Seanad Éireann díospóireacht -
Wednesday, 7 Nov 2007

Vol. 187 No. 14

Clár Dílárú.

Senator Brian Ó Domhnaill

Cuirim fáilte roimh an Aire Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, an Teachta Éamon Ó Cuív, go dtí an Teach. Ba mhaith liom buíochas ó chroí a thabhairt don Aire as ucht an obair go léir atá déanta aige chun ár dteanga dúchais a thabhairt chun cinn, ní amháin sna Gaeltachtaí ach ar fud na tíre freisin. Tá mé ag iarraidh an stádas reatha a fháil maidir leis an cinneadh Rialtais a rinne an iar-Aire Airgeadais i gcáinaisnéis 2004. Dúirt sé go ndéanfaí dílárnú ar Fhoras na Ghaeilge go Gaoth Dobhair. Tá an cinneadh sin déanta ag an Rialtas. Tuigim go raibh beannacht na hAirí ó Thuaidh de dhíth fosta. Tuigim gur phléigh an Aire, an Teachta Ó Cuív, é seo leis na hAirí eile go minic ag cruinnithe den Chomhairle Aireachta Thuaidh-Theas.

Tá ról tábhachtach ag Foras na Gaeilge maidir le chur chun cinn na Gaeilge ar an oileán. Tá stádas Fhoras na Gaeilge tábhachtach dúinn uilig, go mórmhór mar a bhaineann sé leis an áit ina bhfuil an fhoras lonnaithe. Tá an fhoras ag obair i mBaile Átha Cliath agus Béal Feirste faoi láthair. Cuirim fáilte sonrach faoi leith roimh an cinneadh atá déanta ag an Rialtas go ndéanfaí dílárnú ar Fhoras na Ghaeilge go paróiste Ghaoth Dobhair. Cuideoidh sé sin le ról an fhoras agus le Gaeltacht Gaoth Dobhair, cé go bhfuil eagraíochtaí Gaelach agus Gaeltachta lonnaithe ann faoi láthair. Beidh an fhoras in ann a chuid oibre a láidriú de bharr go mbeidh cuid den chomhlacht — 30 post agus oifig — lonnaithe i nGaoth Dobhair.

Ba mhaith liom ceist a chur ar an Aire. An féidir leis an stádas reatha a mheas? Cá bhfuil sé seo faoi láthair? Cathain a mbeidh na postanna lonnaithe i nGaoth Dobhair? Ní bheidh aon fhadhb ann muna bhfuil cuid d'fhoireann an fhoras sásta bogadh go Gaoth Dobhair, cé go bhfuil go leor daoine oilte againn sa taobh sin tíre. Beidh na daoine úd lán-sásta na postanna sin a líonadh.

In the context of the 2004 budget, it was announced by the Government that 30 positions within the North-South language body, Foras na Gaeilge, would be relocated to Gaoth Dobhair, County Donegal.

Foras na Gaeilge is responsible for the promotion of the Irish language, including support of voluntary and other initiatives and projects, developing dictionaries and terminology and supporting Irish-medium education and the teaching of Irish. I understand that the North-South Ministerial Council decision of March 2006 was to proceed with the decentralisation as proposed by the Minister for Finance in the 2004 budget.

I am delighted the Minister, Deputy Ó Cuív, is present. I seek an update on the current position regarding the relocation of 30 Foras na Gaeilge posts to Gaoth Dobhair. The area represents a wonderful location for Foras na Gaeilge. It already contains a combination of Irish language organisations and businesses, including Radio na Gaeltachta, Údarás na Gaeltachta, an Roinn Gnóthaí Pobail, Tuaithe agus Gaeltachta, an Chrannóg and the Acadamh of Ollscoil na hÉireann, Gaillimh. The nucleus of Irish language organisations is well established in Gaoth Dobhair. All of those organisations and the local population extend a céad míle fáilte to Foras na Gaeilge.

My question is how soon we can expect the first positions of employment to be filled in Gaoth Dobhair. Is it expected that the jobs being created in the area by the decentralisation programme will involve the movement of staff from Foras na Gaeilge or other Civil Service positions to Donegal, or will new positions be created locally that will give opportunities to local people who would have high standards in the Irish language to do an excellent job on behalf of Foras na Gaeilge?

I thank the Minister for attending and I look forward to hearing the updated position from him. Go raibh maith agat.

