Vol. 277 No. 3
d'Aire na Gaeltachta an bhfuil aon scéala fáighte aige faoi mhíshástacht mhuintir na Gaeltachta i dtaobh an laghdú ar Mheastacháin na bliana 1975 i leith scéimeanna feabhsúcháin sa Ghaeltacht; agus an dtabharfaidh sé ráiteas ina thaobh sin.
19. D'fhiafraigh
d'Aire na Gaeltachta cén fáth a bhfuil laghdú chomh mór sin ar Mheastacháin na bliana 1975 i leith hallaí.
20. D'fhiafraigh
d'Aire na Gaeltacht cén fáth nach bhfuil ardú ar Mheastacháin na bliana 1975 i leith iar-bhunscoileanna.
21. D'fhiafraigh
d'Aire na Gaeltachta cén fáth a bhfuil laghdú chomh mór sin ar Mheastacháin na bliana 1975 i leith saoráidí ilghnéitheacha.
25. D'fhiafraigh
d'Aire na Gaeltachta cén fáth a bhfuil laghdú ar Mheastacháin na bliana 1975 i leith bóithre.
Le cead an Cheann Comhairle, tógfaidh mé Ceisteanna 18 go 21 agus 25 le chéile. Tá méadú mór ar an iomlán don Roinn agus Gaeltarra Éireann go dtí £9.332 milliún.
Ní bhíonn caiteachas rialta gach tréimhse i ndiaidh a chéile faoi aon cheann de na scéimeanna feabhsúcháin sa Ghaeltacht. Is amhlaidh a chuirtear an meastachán do thréimhse áirithe in oiriúint don chaiteachas a mheastar a thitfidh ar an Roinn sa tréimhse sin.
Mar shampla, i gcás saoráidí ilghneitheacha is ar chórais leictreachais d'oileáin áirithe is mó a bhí caiteachas le roinnt blianta anuas agus, ó tharla go bhfuil an chuid is mó den obair sin críochnaithe um an dtaca seo, bhí laghdú le déanamh.
Glacfaidh an tAire mar sin, i gcás bóithre agus i gcás hallaí sa Ghaeltacht, go bhfuil siad an-thábhactach do mhuintir na Gaeltachta. Caithfidh an tAire a admháil, nuair a chuireann sé an bliain iomlán in áireamh, go bhfuil laghdú sa dhá fó-cheann sin i mbliana, agus sin gan trácht ar an laghdú atá tagtha i gcúrsaí airgid i gcoitinne. Ní haon dul chun cinn é sin. Is féidir a bheith cinnte go bhfuil muintir na Gaeltachta mí-shásta mar gheall air.
I gcás na bóithre, bhí £140,000 ar fáil i rith an tréimhse roimh Nollaig agus tá sé meastaithe £175,000 a chur ar fáil i 1975. Measann mo Roinnse go bhfuil a ndóthain dá chur ar fáil ag an bpoinnte seo. Rud eile maidir leis an ceist seo go hiomlán, mar is eol don Teachta beidh Údarás na Gaeltachta i bhfeidhm i rith na bliana seo agus aistreofar cuid de na cumhachtaí atá ag mo Roinnse don Údarás. Mar is eol don Teachta ón Leabhar Meastacháin, tá méadú anmhór ar fad ar an airgead atá ar fáil do Ghaeltarra Éireann. Sé an cuspóir a bhí ann go mbeadh níos mó airgid curtha ar fáil do Údarás na Gaeltachta agus is saghas transitional period atá i gceist anseo agam. Níl aon amhras orm go measann mo Roinnse, maidir leis na bóithre, go bhfuil ár ndóthan airgid anseo. Muna bhfuil, beidh níos mó airgid lé fáil amach anseo. Ní bheidh aon ganntanas airgid.
Séard atá dhá rá ag an Aire mar sin nach bhfuil an pictúir chomh dorcha agus a bhreathnaíonn sé anseo.
Mar gheall ar poinntí áirithe——
Bóithre.
Níl ach méid an-bheag i gceist i dtaobh na bóithre.
Ach tá ardú 20 per cent i gcostasaí go ginearálta, agus níl sé sin curtha isteach——
Tuigim sin, ach mar a thuigim ó mo Roinnse bhí méadú mór ar an méid airgead a chur an Rialtas ar fáil do Roinn na Gaeltachta. Cheap mise an cuid is mó don airgead sin a chur ar fáil do Ghaeltarra Éireann chun forbairt a chur ar fáil.
