Vol. 482 No. 2
6 Mr. Neville asked the Minister for Arts, Heritage, Gaeltacht and the Islands the directions and instructions, if any, she has given Údarás na Gaeltachta to enable it to fulfil its remit in the context of creating jobs in Gaeltacht areas; and if she will make a statement on the matter. [17340/97]
Is é Údarás na Gaeltachta an príomhghléas atá ag an Stát chun cuidiú le tionscail agus chun scéimeanna táirgiúla fostaíochta a bhunú, a fhorbairt agus a chothabháil sa Ghaeltacht. Tá réimse leathan de ghríosaithigh thionsclaíocha agus de ghníomhaíochtaí á n-úsáid ag an Údarás chun fostaíocht a chruthú agus chun deiseanna oiliúna agus forbartha pearsanta a chur ar fáil do mhuintir na Gaeltachta. Cuimsíonn straitéis chruthú fostaíochta an Údaráis céimeanna a luíonn leis na cúinsí ar leith atá i réim sa Ghaeltacht ar nós na teanga.
Is comhlacht Stáit reachtúil é an tÚdarás atá ag plé le forbairt na Gaeltachta ó 1980 ar aghaidh agus a bhfuil torthaí réasúnta á mbaint amach aige. Ón am sin tá go leor acmhainní Stáit curtha ar fáil don eagraíocht chun forbairt thionsclaíoch agus eacnamaíoch na Gaeltachta a chur chun cinn agus bíonn tacaíocht iomlán mo Roinne le fáil chun cabhrú leo san obair sin. Ní féidir liom glacadh leis an impleacht sa Cheist go bhfuil treoracháin agus treoracha ag teastáil uaimse le go mbeidh ar chumas an Údaráis a chuid fheidhmeanna a chomhlíonadh.
Bhuail mé leis an Údarás le déanaí mar chuid de phróiséas teagmhála idir mo Roinn agus an tÚdarás agus pléadh cúrsaí na heagraíochta i gcoitinne. Leanfar leis an teagmháil sin ar mhaithe le cabhrú leis an Údarás a chuid fheidhmeanna a chur i gcrích. Ar ndóigh, bíonn oifigigh mo Roinnse i dteagmháil leis an Údarás ar bhonn rialta freisin.
An bhfuil sé i gceist ag an Aire Stáit cumhachtaí breise a thabhairt don Údarás nó an bhfuil moltaí ar bith aige ina thaobh seo?
Chas mé le Bord an Údaráis le gairid agus níor iarr siad aon chumhachtaí breise. Bheadh sé deacair ormsa dul ag plé leis an gceist seo in éagmais aon iarratas a theacht ó Bhord an Údaráis ar chumhachtaí breise. Dá dtiocfadh iarratas mar sin chugham, bhreathnóinn go báúil air mar tá sé ráite agam má tá eagraíochtaí áirithe ag feidhmiú laistigh den Ghaeltacht ach nach bhfuil ag freastal ar mhuintir na Gaeltachta ó thaobh na teanga de, go gcaithfinn breathnú go han-tromchúiseach ar an gceist sin.
An bhfuil a fhios ag an Aire Stáit nuair a bhí mé féin im' Aire Turasóireachta gur chuir mé ceangal ar bun idir Bord Fáilte agus an tÚdarás chun turasóireacht sa Ghaeltachta a fhorbairt agus a leathnú? An bhfuil sé i gceist ag an Aire Stáit rud mar sin a dhéanamh nó an bhfuil sé sin ar siúl go fóill? Is dóigh go bhfuil a fhios aige gur caoi í chun neart postanna a chur ar fáil agus neart airgid a thabhairt isteach sa Ghaeltacht.
Tá ceist na turasóireachta Gaeltachta go han-ard ar an agenda agamsa agus meabhraím don Teachta gurb iad mo Roinn-se féin an áis is mó turasóireachta sa nGaeltacht trí Scéim na bhFoghlaimeoirí Gaeilge agus scéimeanna eile. Tá mé ag breathnú ar na scéimeanna sin le feabhas a chur orthu.