Minister for Community, Rural and Gaeltacht Affairs (Deputy Éamon Ó Cuív)

Gabhaim buíochas leis an Seanadóir as ucht na ceiste seo a ardú. Tá mé níos mó ná sásta an cheist seo a phlé go cuimsitheach. Ba mhaith liom cúlra na scéala seo a chuir ar taifead na Tithe. I mí na Nollag 2003, d'fhógair Rialtas na hÉireann tionscnamh mór chun Ranna Rialtais agus comhlachtai Stáit a dhílarú chuig láithreacha lasmuigh de Bhaile Átha Cliath mar chuid de chlár iomlán chun forbairt chothrom réigiúnach a chur chun cinn. Mar chuid de ráiteas an Rialtais, moltar go lonnófaí 30 post foirne de chuid Fhoras na Gaeilge i nGaoth Dobhair, Contae Dhún na nGall. Mar gheall gur comhghníomhaireacht Foras na Gaeilge de chuid an Fhorais Teanga — ceann de na comhlachtaí forfheidhmithe Thuaidh-Theas a bunaíodh faoi Chomhaontú Aoine an Chéasta — soiléiríodh go mbraithfeadh an moladh maidir le Foras na Gaeilge ar chomhaontú ón gComhairle Aireachta Thuaidh-Theas.

Tar éis comhráite idir mo Roinnse, an Roinn Cultúir, Ealaíon agus Fóillíochta i dTuaisceart Éireann agus Foras na Gaeilge, iarradh ar Fhoras na Gaeilge i mí Dheireadh Fómhair 2005 dréachtphlean forfheidhmithe a sholáthar chun dul i ngleic leis na ceisteanna airgeadais, lóistíochúil agus earcaíochta a bhaineann le dílárú na bpost go Gaoth Dobhair. Aontaíodh gur cheart moltaí an fhorais maidir leis na feidhmeanna agus na haonaid chorparáideacha ar leith a d'fhéadfaí a lonnú i nGaoth Dobhair a chur san áireamh sa dréachtphlean, chomh maith le hamscála deimhneach chun an próiseas iomlán earcaíochta a chur i gcrích.

Tar éis an dréachtphlean seo a bheith faighte agus machnamh déanta air, tháinig an Chomhairle Aireachta Thuaidh-Theas ar chomhaontú i mí na Márta 2006 gur cheart 30 post foirne as Foras na Gaeilge a lonnú i nGaoth Dobhair. D'aontaigh an comhairle freisin gur cheart do bhord an fhorais moltaí a thabhairt chun cinn maidir leis na céimeanna a bheadh le glacadh chun an fhoireann seo a athlonnú go Gaoth Dobhair, chomh maith le cinneadh a dhéanamh faoi cé iad na rannóga agus na feidhmeanna go díreach a bheadh ag dul ann. Ag an am sin, nótáil mo chontrapháirt sa Tuaisceart agus mé fein go raibh oifigí cheana féin ag an bhforas i mBaile Átha Cliath agus i mBéal Feirste, le díorma fortheilgthe foirne de 65 duine. Tá 43 ball foirne in áit cheana féin agus 22 post fós le líonadh. Measadh go b'fhéadfadh an próiseas chun na poist seo a líonadh solúbthacht iontach a thabhairt do bhainistíocht an fhorais chun a chinntiú go mbeadh toradh maith ar an bpróiseas athlonnaithe atá molta.

Tar éis comhráite le Foras na Gaeilge, cuireadh aighneacht athbhreithnithe foirne maidir le líonadh na bpost atá ceadaithe i bprionsabal mar chuid de dhíorma ceadaithe foirne na comhlachta — le roinnt post ar leith a rachaidh go Gaoth Dobhair — faoi bhráid na Ranna i mí Lúnasa 2007. Ag cruinniú de chuid an Comhairle Aireachta Thuaidh-Theas, a tionóladh i bhformaid rannach teanga, san lúr ar 26 Deireadh Fómhair 2007, d'aontaigh mé féin agus mo chomhghleacaí ó Thuaidh, an tAire Edwin Poots, comhalta tionóil, go mbunóimis grúpa oibre a d'fheidhmeódh thar ceann Fhoras na Gaeilge agus an dá Roinn chun scrúdú a dhéanamh ar an aighneacht foirne iomlán, ar a n-áirítear na poist atá curtha in áirithe do Ghaoth Dobhair, agus chun díriú ach go háirithe ar an méid impleachtaí airgeadais a bhainfeadh leis don bhliain 2008 agus dos na blianta ina dhiaidh sin. Shocraíomar ag an dtosach, dá mba rud é go mbeadh costais breise ar an bhforas de bharr daoine a bheith ag obair i nGaoth Dobhair, go seasfadh Rialtas na hÉireann iad. Ní gá dom dul ar thóir airgid ón Rialtas ó Thuaidh. Éascaíonn sé sin rudaí go mór. Tá an grúpa oibre chun tuairisc a thabhairt ar ais chuig na hAirí roimh an gcéad chruinniú eile de chuid an Comhairle Aireachta Thuaidh-Theas san fhormaid rannach teanga ag tús 2008.