Measaim nach dtuigeann an Roinn chomh thábhachtach agus atá sé bóithre ceart a chur ar fáil sa Ghaeltacht. Muna mbeidh na bóithre ann ní bheidh Gaeltarra Éireann in ann daoine a mhealladh isteach nó ní bheidh na daoine sa Ghaeltacht in ann cuairteoirí a mhealladh isteach. Gan trácht ar bith ar gnáth-shaol na daoine ansin, tá sé thar a bheith tábhachtach go mbeadh bóithre an-mhaith ins na Gaeltachtaí.
Caithfimid dul ar aghaidh.
22. D'fhiafraigh
d'Aire na Gaeltachta cén fáth a bhfuil laghdú chomh mór sin ar Mheastacháin na bliana 1975 i leith scéim na ndeich bpunt.
23. D'fhiafraigh
d'Aire na Gaeltachta cén fáth a bhfuil laghdú ar Mheastacháin na bliana 1975 i leith lucht Gaeltachta a choinníonn foghlaimeoirí Gaeilge.
Le cead an Cheann Comhairle, tógfaidh mé Ceist a 22 agus Ceist a 23 le chéile.
Tá míthuiscint ar an Teachta má shíleann sé go bhfuil laghdú i gceist sna cásanna sin. Is amhlaidh a chaitear formhór mór an airgid sna trí ráithe dheiridh den bhliain fhéilire agus, dá bhrí sin, is beag an difríocht a dhéanann sé nuair a bhíonn an chéad ráithe san áireamh chomh maith.
An nglacann an Aire, maidir le caiteachas tuismitheoirí nó caomhnóirí, go raibh caiteachas £80,000 i leith naoi mhí anuraidh agus níl ach caiteachas £85,000 i leith 12 mí i mbliana——
Mar adúras leis an Teachta, caitear an cuid is mó den airgead ar na daltaí a bhí ag freastail ar na coláistaí samhraidh agus ar dheontasaí mná tí.
Sin é an chaoi a raibh sé anuraidh.
Caitheadh £310,000 anuraidh agus tá £400,000 meastaithe i leith na bliana seo.
Chomh maith leis sin beidh méadú ar líon na ndaltaí i 1974. Rinne an Teachta tagairt do seo i rith an díospóireacht ar an Meastachán. D'fhéach mé isteach sa scéal agus fuair mé tuairimí ó dhaoine áirithe ar fud na Gaeltachta. B'fhéidir go mbeadh sé níos fearr gan an líon a ardú nó b'fhéidir go bhfuil cás ann chun é a mhéadú. Bhí eagla ar an Teachta nuair a bhí sé ag caint anseo ar an Meastachán maidir leis sin, ach sin rud indíreach ach baineann sé leis an gceist.
Ní raibh aon eagla ar an Teachta go raibh an iomad airgid dhá chaitheamh. Bhí eagla air go raibh an iomad daoine ag teacht isteach. Is rud difriúil é sin. Ba mhaith liomsa go gcaithfí i bhfad níos mó airgid agus go bhfaigheadh na mná tí i bhfad níos mó airgid don seirbhís atá á thabhairt acu do na foghlaimeoirí. Admhaím go bhfuil an iomad daoine ag teacht isteach.
An dtuigim go bhfuil an Teachta ag moladh deontas breise do na mná tí?
Níos mó airgid a thabhairt dóibh, níos lú daoine a choinneáil.
Ceist a 24.
Ceist an-thábhachtach é seo.
Níl an t-am againn.
Rinne an Teachta tagairt sa díospóireacht ar mo Mheastachán don cheist seo. Rinne mé fiosrú pearsanta ar fud na Gaeltachta maidir leis an gceist sin anuraidh agus an bhliain roimhe sin. Bhí fonn mór ormsa na tuismitheoirí a mhealladh chun a gcuid páistí a chur chun na Gaeltachta, ach caithimíd a bheith an-chúramach ar fad, agus d'iarr mé ar mo Roinn staidéar a dhéanamh ar an gceist. Tá sé an-dheacair ar fad, mar ceapann stiúrthóirí na gcoláistí nach bhfuil an líon ro-ard; ceapann na mná tí——
An gceapann an tAire dá bhfaigheadh na mná tí an oiread céanna airgid ar scaifte níos lú go mbéidís sásta.
Sea.
An fáth go bhfuil siad a rá go bhfuil an líon ró-ard ná go díreach go bhfuil eagla ortha——
Ar aghaidh le ceist eile, 24.
