eorpach. Tá an scéal amhlaidh de bhrí go bhfuil na conarthaí as Gaeilge agus go bhfuil an Ghaeilge mar cheann de na teangacha ina bhfuil an téacs údarach. Foilsítear gach conradh i nGaeilge, mar aon leis na teangacha eile, agus mar a dúirt me thuas, tá an stádas céanna ag an téacs inti is atá ag na teangacha eile.

Socraíonn Airteagal 2.0 de Chonradh an Chomhphobail Eorpaigh ar réimeas teangacha an Aontais ó thaobh teangacha de. Ordaíonn an t-airteagal go "mbeidh na rialacha a rialaíonn teangacha institiúidí an Chomhphobail, gan dochar do na foralácha i rialacha nósanna imeachta na Cúirte Breithiúnais, socraithe ag an gComhairle ag gníomhú d'aontoil". Bunaítear le Rialachán 1/1958, ar bhonn an airteagail sin, teangacha oifigiúla agus teangacha oibre de chuid an Aontais, nach n-áirítear an Ghaeilge ina measc.

Maidir le gnéithe teangeolaíochta de chuid mhéadú an Aontais, mhol an Coimisiún Eorpach sna hidirbheartaíochtaí ar mhéadú go ndéanfaí teanga oifigiúil agus teanga oibre as gach aon teanga náisiúnta de chuid na ndeich dtír aontacha. Aontaíodh ar an méid sin sna hidirbheartaíochtaí ar aontú. Dá bhrí sin, ar 1 Bealtaine seo chugainn tabharfar aitheantas mar theanga oifigiúil agus mar theanga oibre do naoi dteanga sa bhreis de réir téarmaí Rialachán na Comhairle 1/1958. Níltear ag súil go gcuirfidh an méadu isteach no amach ar stádas na Gaeilge san Aontas.

Mr. Sargent:

Nach fiú í a chur isteach leo?

Éamon Ó Cuív:

Táthar i mbun cainteanna faoi láthair ar mhionsonraí na dtorthaí praicticiúla de chuid an mhéadaithe ar réim ateangaireachta an Aontais. De bharr fáthanna praiticiúla éagsúla, tá na ballstáit i mbun bhreithniú ar roinnt chur chuige i leith reachtáil cruinnithe sa todhchaí. Ina measc seo atá togra amháin ina reachtálfaí níos mó chruinnithe ghrúpai oibre sa Bhruiséil gan aon soláthar ateangaireachta a bheith ar fáil iontu.

Nior thángathas ar chomhaontú go fóill maidir leis an mbealach is fearr le dul ar aghaidh, ach glactar go forleathan gur gá le roinnt athruithe sa chóras mar atá sé faoi láthair má tá sá le feidhmiú ar an mbealach is fearr agus is féidir. Tá spéis mhór ag Uachtaránacht na hÉireann chun réitigh cothroim a bheith ann in am tráthúil don mhéadú i mí na Bealtaine.

Ba cheart dom a rá, áfach, go leanfar ar aghaidh ag soláthar seirbhíse iomláine ateangaireachta ag gach cruinniú ag an leibhéal polaitiúil, agus nach bhfuil aon mholadh ann go n-athrófaí é sin. Nuair a thug sé aníos an t-ábhar seo, rinne an Teachta Sargent tagairt ar an stádas oifigiúil a bhronnfar ar an Máltais de bharr na n-idirbheartaíochtaí ar aontú. I mí Bhealtaine na bliana 2002, le linn na n-idirbheartaíochtaí ar aontú, mhol an Coimisiún aitheantas a thabhairt don Mháltais mar theanga bharántúil sna conarthaí agus mar theanga oifigiúil oibre de chuid institiúidi an AE. Mhol an Coimisiún é sin i leith na Máltaise ar an mbonn, i measc eile, go mbaintear leas as an Máltais i ngach aon institiúid Mháltach, arna áireamh sa Phairlimint, sa Rialtas agus sna cúirteanna, agus le haghaidh cuspóirí eile riaracháin. Mhol an Coimisiún é freisin ar an mbonn gurb í an Mháltais máthairtheanga phobal uile Mhálta.

Mar a dúirt me ní ba thúisce, leanann an Rialtas air ag baint leasa as gach aon deis chuí a thagann anios chun stádais na Gaeilge san AE a ardú. Is cuimhin leis an Teach seo gur dheimhnigh conradh Amstardaim an ceart a bhí ag saoránaigh an Aontais comhfhreagras a dhéanamh le haon cheann de na hinstitiúidí in aon cheann de na teangacha conartha. Ina theannta sin, moltar i ndearbhúchán a glacadh le conradh Nice go dtabharfaí freagra ar aon chomhfhreagras den sórt sin laistigh d'achar réasúnta ama. Chinntigh ionadaithe na hÉireann ag an gCoinbhinsiún Eorpach, a rinne an idirbheartaíocht ar an ndréacht-chonradh bunreachta, go gcoinneófaí na cearta sin. Lena chois sin, agus de bharr iarratais ón ár leith, ullmhaíodh leagan Gaeilge den ndréacht-chonradh bunreachta freisin, conradh a aontaíodh air ag an gCoinbhinsiún Eorpach.

Bainfidh laithreán Gréasáin na hUachtaránachta leas cuimsitheach as an nGaeilge mar chuid de fheachtas nios leithne chun stádais na Gaeilge a ardú i gcomhthéacs an AE; agus i gcaitheamh na hUachtaránachta, bainfidh an Rialtas leas as deiseanna cuí chun na Gaeilge a chur chun cinn.