Chomh maith leis sin, d'iarr an tAire Poots agus mé féin go ndéanfadh an grúpa oibre iarracht roinnt príomhphost laistigh den togra fhoriomlán — ar a n-áiritear poist do Ghaoth Dobhair agus ar féidir íoc astu óna leithdháiltí reatha airgeadais — a aimsiú ar bhonn práinne agus cead a fháil dóibh on Roinn Airgeadais. Creidimid taobh istigh den Roinn gur féidir linn roinnt de na postanna a líonadh agus táimid ag iarraidh a fháil amach cad iad na postanna sin agus cén cuid dóibh a féidir linn bogadh go Gaoth Dobhair. Tá áthas orm a rá go bhfuil cúig phost dá leithéid sainaithnithe ag Foras na Gaeilge ó shin — poist a d'fhéadfadh a bheith mar chineál "reamhchosaint", nó "réamhthosach" do Ghaoth Dobhair chun aidhm an dílarnaithe a bhrú chun cinn.

Beidh comhaontú ar na céad point seo mar cheim lárnach i gcur chun cinn na haidhme chun 30 post a lonnú i nGaoth Dobhair. Tá mo Roinn agus an Roinn Cultúir, Ealaíon agus Fóillíochta i dTuaisceart Éireann ag cur críoch i láthair na huaire le haighneacht a bhaineann le cead a fháil do seo sna Ranna Airgeadais ó Thuaidh agus ó Dheas. Táim ag súil go bhfógrófar na poist seo go luath agus go líonfar iad le linn 2008.

Níor mhiste a lua freisin gur iarramar ag cruinniú an chomhairle, a tionóladh le gairid, go rachadh príomhfheidhmeannach Fhoras na Gaeilge ar aghaidh leis an bproiséas chun cóiríocht oiriúnach, a chomhlíonfadh riachtanas an chomhlachta sa tréimhse amach romhainn, a aimsiú i nGaoth Dobhair. Mar is eol don Seanadóir agus dom féin, tá go leor áiteanna feiliúnacha ag Údarás na Gaeltachta thuas i nGaoth Dobhair. Tá mé ag ceapadh go mbeimid in ann é sin a réiteach go sciobtha in éineacht leis an ollscoil. Maidir leis sin, tá súil agam nach gcuirfidh ceisteanna coiríochta aon bhac ar dhul chun cinn maidir le foireann a lonnú i nGaoth Dobhair a luaithe is a bheadh na ceaduithe riachtanacha faighte ós na Ranna Airgeadais.

Glacaim leis gur bhain deacrachtaí a bhí sa rud seo ó thús go deireadh — go raibh an t-uafás ama agus dúigh ag baint leis. Bhí an scéal casta mar go raibh gné Thuaidh-Theas ag baint leis. Mar a dúirt mé go minic, chuir easpa feidhmeannachas ó Thuaidh sinn siar beagáinín. Fuair mé an-chúnamh ó David Hanson nuair a bhí sé mar Aire Stáit ó Thuaidh. Ó tháinig an Aire nua, Edwin Poots, isteach mar Aire i bhFeidhmeannacht Thuaisceart Éireann, tá sé taréis a bheith thar a bheith cuideach ar fad. Sílim go bhfuil an-dul chun cinn déanta le cúpla mí anuas. Beidh cruinniú againn le gairid. Táimid ag brú ceist na háite chun cinn agus táimid ag brú ceist na fóirne chun cinn ar bhonn práinne. Cé nach mbeidh ach cúpla duine lonnaithe ann ag an dtosach — tosnóimid le cúigear, tá súil agam — creidim i ndáiríre go bhfásfaidh an rud uaidh sin. Is í an chéad céim an céim is deacra sa chás seo.

The Seanad adjourned at 7.55 p.m. until10.30 a.m. on Thursday, 8 November 2007.