10 D'fhiafraigh Mr. McGinley den Taoiseach cad iad na hiarrachtaí atá á ndéanamh ag Údarás na Gaeltachta chun cuóta de thrí faoin gcéad de phoist Gaeltachta a chur ar fáil do dhaoine mhíchumasaithe a bhfuil cónaí orthu sa Ghaeltacht.
An an gcéad dul síos is mian liom a rá, cé go bhfuil cuóta de 3 faoin gcéad i leith daoine le míchumas leagtha síos maidir le foireann Údarás na Gaeltachta féin, nach bhfuil cuóta leagtha síos maidir leis an bhfostaíocht a bhíonn á cruthú ag an eagraíocht féin trí fhorbairt tionscail, etc.
Teastaíonn ón Údarás oiread agus is féidir a dhéanamh chun fostaíocht bhreise a chur ar fáil sa Ghaeltacht do dhaoine le míchumas agus, chun na críche sin, bíonn síad i gcomhairle le hionadaithe lucht míchumas agus le hinstitúidí iomchuí.
Níor mhiste a lua go bhfuil tionscail a dhíríonn ar fhostaíocht a chur ar fáil do lucht míchumais bunaithe sa Ghaeltacht le cúnamh ón Údarás.
Is mian liom buíochas a thabhairt don Aire Stáit as an eolas sin. Deir sé go bhfuil an cuóta, 3 faoin gcéad, á chur i bhfeidhm ag an Údarás féin faoi dhaoine le míchumas a fhostú. An bhféadfadh sé a rá an bhfuil aon chomhráití ar siúl nó cad iad na hiarrachtaí go díreach atá á ndéanamh ag an Údarás chun an prionsabal seo a chur i bhfeidhm ag tionscal atá faoi choimirce an Údaráis, a bhfuil baint acu leis an Údarás, nó a fuair cuidiú airgid ón Údarás sna ceantair Ghaeltachta?
Dúirt mé go bhfuil cuóta de 3 faoin gcéad leagtha síos i leith daoine le míchumas ach caithfear a rá nach bhfuil 3 faoin gcéad díobh siúd atá ag obair le hÚdarás na Gaeltachta míchumasach; tá an tÚdarás faoin chuóta. Ach tá sé á chur in iúl agamsa don Údarás go bhfuil iachall orthu glacadh leis seo. Cé go bhfuil iachall ar an Údarás ní féidir choinníoll a chur ar thionsclóirí nuair a bhíonn siad ag tabhairt deontas dóibh. Ceapaim féin, áfach, gur maith an moladh é sin agus molaim go poiblí inniu gur cheart do thionsclóirí 3 faoin gcéad de na jabanna a chur i leataobh le haghaidh daoine le míchumas.
Maidir leis an cheist eile, tá sé seo á plé anois idir Access agus an duine atá taobh thiar de sin, duine as paróiste an Teachta féin, an tUasal Ó Baoill. Tá sé socraithe anois go mbeidh siadsan i gcomhairle leis an Institiúid Náisiúnta Athshlánaithe ar leagan amach monarcha áirithe, go príomha, le foirgnimh atá lonnaithe ar an eastát tionscail i nGaoth Dobhair. Tá sé seo tábhachtach don tír go léir ach tá sé ag obair ar scéim phíolótach i dtosach agus tá sé socraithe cruinniú a eagrú le Access agus leis an Institiúid Náisiúnta Athshlánaithe chun cás na ndaoine le míchumas a ardú ionas go mbeidh deis acu é seo a phlé go leanúnach agus go mbeidh siad ábalta teacht ar ais chuig an Údarás agus a chur ina luí orthu cad é mar atá ag éirí leo.
Beidh, mar a dúirt mé, cruinniú le bainisteoírí na dtionscal éagsúl i dTír Chonaill ar siúl i mí Mheán Fómhair i mbliana agus beidh cainteanna againn ina dhiaidh sin. Ba mhaith liom a chur in iúl don Teachta — is dócha go bhfuil a fhios aige mar bhall den chomhairle contae — go bhfuil £20,000 á chur ar fáil do Access i mbliana agus ghlacamar le moltaí Access. B'fhéidir nach mórán é£20,000, ach, má bhíonn easnamh cúpla punt orthu beimidne breá sásta cuidiú leo.
Tá súil agam go n-aon-tóidh an tAire go bhfuil géarchéim ag baint leis an cheist seo, mar, de réir figiúirí a cuireadh ar fáil ag bord an Institiúid Náisiúnta Athshlánaithe, mar a luaigh tú, tá ceithre huaire níos mó daoine le míchumas dífhostaithe sa Ghaeltacht, is é sin de dhaoine infhostaithe, ná an ráta náisiúnta, agus, ar an ábhar sin, tá práinn mhór leis an scéal. Mholfainn don Aire gach iarracht a dhéanamh le cothrom na Féinna a thabhairt do na daoine míchumasacha, atá infhostaithe, sna ceantair Ghaeltachta mar atáthar á dhéanamh sa chuid eile den tír. An bhféadfaí suirbhé a dhéanamh nó figiúirí cruinne a chur ar fáil den líon daoine le míchumas atá sna ceantair Ghaeltachta agus atá infhostaithe?
Níl mé cinnte an mbeidh sé éasca na figiúirí sin a fháil. Beidh mé i dteagmháil leis an Uasal Ó Baoill, fear, b'fhéidir, a mbeidh an t-eolas sin aige. Glacaim leis na pointí éagsúla a rinne an Teachta. Táimid uilig i bhfábhar jabanna a chur ar fáil do na daoine seo. Tá sé tábhachtach freisin áiseanna a chur ar fáil. Tá tús curtha leis seo i mo chontae féin agus tá súil agam go mbeidh na contaetha eile ar fud na tíre sásta an rud céanna a dhéanamh.
Is dócha nach bhfuil ar chumas Údarás na Gaeltachta coinníoll dlíthiúil a chur ar fhostóirí phríobháideacha, ach an féidir le hÚdarás na Gaeltachta a chur in iúl d'fhostóirí gur mhaith leo, taobh istigh de thréimhse áirithe, go mbeadh fostaíocht ann do dhaoine le míchumas, abair taobh istigh de bhliain, de dhá bhliain, nó thrí bliana. An ndéanfadh sé sin maitheas sa chás sin? Rud eile, an é nach bhfuil aon traenáil ag na daoine seo sna ceantair Ghaeltachta? An amhlaidh go bhfuil na postanna ann ach nach bhfuil na daoine atá á lorg traenáilte?An féidir leis an Údarás aon chabhair a thabhairt sa chás sin?
Tá Údarás na Gaeltachta ag cuidiú, mar a léiríonn na figiúirí seo a leanas. Maidir le hAonad Bhord Sláinte an Iarthuaiscairt, tá 39 nduine fostaithe in eastát tionscail Ghaoth Dobhair. Maidir leis an Institiúid Athshlánaithe i gCasla i gContae na Gaillimhe, tá 24 dhuine fostaithe ann. Maidir leis na Bráithre Carthanachta i gCasla, tá naonúr fostaithe go lánaimseartha agus beirt go páirtaimseartha. Glacaim leis na pointí éagsúla a luadh. Mar a dúirt mé, ní féidir le hÚdarás n Gaeltachta coinníoll nó brú a chur ar fhostóirí. Mar sin féin tá dualgas morálta orthu, ní amháin sa Ghaeltacht, ach ar fud na tíre, cuidiú leis na daoine seo.