Maidir le cúrsaí turasóireachta agus an tÚdarás, creidim go bhfuil ról an-tábhachtach ag an Údarás i gcúrsaí turasóireachta. Chas mé leis an mbord ansin le gairid agus má chuirtear moltaí faoi mo bhráid ón Údarás maidir le forbairt a dhéanamh ar an ról turasóireachta atá acu, cinnte, breathnóidh mé orthu agus beidh mé thar a bheith báúil. Ba cheart don Údarás a bheith lárnach i gcúrsaí turasóireachta sa nGaeltacht.
Maidir leis an ngaol idir an tÚdarás agus Bord Fáilte, sin rud a chaithfear a phlé leis na Ranna éagsúla eile.
(Dublin West): Ó thaobh Údarás na Gaeltachta de, an bhfuil an tAire Stáit sásta go bhfuil comhlachtaí a fhaigheann airgead Stáit ón Údarás ag déanamh gach dícheall go mbeidh ar chumas foirne na gcomhlachtaí úd a gcuid oibre a dhéanamh trí Ghaoluinn agus nach bhfuil brú ar an lucht oibre a ngnó a dhéanamh trí aon teanga eile nuair nach bhfuil gá leis sin agus go bhfuil na comhlachtaí sin ag tabhairt gach cuidiú don fhoireann a gcuid gnó a dhéanamh trí Ghaeilge?
Mar is eol don Teachta, b'fhéidir, tá rannóg forbartha teanga taobh istigh den Údarás chun cuidiú le cúrsaí teanga. Níl a fhios agam an bhfuil aon chás faoi leith i gceist ag an Teachta áit a bhfuil Béarla á bhrú ar oibreoirí monarchan? Sna comhaontuithe a déantar idir an tÚdarás agus na comhlachtaí ar fad a fhaigheann cúnamh uathu, treoraítear dóibh a bheith ní amháin báúil di ach tacaíocht a thabhairt don teanga agus tá ceangal orthu Gaeilgeoirí a fhostú chomh fada agus atá sé sin praiticiúil.
Má tá cás faoi leith i gceist ag an Teachta, thógfainn an cheist sin leis an Údarás má theastaíonn uaidh an t-eolas sin a thabhairt dom.
Sa bhfreagra a thug an tAire Stáit, dúirt sé nach raibh aon iarratas faoi bhráid na Roinne i dtaobh cumhachtaí eile d'Údarás na Gaeltachta. Ach i bpreasráiteas a thug Cathaoirleach an Údaráis, an tOllamh Gearóid Ó Tuathaigh ar an 20 Deireadh Fómhair 1997, dúirt sé go raibh sé ag iarraidh ar an Rialtas feidhmeanna breise a bhronnadh ar an Údarás. Tá an scéala ag an Aire Stáit sa Roinn agus cén fáth nár thug sé freagra cruinn dúinn?
Ní fhaca mise an preasráiteas a rinne an Dochtúir Ó Tuathaigh. Chas mise le bord an Údarais ar 26 Meán Fómhair. Níor iarr siad aon bhreis cumhachtaí ormsa an lá sin — dúirt mé é sin — agus níl aon rud ar mo dheisc ón Údaras ag iarraidh breis cumhachtaí orm.
B'fhéidir nach dtuigeann an Teachta go bhfuil difríocht idir feidhm agus cumhacht agus b'fhéidir gurb é sin an áit atá an míthuiscint idir an rud a dúirt an Dochtúir Ó Tuathaigh agus an cheist a cuireadh ormsa.
Maidir leis an gceist a cuireadh ormsa i dtaobh cumhachtaí, cumhachtaí go gcaithfidh mé a fháil ó Ranna eile, tá feidhmeanna acu i ngo leor rudaí agus d'fhéadfainn breis feidhme a thabhairt dóibh ar bhealacha atá éasca go maith. Níl, i lathair na huaire, aon iarratas agamsa ón Údaras ón gcruinniú sin do bhreis feidhmeanna nó cumhachtaí. Ach cuireadh isteach rud ó shin; níl sé agam fós — tuigeann an Teachta go bíonn na rudaí á phróiseáil sa gcóras. Glacaim leis go dtiocfaidh sé chugam. Níor cuireadh aon cheist orm le haghaidh breis feidhmeanna nó cumhachtaí ar an lá a chas mise leis an Údaras ar 26 Meán Fómhair 1997.
